Eleutheria (oyun)

Eleutheria (bazı baskılarda "Eleuthéria") Samuel Beckett tarafından 1947'de Fransızca yazılmış tiyatro oyunu.

Oyunun ABD baskısının kapağı

Oyun Beckett'ın Samuel Johnson hakkında yazmaya başladığı ancak yarım kalan denemesinden sonra kaleme aldığı, tamamlanmış ilk dramatik eseridir. Beckett pek çok diğer küçük eserine yaptığı gibi, bu oyunu da uzun süre yayımlamamıştır.

Oyun, Victor Krap isimli genç bir adamın kendini toplumdan ve kendi ailesinden tamamen koparmaya çalışması hakkındadır. Oyunun ismi "özgürlük" anlamına gelen Yunanca eleutheria (ελευθερία) kelimesinden gelir. Beckett "Krap" ismini daha sonra, sonuna bir "p" daha ekleyerek Krapp'ın Son Bandı oyununda da kullanmıştır.

Yayımlanması

1985'te Beckett'ın ABD'deki yayımcısı Barney Rosset, Grove Press'in tasviyesi sonrasında işsiz kalmıştı. Beckett Rosset'a yardım etmek için Eleutheria'yı İngilizceye çevirmeyi önerdi. Ancak bu öneri hiçbir zaman gerçekleşmedi ve Beckett Rosset'a yardımcı olmak için başka eserlerini yayımlamasına izin verdi.

Beckett'ın 1989'daki ölümünün ardından Rosset hâlâ oyunun İngilizce çevirisini yayımlamak istiyordu. Beckett'ın uzun süre yayımlanmasına izin vermeyip, daha sonra fikir değiştirdiği birçok eseri vardı. Rosset, Beckett'ın hayatta olsaydı bu oyunun da yayımlanmasına izin vereceğini öne sürüyordu. Ancak Beckett'ın Fransızca yayımcısı ve edebi vasisi Jérôme Lindon oyunun yayımlanmasına karşı çıktı. Uzun süren tartışmalar ve yasal tehditler sonrasında, Lindon ve yazarın mirasçısı olan Beckett Estate gönülsüzce de olsa Rosset'e yayım iznini verdiler, ayrıca oyunun Fransızca baskısını da kendileri yayımladılar.

Rosset'ın kurduğu yeni yayınevi olan Foxrock'tan çıkan 1995 tarihli ABD baskısının çevirisini roman ve oyun yazarı olan Michael Brodsky yaptı. Bu çeviri fazla "Amerikan" bulundu ve Beckett'a uygun olmadığı yönünde eleştirildi. Bu basımda bazı basit çeviri hataları da mevcuttu. Örneğin Ton canotier avait un couteau cümlesi Your oarsman had a knife (kürekçinin bir bıçağı vardı) şekinde çevrilmişti. Ancak canotier hasır şapka anlamına geliyordu ve couteau burada balık kartalı tüyü anlamında kullanılmıştı. Oyunun İngiliz baskısı 1996'da Barbara Wright'ın çevirisiyle Faber and Faber tarafından yapıldı.

Sahnelenme bilgisi

Roger Blin 1950'lerin başında oyunu sahnelemeyi düşünmüşse de, daha değerli gördüğü Godot'yu Beklerken'i sahnelemek için bu tasarıdan vazgeçti. Beckett'ın tüm eserlerinin haklarına sahip olan Beckett Estate, birkaç özel gösteri haricinde oyunun sahnelenmesine izin vermedi. Oyunun ilk defa 2004 yılında İran'da, Nakşineh Tiyatrosu tarafından Vahid Rahbani'nin yaptığı çeviriyle Tahran Şehir Tiyatrosu'nda sahnelendi.