Azerbaycan'daki siyasi partiler listesi

Azerbaycan'daki siyasi partiler listesi, Azerbaycan'da etkin olan veya olmuş siyasi partiler.

Azerbaycan'daki siyasi partiler ve onların faaliyetleri "Siyasi partiler hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kanunu" ile düzenlenmektedir.^[1]

Azerbaycan'da siyasi partilerin resmî devlet kaydına alınması Adalet Bakanlığınca gerçekleştirilmektedir. Resmî kayıtlı siyasi partiler cumhurbaşkanlığı seçimlerine, genel ve yerel seçimlere katılabilir.

Tarihçe

Azerbaycan'da siyasi partilerin tarihi 1900'lü yıllarda başlamaktadır. O yıllarda siyasi partilerin yer aldığı meclis, Rusya İmparatorluğu Devlet Dumasıydı.^[2]

Rus Çarlığı'nın çöküşü ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile Azerbaycan'ın parlamentosu kuruldu ve bu sayede yeni siyasi partiler kuruldu.^[3][4]

28 Nisan 1920 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, 11. Kızıl Ordu tarafından işgal edildi ve tüm siyasi partiler kapatıldı. SSCB döneminde yasal olarak tek etkin parti Azerbaycan Komünist Partisi oldu.^[5][6]

1980‘lu yılların sonlarından itibaren halk, Azerbaycan Komünist Partisi ve hükûmet karşıtı eylemlere başladı. Eylemlerin parçası olarak vatandaşlar Azerbaycan Komünist Partisi’nin üyelik biletlerini yırttılar.^[5]

Parti	Etkin olduğu yıllar
Himmet[7]	1904-1920
İttifaki-Müslimin	1905–1907[a]
İctimaiyyun-Amiyyun[8]	1905-1917
Geyrat Partisi[9]	1905-1917
Karabağ Birlik Meclisi	1906-1908[b]
Difai[10]	1906-15 Ekim 1917[c]
İttifak Partisi	1907–1917[d]
Müdafaa[11]	1907-1909[e]
Rusyada Müslümanlık Fırkası[12]	?–1917
Müsavat Partisi[13]	1911–28 Nisan 1920[f]
Adalet Partisi[14]	1916-1920
Türk Ademi-Merkeziyyet Fırkası	1917-17 Haziran 1917 [g]
Kafkasya İttihat ve Terakki Fırkası[15]	1918-1918 [h]
İttihat[12]	1917-28 Nisan 1920
Halkçı Partisi	1917–28 aprel 1920
Çiftçi Partisi	1917–28 aprel 1920
Ahrar Partisi[16]	Güz 1918-28 Nisan 1920
Azerbaycan Komünist Partisi[17]	1920-1991

Etkin Partiler

Bağımsızlığın kazanılmasından sonra Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi ilk siyasi parti olarak resmî devlet kaydına alındı.

Şu anda ise devlet kayıtlarında 27 siyasi parti var. En son kayda alınan siyasi parti Azat Vatan Partisidir.

Adalet Bakanlığında resmî devlet kaydına alınan siyasi partiler
Logo	Parti	Kıslatma	Genel Başkan	Kayıt Tarihi
	Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi	AMİP	Arzuhan Alizade[18]	17.07.1992
	Ana Vatan Partisi	AVP	Fezail Ağamalı[19]	11.08.1992
	Vatandaş Dayanışması Partisi	VHP	Sabir Rüstemhanlı[20]	03.11.1992
	Müsavat Partisi	MÜSAVAT	İsa Gamber[21]	08.12.1992
	Yeni Azerbaycan Partisi	YAP	İlham Aliyev[22]	18.12.1992
	Ak Parti[23]	AğP	Tural Abbaslı	13.01.1993
	Azerbaycan Ümit Partisi	ÜMİT	İkbal Ağazade[24]	05.05.1993
	Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi	ADMP	Elşen Musayev	04.08.1995
	Azerbaycan Halk Cephesi Partisi	AHCP	Ali Kerimli[25]	01.09.1995
	Vahdet Partisi	VP	Tahir Kerimli	11.12.1998
	Azerbaycan Halk Partisi	AHP	Penah Hüseyn[26]	09.07.1999
	Azerbaycan Demokrat Partisi	ADP	Serdar Celaloğlu	03.02.2000
	Adalet Partisi	ADALET	İlyas İsmailov[27]	18.05.2002
	Muasır Müsavat Partisi	MMP	Hafız Hacıyev	08.05.2002
	Büyük Kuruluş Partisi	BKP	Fazıl Mustafa[28]	12.08.2005
	Azatlık Partisi	AZATLIK	Ahmet Oruç
	Demokratik Islahatlar Partisi	DİP	Asım Mollazade[29]
	Adalet, Hukuk, Demokrasi Partisi	AHDP	Kudret Hasanguliyev
	Büyük Azerbaycan Partisi	BAP	Elşad Musayev
	Klasik Halk Cephesi Partisi	KHCP	Mirmahmut Miralioğlu[30]	31.01.2007
	Millî Diriliş Hareketi Partisi	MDHP	Ferec Guliyev[31]	31.05.2011
	Yeni Zaman Partisi	YZP	Musa Ağayev	16.04.2020
	Millî Cephe Partisi[32]	MCP	Razi Nurullayev	31.08.2020
	Cumhuriyetçi Alternatif Partisi	REAL	Boş
	Gelecek Azerbaycan Partisi	GAP	Ağasif Şakiroğlu[33]	15.12.2020 [34]
	Hak Adalet Partisi	HAP	Ali İnsanov [35]	15.10.2021[36][37]
	Azat Vatan Partisi	AzVP	Akif Nağı	05.09.2022

Resmî kayıtsız partiler

Bazı siyasi partiler resmî olarak devlet kaydına alınmasa da etkin olarak siyasi faaliyetler göstermektedir.

Parti	Kısaltma	Genel Başkan
Azerbaycan Demokrasi ve Refah Partisi	ADRP	Kubat İbadoğlu[38]
Azerbaycan İslam Partisi	AİP	Mövsüm Samedov (geçici)[39]
Azerbaycan Sosyalist Partisi	ASP	Elşen Hasanov[40]
Turan Partisi	TP	Cahandar Bayoğlu
Azerbaycan Milliyetçi Demokrat Partisi	AMDP	Kalender Muhtarlı
Azerbaycanın Liyakatli Evlatları Partisi	ALÖV	Rza Sefersoy
Azerbaycan Liberal Partisi	ALP	Avaz Temirhan
Azad Azerbaycan Partisi	AAP	Oqtay Hüseyinov(geçici)
Büyük Dayak Partisi	BDP	Mirkazım Seyidov
Demokratik Birlik Partisi	DBP	Mirfazil Həmid
Vatan Uğruna Birlik Partisi	VNBP	Emin Hüseyinov

Millî Meclis’te bulunan siyasi partiler

9 Şubat 2020 Azerbaycan genel seçimlerinde parlamentoda temsil hakkını 9 (10) siyasi parti kazanmıştır.

6. dönem Millî Meclis'te bulunan siyasi partiler
Siyasi parti			Genel Başkanı	Milletvekilleri	Belediye üyesi
	YAP	Yeni Azerbaycan Partisi	İlham Aliyev	69 / 125	10.414 / 15.156
	VHP	Vatandaş Dayanışması Partisi	Sabir Rüstemhanlı	3 / 125	5 / 15.156
	AVP	Ana Vatan Partisi	Fezail Ağamalı	1 / 125	187 / 15.156
	ADMP	Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi	Elşen Musayev	1 / 125
	BKP	Büyük Kuruluş Partisi	Fazıl Mustafa	1 / 125
	AHDP	Adalet Hukuk ve Demokrasi Partisi	Kudret Hasanguliyev	1 / 125
	DİP	Demokratik Islahatlar Partisi	Asım Mollazade	1 / 125	35 / 15.156
	REAL	Cumhuriyetçi Alternatif Partisi	İlgar Mammadov	1 / 121	0 / 15.156
	MCP	Millî Cephe Partisi	Razi Nurullayev	1 / 125	0 / 15.156
	VP	Vahdet Partisi	Tahir Kerimli	1 / 125

Kapatılan partiler

Yüksek Mahkeme tarafından resmî kaydı iptal edilen partiler
Parti	Kapatılması
Azerbaycan Halklarının Beraberlik Partisi (Talış Halk Partisi)	Bölücülük sebebiyle[41] 1993'te Yüksek Mahkeme tarafından kapatıldı.
Azerbaycan İslam Partisi	Casusluk sebebiyle 1995'te kapatıldı.[42]
Azerbaycan Vahit Komünist Partisi	SSCB'nin onarılmasını desteklediği sebebiyle 1 Eylül 1995'te Yüksek Mahkeme tarafından kapatıldı. Lakin 1 ay sonra Yüksek Mahkemenin kararı feshedildi.

Kapanan partiler

Kapanan Partiler
Partiyanın Adı	Tarih
1900-1990'lı yıllar
İttifaki-Müslimin	1906
Müdafaa Partisi	1909
Kafkasya İttihat ve Terakki Fırkası	28 Mayıs 1918
İttihat Partisi	28 Nisan 1920
Ahrar Partisi
Halkçı Partisi
Azerbaycan Komünist Partisi	1 Eylül 1991
Bağımsızlık Dönemi
Azerbaycan Namına İttifak Partisi	2 Mart 2023[43]
Azerbaycan Tekâmül Partisi	9 Mart 2023[44]
Birlik Partisi	9 Mart 2023[45]
Millî Vahdet Partisi	13 Mart 2023[46]
Azerbaycan Azat Cumhuriyetçiler Partisi	14 Mart 2023[47]
Azerbaycan Sosyal Refah Partisi	23 Mart 2023[48]
Azerbaycan Liberal Demokrat Partisi	1 Nisan 2023[49]
Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi	4 Nisan 2023[50]
Azerbaycan Vahit Komünist Partisi	6 Nisan 2023[51]
Bağımsız Azerbaycan Partisi	7 Nisan 2023[52]
Azerbaycan Cumhuriyetçiler Partisi	8 Nisan 2023[53]
Yeni Yol Partisi	12 Nisan 2023[54]
Azerbaycan Millî Demokrat Partisi	14 Nisan 2023[55]
Aydınlar Partisi	17 Nisan 2023[56][57]
Bağımsız Halk Partisi	18 Nisan 2023[58]
Vahit Azerbaycan Millî Birlik Partisi	26 Nisan 2023[59]
Azerbaycan Terakki Partisi	29 Nisan 2023[60]
Azerbaycan Komünist Partisi	4 Mayıs 2023[61]
Korkut Partisi	8 Mayıs 2023[62]
Millî Kongre Partisi	11 Mayıs 2023[63]
Azerbaycan Vatanseverler Partisi	12 Mayıs 2023[64]
Vatandaş Birliği Partisi	22 Mayıs 2023[65]
Millî-Demokrat İdrâk Partisi	5 Haziran 2023[66]
Millî Dayanışma Partisi	9 Haziran 2023[67]
Cumhuriyet Halk Partisi	22 Haziran 2023[68]
Sosyal Adalet Partisi	22 Haziran 2023[69]
Azerbaycan Yükseliş Partisi	23 Haziran 2023[70]
Azerbaycan Liberal Partisi	24 Haziran 2023[71]
Vatandaş ve İnkişaf Partisi	25 Haziran 2023
Azerbaycan Millî Devletcilik Partisi
Azerbaycan Mübarizleri Partisi

İsim değişen partiler
Partinin eski adı	Partinin yeni adı	Deyişme tarihi
1900-1990'lı yıllar
Geyrat Partisi (1905)	Türk Ademi Merkeziyyet Fırkası	1917
Bağımsızlık dönemi
Azerbaycan Komünist Partisi (1993)	Azerbaycan Vahit Komünist Partisi	1993[i]
Azerbaycan Vahit Komünist Partisi	Azerbaycan Komünist Partisi (1993)	1995[j]
Bozkurt Partisi	Azerbaycan Millî Demokrat Partisi	1999[72]
Açık Cemiyet Partisi	Azat Demokratlar Partisi	22 Aralık 2013[73]
Vahit Azerbaycan Partisi	Ak Partisi	26 Haziran 2016[74]
Demokratik Azerbaycan Dünyası Partisi	Millî Dayanışma Partisi	22 Ağustos 2020
Azerbaycan Diriliş ve Terâkki Partisi	Yeni Yol Partisi	2022[75]

Başka parti ile birleşip yeni isim alan partiler
Kapanan partiler		Birleşilen Parti	Birleşme Tarihi
1900-1990'lu yıllar
Türk Ademi Merkeziyyet Fırkası	Müsavat Partisi	Türk Ademi Merkeziyyet Fırkası "Müsavat"	3 Haziran 1917
Rusyada Müslümanlık Partisi	"İttihadi-İslam" Cemiyeti	Rusyada Müslamanlık "İttihat"	Ocak 1918
Adalet Partisi	Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (bolşevikler) Bakü Komitesi	Azerbaycan Komünist Partisi (1920)	11-12 Şubat 1920
Çiftçi Partisi
Himmet

Başka partiyle birleşerek yeni isim alan partiler
Kapanan Parti	Birleştiği Parti	Birleştiyi Tarih
1900–1990
Difai Partisi	Müsavat Partisi	1917
Bağımsızlık devri
Azerbaycan Ana Toprak Partisi (Rövşen Gambar)	Müsavat Partisi	1995[76]
Doğru Yol Partisi (Tamerlan Karayev)
Adalet Partisi	Azerbaycan Demokrat Partisi	1996[77]
Demokratik Azerbaycan Partisi (Aydın Guliyev)		1998[77]
Demokratik Yol Partisi (Yakub Abbasov)		2000[77]
Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi[k]	Yeni Azerbaycan Partisi	2021[78]
Azerbaycan Halk Demokratik Partisi[l]
Azerbaycan Millî Hareket Partisi[m]
Azerbaycan Köylü Partisi[n]
Azerbaycan Yurttaş Partisi[o]
Millî Kurtuluş Partisi[p]

Notlar

1. Çar hükuməti tarafından faaliyyeti durduruldu, gizli şəkildə etkinlik gösteren parti 1917'de Müsavata birleşti.
2. Çar hükûmeti tarafından kapatıldı, üyeleri hapsedildi.
3. Çar hükûmeti tarafından 1907’de kapatıldı, 1917 tarihinde gizli olarak etkinlik gösteren parti Müsavata birleşti.
4. Halkçı ve Çiftçi Partilerine parçalandı.
5. Çar hükûmeti tarafından kapatıldı, üyeleri hapsedildi.
6. Daha sonra yeniden kuruldu.
7. Müsavata birleşti.
8. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükûmeti tarafından ülke bağımsızlığını tehlike altına attığı gerkçesiyle kapatıldı.
9. Elçibey hükûmeti tarafından SSCB yanlısı olduğu iddiasıyla AKP kapatılmıştı. AKP yeni AVKP adıyla siyasete dönmüştür.
10. AVKP 1995 tarihinde kapatıltıktan sonra Ramiz Ahmedov liderliğinde AKP siyasete geri dönmüş, Sayad Sayadovun partisi AKP değil, AVKP adını almıştır.
11. ADGP Mahmut Mammadov liderliğinde 23 Nisan 1994 tarihinde kurulmuş, 17 Mayıs 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmış ve 1995 Azerbaycan genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. Daha sonra 1 milletvekili de transfer etmiştir. Son genel başkanı Kasım Kasımov Şamahı Vali Yardımcısı görevini taşımaktadır.
12. 1966 tarihinde ilk ve tek genel başkanı olan Refik Turabhanoğlu tarafından kurulan Bütünazerbaycan Çalışkan İşçi Köylü Partisinin 1967'de ismini değişmesiyle kurulmuştur. Resmî olarak 11 Temmuz 1992 tarihinde kayda alınmıştır.
13. Samir Caferov (Turan) başkanlığında 5 Aralık 1992 tarihinde kurulmuş ve 2 Mart 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır
14. AKP 19 Nisan 1992 tarihinde düzenlenen 1. Kurultayında eski geçici Başbakan Feyruz Mustafayev başkanlığında kuruldu, 23 Eylül 1992 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 7 Temmuz 2018 tarihinde Feyruz Mustafayev’in vefatı üzerine Mammad Mammadov geçici genel başkan oldu.
15. Mais Seferli tarafından 27 Şubat 1993 tarihinde kurulmuş ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır. 2001 Azerbaycan ara genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. 7 Aralık 2020 tarihinde Mais Seferli’nin ölümü üzerine kardeşi Gülaye Seferova genel başkan seçildi.
16. 3 Mart 1993 tarihinde Muhammet Hatemi tarafından kuruldu ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 2008 tarihinde resmî devlet kaydı olmayan ve 1998 tarihinde Vügar Oruç tarafından kurulan Türk Milletçi Partisi MKP’ye birleşti. Birleştirici Kurultayda Vügar Oruç MKP Genel Başkanı seçildi.