Gıyâseddin Mahmud

Gıyâseddin Mahmud (Farsça: غیاث الدین محمود), 1206'dan 1212'ye kadar Gurlular İmparatorluğu'nun sultanıdır. 1206 yılında yerine geçtiği Gurlu Muhammed'nin yeğeni Gıyâseddin Muhammed'in oğludur.

'Gıyâseddin Mahmud
"Gıyâseddin'in sarayında ziyafet". Nigaristan elyazmasından bir folya, İran, muhtemelen Şiraz, tarih 1573-74
Gurlular Sultanı
Hüküm süresi	1206–1212
Önce gelen	Gurlu Muhammed
Sonra gelen	III. Bahâeddin Sâm
Doğum	Gur
Ölüm	1212
Çocuk(lar)ı	III. Bahâeddin Sâm
Babası	Gıyâseddin Muhammed
Dini	Sünnilik

İktidara yükselişi

Gıyâseddin, Muizzüddin Muhammed'in kardeşi Gıyâseddin Muhammed'in oğluydu. Muizzüddin Muhammed 1206 yılında Hindistan'da suikasta uğrayınca Gurlular İmparatorluğu iç savaşa sürüklendi; Türk gulâmları Gıyâseddin'ı desteklerken, yerli İran askerleri II. Bahâeddin Sâm'ı desteklediler. II. Bahâeddin Sâm'ın birkaç gün sonra ölmesi üzerine İran askerleri onun iki oğlu Celâleddin Ali ve Alâeddin Muhammed'e destek olmak zorunda kaldılar. Bu arada Firuzkuh, Gurlu prensi Diyaeddin Muhammed'in kontrolündeydi. Ancak Gıyâseddin hepsini yenmeyi başardı ve kendini Gurlu İmparatorluğu'nun Sultanı olarak taçlandırdı.^[1] Ancak Celaleddin Gazne'yi ele geçirmeyi başardı ve kardeşini şehrin yöneticisi yaptı.

Saltanatı

Gıyaseddin Mahmud'un parası. Hicri 602-609 Miladi 1206-1212

Türk generali Tâceddin Yıldız, kısa bir süre sonra Gazne'yi II. Bahâeddin Sâm'ın oğullarından almayı başardı, ancak kısa bir süre sonra Gıyâseddin'in otoritesini tanıdı. Taceddin'in Gazne'yi kontrol altına almasından memnun olmayan ve Gur'u korumasız bırakmaya cesaret edemeyen Gıyâseddin, Harezm hükümdarı II. Muhammed'den yardım istedi. Ancak Muhammed, bunun yerine Gıyâseddin'in topraklarını istila ederek Belh ve Tirmiz'i ele geçirdi.^[2] Gıyâseddin'in şansı, Muhammed'in Karahıtaylar tarafından esir alınmasıydı. Kısa bir süre sonra Harezmşahlar'a taraf değiştirmiş olan eski Gurlu generallerinden Hüseyin bin Harmîl, Gıyâseddin ile müzakerelere başladı. Ancak görüşmeler sonuçsuz kaldı ve Gıyâseddin, Hüseyin'in üzerine bir ordu gönderdi; ancak mağlup oldu.

On üç ay sonra Muhammed esaretten kurtuldu ve bir kez daha Gıyâseddin'in topraklarına saldırarak Herat'ı ele geçirdi. Muhammed daha sonra Gurluların kalbi olan Gur'u istila etti ve Gıyâseddin'i ele geçirdi. Gıyâseddin daha sonra Muhammed'in otoritesini tanımayı kabul etti ve 1212'de suikasta uğrayana kadar Gurlu hanedanının hükümdarı olarak kaldı. Yerine oğlu III. Bahâeddin Sâm geçti.

Kaynakça

Özel

1. The Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 161-170.
2. Michel Biran, The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History, (Cambridge University Press, 2005), 70.

Genel

• C. Edmund, Bosworth (2001). "GHURIDS". Encyclopaedia Iranica, Online Edition. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
• Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)". Frye, R. N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 1-202. ISBN 0-521-06936-X.
• Richards, D.S. (2010). The Chronicle of Ibn al-Athir for the Crusading Period from al-Kamil fi'l-Ta'rikh. Part 3. Ashgate Publishing. ss. 1-344. ISBN 978-0-7546-6952-4.