Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Hawdıqo Mansur Şupago[3] (Adigece: Хьаудыкъо Мансур, romanize: Hawdıqo Mansur; Rusça: Хаудуко Мансур/Мамсыр Гайду-Кор;[3][4] veya Haud-oğlu Mansur), Çerkesya Konfederasyonu'nun 1839-1846 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır.[5][6][7][8] Natuhayların baş aşireti olan Şupago aşiretinin lideriydi.[3] Qalebatıqo Şupago ile akrabadır.[3]
Thamade Dzepaşe Hawdıqo Mansur Хьаудыкъо Мансур | |
---|---|
Çerkesya Konfederasyonu Lideri | |
Görev süresi 1839-1846 | |
Yerine geldiği | İsmail Berzeg |
Yerine gelen | Naib Muhammed Emin |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 1770'ler[1] Natuhay, Çerkesya |
Ölüm | 1846 Çerkesya |
Milliyeti | Çerkes |
Mesleği | Asker, siyasetçi |
Dini | Sünni İslam |
Askerî hizmeti | |
Bağlılığı | Çerkesya Konfederasyonu |
Çatışma/savaşları | Rus-Çerkes Savaşı |
Mansur'un soy adı Şupago olup, Hawdıqo "Hawd'ın oğlu" anlamına gelmektedir. Çerkeslerin "-qo" soneki ile biten hem soyadları hem de lakapları vardı. Bu ek Türkçe adlardaki "-oğlu" ekiyle eş anlamlıdır.
Çerkesya'yı ziyaret eden ve anılarını yazan İngiliz seyyah Longworth, onu "Hawdıqo Mansur" isminin Türkçe çevirisi olan "Haud-oğlu Mansur Bey" olarak adlandırıyor. Çerkesler Osmanlı hükûmeti ile iletişim kurarken isimlerinin Türkçe çevirilerini kullanırlardı. Mansur'un popülerliğini öven Longworth, Çerkeslerin Mansur'u "ülkenin kralı" olacak kadar sevdiğini belirtir. Aynı zamanda Mansur'un akıcı Türkçe konuştuğundan bahseder.[6] Babasının Türk olduğuna dair iddialar vardır.[3]
Çerkesler tarihlerini yazmadıkları ve tüm bilgiler dış kaynaklarından geldiği için Hawdıqo'nun gençliği hakkındaki bilgiler detaylı değildir. Çerkes soylularından olan Hawdıqo, Natuhay bölgesinde doğdu ve askeri bir eğitimle büyüdü. "Kürsüde sesiyle, savaşta kılıcıyla üstünlük kazanan bir adam" olarak tanımlandı.[5]
Birkaç kaynak, Hawdıqo'nun tüm Çerkesya'da saygı duyulan bir kişi olduğunu belirtir. 6 Mayıs 1837'de Adagum kenarında 1000 Çerkes temsilcinin, James Bell'in ve John Augustus Longworth'un katıldığı toplantının başkanlığını yaptı.[9] Aralık 1838'de Şapsığlar ve Natuhaylar, Ruslarla gizli temas halinde olduklarından şüphelendikleri bazı Natuhayları cezalandırmak için meclis topladılar ve bu meclisin başkanlığını Hawdıqo Mansur üstlendi.[10] 1839'da Çerkesler, Anapa civarındaki Bığurqal'ı yeni başkentleri olarak ilan ettiler ve Hawdıqo Mansur, Çerkes Konfederasyonunun lideri ilan edildi. Bu unvanı ölümüne kadar korudu. Natuhaylar üstünde büyük etkisi vardı.[4] General Rayevski, Şubat 1840'ta "Doğu Yakasının Siyasi Durumu Üzerine" notunda şunları söylüyor: "Meclisin başkanı Khaud-Oglu-Mamsyr idi."[3][7][11] Şövalye Edouard Taitbout de Marigny'nin Çerkesya'ya seyahatlerle ilgili kitabında bahsettiği soylu bir Natuhay sülalesi olan Şupago sülalesinin lideri olarak bahsediliyor.[12] Ve yine Nikolay Rayevski'ye göre Şupago sülalesinin liderliği Mehmed İndaraqo'dan kendisine geçmişti.[13] James Bell'in kitabından alıntılanan "Çerkesya baş kadısının ve diğer büyüklerin Sucuk-kale ile ilgili beyanı" adlı bir belgenin imzaları arasında onun imzası da bulunmaktadır.[14] (James Bell de Çerkesya'yı ziyaret etmiştir) Yine "Haudoğlu Mansur" olarak bilinmektedir.[14]
1840 yılında yaptığı konuşmada teslim olmaktansa gerekirse çocukları bile askere alabileceklerinden bahseder:[5]
"Birçok cesur savaşçılarımızı kaybettiysek de onların yerine koyacak adamlarımız ve çocuklarımız vardır! En fenası, barut ve kurşunumuz olmaması yüzünden tüfeklerimizi kullanamayacak bir hale düşmemizdir. Böyle olsa bile elimizde kılıçlarımız ve kamalarımız varken düşmanlara aslâ itaat etmeyeceğiz! Bütün dünya bizi terketse ve vatanımızın son noktasına kadar sürülsek dahi yine Adigelerin (Çerkeslerin) neye muktedir oldukları görülecektir. Gerekirse kadın ve çocuklarımızın düşman eline geçmemeleri için onları kendi ellerimizle keseceğiz ve onların intikamını almak için müttehiden biz de mahvolacağız."
— Hawdıqo Mansur
Lazarevski Kuşatması 7 Şubat 1840 gecesi gerçekleşti. 3 saatlik bir savaşın ardından sur Çerkesler tarafından alındı. Kale daha sonra topraklarında düşman unsurları istemeyen Çerkesler tarafından yıkıldı. Hawdıqo mansur ve İsmail Berzeg, 11.000 kişilik bir orduyla Abyn dahil iki kaleyi daha ele geçirmeye devam etti.
1810'lu yıllarda kış mevsiminde 30-40 kişilik bir birlikle Rus bölgelerine gerçekleştirilen bir baskına katıldı. Baskından dönerlerken çok daha üstün bir düşman kuvveti tarafından saldırıya uğradıkları için ganimetleri bırakmak zorunda kaldılar. Bu saldırının ardından Mansur ve yaklaşık 10 yoldaşı, yeniden bir baskın düzenleme kararı aldı, fakat tekrar düşman saldırısına uğradılar. Mansur ve ağır yaralı bir arkadaşı dışında tüm yoldaşları bu saldırıda öldü. Mansur, ağır yaralı arkadaşını omzunda taşıyarak şiddetli bir kar fırtınasında gücü tükenene kadar ilerlemeye çalıştı, arkadaşı ise yolda hayatını kaybetti. Kar fırtınası yaklaşık bir hafta sürdü ve bu süre içinde yarı baygın bir şekilde yerde yattı. Fırtınanın ardından Çerkes avcılar tarafından bulunduğunda ölmek üzereydi, çıplak ve donmuş olan ayağının bir kısmı buza yapışıp kopmuştu. Tüm ayak parmakları ve ayağının ön kısmı gitmiş, tabanında ise ağır bir yara kalmıştı.[15]
1846'da öldü.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.