Arpacık (hastalık)
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Arpacık, göz silleri enfeksiyonlarından biridir. Hastalık, 1-2 gün içerisinde oluşur ve gözdeki batma, gözkapağındaki gerilmelerle beraber kendini gösterir. Başta bir nokta halinde olan bozulum, 1-2 gün içinde ağızlaşma (püstül) durumuna geçer. Göz kapaklarındaki dış gözyaşı bezlerinin iltihabı sonucu dış arpacık, iç gözyaşı bezlerinin iltihabı sonucu iç arpacık ortaya çıkar.
Arpacık genellikle herhangi bir özel tedavi olmaksızın birkaç gün veya hafta içinde kaybolur.[1]
Erken teşhiste damlalar, antibiyotikler ve merhemler arpacık oluşumunun önüne geçebilirken, tanıların genelde 1-2 günü aşması nedeniyle, hastalık daha geç düzelmektedir. Arpacıklı hastalar, ışık korkusu (fotofobi) barındırmaktadır; ışığa bakan arpacıklı gözde yaşarmalar meydana gelmektedir. Bu aşamada, hasta göze sıcak kompres yaparak arpacığın yayılmasını önleyebilir. Sıcak kompres iyileşmeyi hızlandırır.[2] Göz kapağının dışı veya içi etkilenebilir.[1] Birincil tedavi sıcak kompreslerin uygulanmasıdır.[3] Evde kendi kendine bakımın bir parçası olarak, insanlar etkilenen göz kapağını musluk suyuyla veya hafif, tahriş edici olmayan bir sabun veya şampuan (bebek şampuanı gibi) ile temizleyebilir. Göz yaralanmalarını önlemek için temizlik nazikçe ve gözler kapalıyken yapılmalıdır.[4] Arpacık olan kişiler, enfeksiyonu ağırlaştırıp (bazen korneaya) yayabileceğinden göz makyajı (örneğin göz kalemi), losyonlar ve kontakt lens kullanmaktan kaçınmalıdır.[5] Ciddi enfeksiyon oluşabileceğinden, insanlara arpacığı kendileri delmemeleri tavsiye edilir.[5] asetaminofen gibi ağrı kesiciler kullanılabilir.
Bir kaşığa sarılı pamuk, gözü acıtmayacak kadar sıcak bir suya batırılarak gözde 10 dakikalık aralarla tutulduğunda, arpacığın sebebi olan mikroorganizmaların, bulundukları yağ keseciklerinden dışarı çıkmasına yardımcı olmaktadır.
Ara sıra antibiyotik göz merhemi önerilir.[6] Bu önlemler sıklıkla tavsiye edilirken, iç arpacıklarda kullanım için çok az kanıt vardır.[1]
Antibiyotik göz merheminin kullanımını destekleyen kanıtlar yetersizdir.[6] Ara sıra eritromisin oftalmik merhem önerilir.[7] kloramfenikol veya amoksisilin gibi diğer antibiyotikler de kullanılabilir.[8] Kloramfenikol dünyanın birçok yerinde başarıyla kullanılır ancak aplastik anemi ile ilgili endişeler nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri'nde bir kara kutu uyarısı içerir ve bu durum nadiren ölümcül olabilir.
Antibiyotikler normalde birden fazla arpacığı olan veya iyileşmeyen arpacıkları olan kişilere ve blefarit veya rosacea hastalarına verilir.
Sıcak kompresler başladıktan sonraki 48 saat içinde rezolüsyon başlamazsa kesi ve drenaj yapılır. Tıp uzmanları bazen özellikle inatçı veya tahriş edici bir arpacığın boşalmasını hızlandırmak için bir iğne ile mızrak gibi vururlar.[9] Arpacık tedavisinde cerrahi son çaredir. Herhangi bir tedaviye yanıt vermeyen arpacıklar genellikle cerrahi olarak çıkarılır. Arpacık ameliyatı bir göz doktoru tarafından ve genellikle lokal anestezi altında yapılır. İşlem, arpacığın dışa dönük olup olmamasına bağlı olarak göz kapağının iç veya dış yüzeyinde küçük bir kesi yapılmasından ibarettir. Kesi yapıldıktan sonra, irin bezden boşaltılır ve lezyonu kapatmak için çok küçük dikişler kullanılır. Bazen çıkarılan arpacık cilt kanseri olasılığını araştırmak için histopatolojik inceleme için gönderilir.
2017 Cochrane incelemesi, akupunkturun antibiyotikler veya sıcak kompreslere kıyasla hordeolumda yardımcı olduğuna dair düşük kesinlikte kanıt buldu.[10] Akupunktur artı olağan tedavinin hordeolumun iyileşme şansını artırabileceğine dair düşük kesinlikte kanıt vardı ancak gözden geçirilen çalışmalarda ya pozitif kontrol olmadığından, körleştirilmediğinden ya da her ikisi birden olduğundan, plasebo ya da gözlemci etkisini dışlayamadılar.[10]
Halk arasında olgun dış arpacık tedavisinde sarımsak da kullanılır. Bir diş sarımsak ortadan kesilerek, etli kısmı arpacık olan bölgeye sabah akşam ovularak uygulanır. Sarımsak her bünyeye iyi gelmeyebilir. Uzman bir göz doktoruna muayene olmak gerekir.
Bazen arpacık kronikleşerek geç dönemde şalazyon'a (halk arasında it dirseği denir) dönebilir.
Arpacıkların ortaya çıkma sıklığı belirsizdir ancak her yaşta ortaya çıkabilirler.[11]
Arpacık nedeni genellikle Staphylococcus aureus 'nun neden olduğu bakteri enfeksiyonudur.[1][6] Dahili olanlar meibomian bezi enfeksiyonundan kaynaklanırken harici olanlar Zeis bezi enfeksiyonundan kaynaklanır.[12] Şalazyon genelde göz kapağının ortasında ve ağrısızdır.[2]
Arpacık bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanır. Vakaların yaklaşık %95'inde bakteri Staphylococcus aureus'tur.[13] Enfeksiyon, kirpik tabanında yağ bezinin tıkanmasına neden olur.
Arpacık her yaştan insanda görülebilir. Arpacıklar yetersiz beslenme, uykusuzluk, hijyen eksikliği, su eksikliği ve gözlerin ovuşturulması tarafından tetiklenebilir. Arpacıklar blefarit'e veya immünoglobulin eksikliğine ikincil olabilir.[14]
Arpacığın ilk belirtisi, yumrunun merkezinde pus olarak gelişen ve bölgede genişleyen küçük, sarımsı bir noktadır.[15]
Arpacığın diğer belirtileri şunlardır:
Arpacık komplikasyonları çok nadir durumlarda ortaya çıkar. Bununla birlikte, arpacıkların en sık görülen komplikasyonu, kozmetik deformiteye, kornea tahrişine neden olan ve genellikle cerrahi olarak çıkarılmasını gerektiren bir şalazyon'a ilerlemesidir.[18] Komplikasyonlar ayrıca uygun olmayan cerrahi delme işleminden de kaynaklanabilir ve esasen kirpik büyümesinin bozulması, kapak deformitesi veya kapak fistül içerir. Büyük arpacıklar kişinin görüşünü etkileyebilir.
Göz kapağı selüliti, göz kapak enfeksiyonu olan göz arpacığının başka olası rahatsızlığıdır. Arpacığın sistemik enfeksiyona (vücuda yayılan) ilerlemesi son derece nadirdir ve bu tür yayılmanın yalnızca birkaç örneği kaydedildi.[19]
Arpacık çıkmasının önlenmesi uygun hijyen ile yakından ilgilidir. Doğru el yıkama sadece arpacık değil, aynı zamanda birçok başka enfeksiyon türünün gelişme riskini de azaltabilir. Uyandıktan sonra, göz kapaklarına bir ila iki dakika ılık bir bez uygulanması, göz kapağının yağ bezleri içeriğini sıvılaştırarak arpacık oluşumunu azaltır böylece tıkanmayı önlemeye faydası olabilir.[20]
Arpacığı önlemek için kozmetik maddeleri ve kozmetik göz aletleri insanlar arasında paylaşılmamalıdır. Tüm enfeksiyonlarda olduğu gibi, düzenli el yıkama esastır ve temiz olmayan ellerle gözler ovuşturulmamalı veya dokunulmamalıdır. Kişiler arasında enfeksiyonun yayılmasını önlemek için kirli göz makyajı atılmalı ve el bezlerinin veya yüz havlularının paylaşımı azaltılmalıdır.[21][22] Arpacıkları kırmak, irin içindeki bakterileri yayabilir ve bundan kaçınılmalıdır.[23]
Arpacık çoğu durumda zararsız olmasına ve komplikasyonlar çok nadir olmasına rağmen, arpacık sıklıkla tekrarlar. Göz içi hasara neden olmazlar, yani gözü etkilemezler. Arpacık normalde birkaç gün ila bir hafta içinde yırtılarak semptomların hafiflemesine neden olarak kendi kendine iyileşir ancak iki hafta içinde düzelmezse veya kötüleşirse bir doktor görüşü alınmalıdır. Arpacık tedavisinin parçası olarak çok az insan ameliyat gerektirir. Yeterli tedavi ile arpacıklar hızlı ve komplikasyonsuz iyileşme eğilimindedir.
Enfeksiyon bitişik dokulara yayılabileceğinden, arpacık sıkılmaya veya delinmeye çalışılmazsa prognoz daha iyidir. Ayrıca hastaların görme sorunları yaşamaları, göz kapağı şişkinliği çok ağrılı olması, arpacık kanaması veya tekrarlaması, göz kapağı veya gözlerin kızarması durumunda doktora başvurmaları önerilir.[24]
