Gölbelen Köyü Camii
Çıldır'ın Gölbele Köyü'nde kiliseden dönüştürülen cami Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Gölbelen Köyü Camii, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölbelen köyündeki camidir. Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesi olan Urta Kilisesi'nin (Gürcüce: ურთას ეკლესია) camiye çevrilmesiyle ortaya çıkmıştır.[1]
 | |
 | |
| Eski ad(lar) | Urta Kilisesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | Etkin |
| Tür | Kilise · cami |
| Konum | Çıldır, Ardahan |
| Koordinatlar | 41°04′26″K 43°07′08″D |
| Yükseklik | |
| Mimari | Gürcü mimarisi |
Urta Kilisesi, 10. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Gürcüce bir vakayinameye göre 1577 yılında kilisenin üst katına bitişik kale inşa edilmiş, ancak bu kale daha sonra yıkılmış ve kilise muhafaza edilmiştir.[2][3]
Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli, Urta'nın Gürcüce Ormta'dan (ორმთა) değişime uğradığını ve bu adın "iki dağ" anlamına geldiğini yazmıştır.[4] Urta köyü 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçtikten sonra kilisenin olduğu yer bir tür kaleye çevrilmiş, 1576 yılında kale yıkılıp Urta Kilisesi olduğu gibi muhafaza edilmiştir.[5] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 20. yüzyılın başlarında bölgede inceleme gezileri yaptığı sırada Urta Kilisesi camiye çevrilmişti.[6]
Urta Kilisesi, kesme iri taşlarla inşa edilmiş üç nefli tipik bir bazilikadır. Doğu-batı yönünde dikdörtgen planlı bir yapı (16 x 10,3 m) olup beden duvarların inşasında dolgu duvar tekniği kullanılmıştır.[1] Hem planı ve sütunları hem de sonraki dönemlerde geçirdiği değişimler açısından Urta Kilisesi'ni oldukça ilgi çekici bulan Ekvtime Takaişvili'nin yazdığına göre, kilisenin içi büyük sütunlarla üç nefe bölünmüştü. İnşa edildiği sırada Urta Kilisesi'nin orta nefi yan neflerine göre daha yüksekti. Ancak daha sonra yan nefler orta nefin seviyesini geçecek şekilde yükseltilmiştir. Doğu cephesi yelpaze biçimli iki yüksek niş ile Kumurdo Kilisesi gibi dekore edilmiştir. Bu nişlerde insan başı kabartmaları korunmamış olsa da izleri fark edilmektedir. Nişlerin arasında pencerenin çerçevesinde eskiden var olan oymalar ortadan kaldırılmıştır. Kilisenin kesme taşlardan oluşan zemini, camiye çevrildikten sonra ahşapla döşenmiştir. Urta Kilisesi camiye çevrildikten sonra içi sıvanıp eski süslemeleri ve yazıları kapatılmıştır. Takaişvili'nin kiliseyi gezdiği sırada sadece kuzey tarafta Gürcü alfabesinin Hutsuri karakteriyle "გ" (g) harfi seçilebiliyordu. Camiye çevrilirken Urta Kilisesi'nin batı ve güney girişleri örülmüş, kuzeyde yeni bir kapı açılmıştır. Ayrıca iç mekâna mihrap, minber, vaaz kürsüsü gibi camiye özgü unsurlar eklenmiş, kuzey nefinin yarısı kadınlar mahfili biçiminde düzenlenmiştir.[1][3]
Urta Kilisesi camiye dönüştürülürken batı cephe önüne bir imam evi, doğu cephe eksenine de bir minare eklenmiştir. Kemerli ve mazgal tipi olan batı ve güney cephedeki pencereler de büyütülerek dıştan basık kemerli hale getirmiş olmalıdır. Kilisenin batı ve güney cephede yer alan girişler örülerek kapatılmış ve camiye dönüşmüş olan yapının giriş kuzey cepheye açılan kapıdan sağlanmıştır. Kilisenin iç mekân zemini ahşapla kaplanarak yükseltilmiş ve güney duvara bir mihrap ilave edilmiştir. Ayrıca bir minber ve güney nefin en doğudaki sütunun önüne ahşap bir vaaz kürsüsü yerleştirilmiştir. Kilisenin apsisin doğu duvarında, üst seviyede yer alan penceresi kapıya dönüştürülmüş ve buradan yapıya sonradan eklenmiş olan minareye geçiş sağlanmıştır. Kuzey nefin doğu yarısından itibaren apsisin batı kanadına kadar uzanan mekân kadınlar mahfili olarak düzenlenmiştir. Üç nefli olan kilisenin orta nefinin tonozu ortadaki daha büyük boyutlu olmak üzere arka arkaya dizilmiş üç kubbeyle örtülmüş olup bundan dolayı apsisin yarım kubbesi de kapanmıştır. Kilisenin içi sıvanıp eski süslemeleri kapatılmış, pencerelerin etrafına ve kubbelerin içlerine kalemişi bezemeler yapılmış, sütunların gövdesi ve başlıkları farklı renkte yağlı boyayla boyanmıştır.[7]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
