Remove ads
Iosif Stalin tankı (veya IS olarak da bilinen Josef Stalin tankı), II. Dünya Savaşı döneminde Sovyetler Birliği tarafından Eylül 1943 tarihinde ağır sınıf tank olarak geliştirildi ve ilk olarak Kursk bölgesinde kullanıldı. Ayrıca JS veya ИС tankları olarak da bilinirler.
| Iosif Stalin | |
|---|---|
 | |
| Çeşidi | Ağır tank |
| Uyruğu |  Sovyetler Birliği |
| Hizmet geçmişi | |
| Hizmet | 1943 - 1995 |
| Kullanıcılar | Sovyetler Birliği |
| Kullanıldığı savaşlar | İkinci Dünya Savaşı, Macaristan, Altı Gün Savaşı, Çekoslovakya |
| Üretim tarihi | |
| Tasarımcı | Zh. Kotin, N. Dukhov |
| Tasarlandığı tarih | 1943 |
| Üretici | Kirov Fabrikası, UZTM |
| Üretildiği tarih | 1943-1970 |
| Üretim adedi | 3.854 (IS-2) 2.311 (IS-3) 250 (IS-4) |
| Çeşitleri | 1943 (IS-2), 1944 (IS-3), 1944-1945 (IS-4) |
| Özellikler | |
| Ağırlık | 46 ton |
| Uzunluk | 9,90 m |
| Genişlik | 3,09 m |
| Yükseklik | 2,73 m |
| Mürettebat | 4 |
| Zırhı | Gövde önü; 60° eğimli 120 mm, yanlar 9-25° eğimli 90-130 mm, Taret önü; yuvarlak şekilli 100 mm, yanlar 20° 90 mm, top koruması; yuvarlak şekilli 155 mm |
| Ana silahı | D25-T 122 mm |
| Diğer silahları | 2 x DT, 1x DShK makineli tüfekler |
| Motor | 12-silindir dizel model V-2 600 hp (beygir gücü) (450 kW (kilowatt)) |
| Güç/ağırlık oranı | 13 hp/ton |
| Süspansiyon donanımı | burulma çubuğu |
| Depo kapasitesi | 820 lt |
| Harekat menzili | 240 km (150 mil) |
| Azami hızı | 37 km/h (23 mph) |
Almanların 88mm ağır toplarına dayanabilecek ve Alman Tiger ve Panther tanklarını imha edebilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu tank genellikle öncü olarak kullanıldı ve düşman cephesini yarıp geçme görevini üstlendi. Nisan 1944 yılında hizmete giren IS-2 tankı da, Berlin Savaşı'nda Kızıl Ordu tarafından koçbaşı olarak kullanıldı.
Remove ads
KV ve IS-1
KV serisi tankların aşırı hantal oluşu ve T-34 tankıyla aynı silah donanımına sahip olmasına rağmen T-34'e göre daha yavaş kalması eleştiri alıyordu. 1942 yılında bu sorunu çözmek için kısmen daha hafif ve daha hızlı KV-1S tankları geliştirildi. KV serisi büyük muharebe başarıları elde edemiyordu ve T-34 tankına oranla üretimi çok daha pahalıydı; ağır tank programı 1943 yılında Stalin tarafından iptal edildi. Ancak, Kursk savaşı esnasındaki Tiger ve Panther tanklarının üstünlüğü Sovyetler Birliğinde önceliğin değişmesine neden oldu. Buna karşılık, Sovyet tankı sektöründeki isyanla KV-85 ortaya çıktı. Sonradan daha gelişmiş zırh düzeni ve daha güçlü ana silah ile bir tank yapabilmek için KV-13 tasarım programı oluşturuldu. IS-85(Object 237), IS-1 ağır tankı için üretilen ilk prototip oldu.
Remove ads
Silah seçimi
Kullanıma aday iki top vardı; A-19 122 mm'lik top ve BS-3 100 mm'lik top. BS-3'ün zırh delme kapasitesi daha fazlaydı (160mm'ye kıyasla 185mm.) ancak patlayıcı mermileri verimsizdi. Ayrıca, A-19 topu ve mühimmatında bolluk yaşanırken, BS-3 tedarik sıkıntısı yaşanan yeni bir silahtı. Daha eski olan 76.2 mm'lik topa karşılık, A-19'un, Alman Panther'inde kullanılan çok etkili 75mm'lik yüksek hızlı topa yakın deliş gücü, eski F-34'ün kinetik enerjisinin 3,5 katına ulaşıyordu.
Hem BS-3'ün hem de A-19'un test edilmesinden sonra, özellikle hazırda bulunmasından ve Alman mevziilerine saldırırken etkili olabilecek büyük patlayıcı mermisinden dolayı A-19 seçildi. A-19, kovan ve barut ateşleyicisini ayrı ayrı kullanmaktaydı, bu da atış sıklığının ve cephane kapasitesinin düşüşüne neden olduğundan tanklara karşı girilen çatışmalarda ciddi bir dezavantaj demekti. Bununla beraber top çok güçlüydü, her ne kadar 122 mm'lik zırh delici mermisi, muadili Alman 75 mm ve 88 mm toplarına kıyasla daha düşük namlu çıkış hızına sahip olsa da Sovyet tecrübe çalışmaları A-19'un Alman Panther tankının ön zırhını delebileceğini dolayısıyla da anti-tank rolünde yeterli sayılabileceğini gösterdi.
Alman Ordu verilerine göre 122 mm'lik A-19 topu, gelen atış yönüne göre 30 derecelik bir açıyla duran Panther tankına göre çok daha az etkiliydi. A-19, Panther'in eğimli tabakasını herhangi bir mesafeden, ön alt tabakasını ise sadece 100 metreden delebiliyordu. Ama anti-personel yönüyle oldukça etkili çıkan patlayıcı mermi, bu topun asıl güçlü yönüydü. Topun ebatları IS-2 için sorun olmaya devam ediyordu ve iki parçalı cephanesinin kullanımı zor, doldurulması yavaştı (atış sıklığı yaklaşık dakikada iki atıştı). Topun ebatlarının kısıtladığı bir diğer şey de mühimmat yükü idi, tankın içerisinde sadece 28 top mermisi taşınabiliyordu.
IS-2 üretimi
IS-122 prototipi IS-85'in yerini aldı ve IS-2'nin seri üretimi başladı. 85 mm.'lik toplar, yeni T-34-85 tankı için saklanabilecek ve IS-1'lerin bir kısmı da yeniden silahlandırılıp IS-2 olarak kayıtlara geçecekti.
Ana üretim modeli güçlü topu A-19 ile donatılmış IS-2 idi. KV serisinin en ağırı 1942 modelinden biraz daha hızlı ve hafifti ayrıca çok daha gelişmiş bir taret tasarımına sahipti. Tank zırh yapısından dolayı KV serisine kıyasla daha hafif ama daha kalın bir zırha sahipti. IS serisi ön zırhına odaklanırken, KV serisinin zırh şekli daha kötüydü ve arkada bile kalın bir zırha sahipti. IS-2, Alman Panther'inin ağırlığındaydı, Alman ağır tank Tiger serisinden hafifti ve her ikisinden de daha alçaktı.
İlk IS-2'ler küçük sürücü vizörü ve basamaklı ön gövde yapıyısıyla kolaylıkla ayırt ediliyordu. İlk tanklarda top hareket emniyeti, uçaksavar makineli tüfeği bulunmuyordu ve top kalkanı dardı.
Remove ads
1944'ün sonlarında tasarım yükseltildi ve IS-3 (Object 703) meydana çıktı. Bu tankın zırh düzeni düzeltildi ve savaş sonrası Sovyet tanklarının damgası haline gelen hemisferik dökme taret(devrik bir çorba kasesine benzeyen) kullanıldı. Bu alçak hemisferik taret, korumayı geliştirmiştir. Aynı zamanda, özellikle yükleyici için çalışma alanı önemli ölçüde azaldı(genel olarak Sovyet tankları Batı tanklarına nazaran rahatsız küçük iç mekan ile karakterize edilir). IS-3, II. Dünya Savaşı için çok geç geldi. Bu tank Almanlara karşı kullanılamadı ancak bir alay Japonlara karşı Mançurya'da konuşlandırıldı.
1960 yılında başlayan modernizasyonlarla IS-3, hafif IS-2M benzeri bir şekilde, IS-3M olarak modernize edilmiştir.
Remove ads
Başlangıçta IS-3 ile rekabet edecek şekilde geliştirilen IS-4 (Object 245), IS-2 benzeri geniş bir tasarıma sahipti. Gövde, ekstra tekerlekler ve geliştirilmiş motor ile uzatıldı. Gövde ve taret zırhı geliştirildi. Sonuçta IS-2'nin orijinal 122 mm silahını muhafaza etmesine rağmen birkaç alternatif silahlanma, kâğıt üzeri çalışmalarda araştırılmıştır. Aynı zamanda Panzer V Panther tankı üzerinde yapılan çalışmalar, IS-4 motor soğutma sisteminin düzenini etkiledi. Tank 1948 yılında seri üretim için onaylandı ama hayal kırıklığına neden olan hız ve hareketlilik nedeniyle sadece 200 adet üretildi. Bunların çoğu 1951 yılında Kore Savaşına müdahale için hazırlık olarak bölgeye aktarılmışlardır. Bu işlem iptal edildiğinde, tanklar 1960'lara kadar yine bu bölgelerde konuşlandırıldı.
Remove ads
IS-6 (Object 252) ağır tankları, pratik elektrik iletim sistemi geliştirmek için bir girişim oldu. Benzer sistemler önceden Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından test edilmiş ve aslında Almanlar tarafından Ferdinand (Elefant) tank destroyeri ile başarılı olmuştur. Deneysel iletim, çok güvenilmez olduğunu kanıtladı ve aşırı tehlikeliydi. İletim daha da geliştirilerek IS-6 şasisi oluşturuldu.
IS-7 ağır tankı, 1948 yılında geliştirilmiştir. 68 ton ağırlık, kalınca tasarlanmış zırh ve 130mm C-70 silah ile şimdiye kadar SSCB(Sovyetler Birliği) tarafından geliştirilen en büyük tank oldu. Birçok açıdan yenilikçi bir tasarım olmasına rağmen, mücadele bölmesinin çok pratik düzenlenmesi nedeniyle seri üretim için asla kabul edilmedi.İnanılmaz bir taret zırhına sahipti ve 150 mm'lik ön zırhı eğiminden dolayı iki katından fazla etki yaratıyordu.
IS-10 (Object 730 Okunuşu: Obyekt 730 olarak da bilinir) KV ve IS serisi tankların son tasarım ürünüdür. Bu tank IS-10 olarak 1952 yılında hizmete kabul edildi. Ancak 1953 yılında Stalin'in ölümünün ardından siyasi iklim nedeniyle bu isim T-10M olarak değiştirildi.
Doğrudan atası olan IS-3'ten büyük farkla uzun bir gövde, 6 çift yol tekerlekleri yerine 7 çift tekerlek, geliştirilmiş bir dizel motor ve artan zırh ile duman çıkarıcılı yeni bir silah monte edilmiş büyük bir tarete sahipti. T-10 daha fazla cephane taşıyabilmesine rağmen genel performansı IS-3 ile benzer bulunmuştur. T-10M'lerın ordularına ait bağımsız tank taburları ve bağımsız tankı alayları konuşlandırıldı. Bu bağımsız tank birlikleri piyade operasyonlarını desteklemek ve atılımlar gerçekleştirmek için mekanize birliklere bağlı olabilirdi.
Bu hizmete giren son Sovyet ağır tankı oldu. Zamanla geliştirilen T-64 MBT tankları T-10M'lerın yerine cephede görev almaya başladı.
Remove ads
IS-2 tankı, ilk kez 1944 yılının ilkbaharında savaş gördü. IS-2'ler, ağır tank alayları oluşturmak için 21'li gruplara ayrıldı. Bu alaylar, büyük taarruz operasyonları sırasında en önemli saldırı sektörlerini güçlendirmek için kullanılmıştır. Taktik olarak, bu tanklar atılım tankı olarak istihdam edilmişlerdir. Bu tankların savaş alanındaki rolü, büyük kalibre silahları sayesinde engelleri, binaları ve çeşitli ufak hedefleri yok ederek piyadeye destek olmaktır. Bu tanklar eğer gerekirse herhangi bir Alman tankını etkisiz hale getirebilecek yeteneğe de sahiptiler. Bir kez atılım gerçekleştirilebilirse, daha hızlı olan T-34 tankları bölgeyi devralabiliyordu.
IS-3, ilk kez Batılı gözlemciler tarafından Eylül 1945'te Allied Victory Parade Berlin'de göründü. IS-3, kendi ağır tank tasarımları ile karşılaştıran İngiliz gözlemcilerin gözünde etkileyici bir gelişim oldu.
1950'lere gelindiğinde ortaya çıkan ana muharebe tankı konsepti, orta tankların hareketliliği ile yüksek vuruş gücüne sahip topların birleştirilmesi üzerineydi. 1960'ların sonlarında kalan Sovyet ağır tankları, Kızıl Ordu rezerv hizmeti ve depolama bölümlerine devredilmiştir. 1944 model IS-2, Küba, Çin ve Kuzey Kore'nin ordularında uzun süre kullanılmıştır. Ancak Çinli bir alayın IS-2'leri Kore Savaşı'nda kullanıma hazır olmasına rağmen savaşta görev almamıştır. Sovyetler Birliği ve Çin arasındaki sınır anlaşmazlıklarına yanıt olarak, bazı Sovyet IS-3'leri Sovyet-Çin sınırı boyunca sabit pillboxes (gözetmen) olarak bekletilmiştir. IS-3'ler, 1956 yılındaki Macar Devrimi ve 1968 yılındaki Prag Baharı'nda kullanılmışlardır.
1950'lerin başında tüm IS-3'ler IS-3M olarak modernize edilmiştir. Mısır Ordusu, Sovyetler Birliğinden 100 adet IS-3M satın almıştır. Altı Gün Savaşı sırasında, Refah'taki Mısırlı 7. Piyade Tümeni, 125. Tank Tugayı ile konuşlandırılırken Kuntilla'da 6. Mekanize Bölümü de 60 adet IS-3M tankı ile donatılmıştır. Bu sebeplerle İsrail'in bazukalı piyadeleri ve paraşütçüleri IS-3M'in kalın zırhıyla karşılaşarak zorluk çektiler. Hatta İsrail Savunma Kuvvetleri'ne ait 90 mm AP mermili M48 Patton tankları bile IS-3M'in zırhını delememiştir. İsrail Savunma Kuvvetlerinin 7. Zırhlı Tugayına ait M48A2 Patton tankları ile Mısır mevzilerini koruyan IS-3M'ler arasındaki çarpışmalarda IS-3M'lerin M48A2 Patton tanklarını etkisiz hale getirdikleri görülmüştür. Ancak, 90MM silahlı M48A3 bölüğü ile IS-3M taburu arasındaki çatışmada, 7 adet IS-3M imha edilmiştir. Düşük atış hızı, zayıf motor performansı(motoru sıcak iklim şartları için uygun değildi) ve ilkel yangın söndürme mekanizması sebebiyle 73 adet IS-3M tankı 1967 savaşı sırasında imha edilmiştir. Çoğu Mısırlı IS-3M tankları hizmetten çekilmesine rağmen 1973 yılına kadar en az bir alayda IS-3M tankları muhafaza edildi. İsrail Savunma Kuvvetleride ele geçirdiği IS-3M'leri savaş esnasında kullandı, ancak hızlı çöl tankları yanında bu tankların yakışmadığı düşünüldü; hurdaya çıkan tanklarda koruyucu engel olarak Ürdün Nehri civarında kullanıldı. Kore Savaşı'ndan sonra, Çinli mühendisler IS-2/IS-3 tankları üzerinde çalışarak Type 122 orta tankı projesini oluşturdular. Ancak proje, Sovyet T-54A tankının kopyası olan Type 59 projesi için iptal edildi.
- www.Tanktarihi.tr.gg - Iosif Stalin Tank 9 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://en.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin_tank 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Josef Stalin tankı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads