Durukuli veya Gece maymunu (Aotus), Yeni Dünya maymunları grubundaki monotipik Durukuligiller (Aotidae) familyasına bağlı bir primat cinsidir. Durukuligiller, Haplorhini alt takımındaki içerisinde Cadı makigiller'nin yanında, tek gececil türleri içeren familyadır. Bu Orta ve Güney Amerika'da yaşayan familyanın tür sayısı tam olarak açıklığa kavuşmuş değildir; güncel sınıflandırmada 14 ayrı tür kabul edilmektedir.
| Aotus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| Simia trivirgata | |||||||||||||||||
Özellikleri
Aotuslar küçük maymunlardır; boyları 24 – 37 cm (artı 31 – 40 cm kuyruk), ağırlıkları 0,7 - 1,2 Kiloya kadar varır. Dağlık bölgelerde yaşayan türlerde post daha uzun olur. Renkleri kahverengi ve koyu gri arası değişir. Göğüs ve göbek kısmı sarımsı veya kavuniçi tonlar ile daha açık renkli olur. Gerdan kırmızımsı veya gri olabilir; bu fark ile türler ikiye bölünür (sınıflandırmaya bakınız). Kuyruk uzun ve yünlüdür, birçok diğer yeni dünya maymunlarından farklı olarak tutunmak için kullanılamaz. Arka bacaklar atlayarak ilerleme yöntemine uyum sağlamış ve bundan dolayı uzundur.
Dağılım
Aotus Orta ve Güney Amerika'da yaşar. Panama ve Kolumbiya'dan, Brezilya ve Peru üzerinden Bolivya, Paraguay ve Arjantin'in kuzeyine kadar varan bir coğrafyada yaygındırlar. Çeşitli orman türlerinde bulunurlar; Tropik yağmur ormanları yanında daha kuru ormanlarda da raslanılırlar. Dağlık bölgelerde 3200 metre yüksekliğe kadar raslanırlar.
Yaşam şekli
Aotus ağaçta yaşar. Ağaçta dört ayak üstünde veya atlayarak ilerlerler. Neredeyse hepsi gece faaldir. Sadece yayılım alanının en güneyinde yaşayan popülasyonlarda belli bir gece-gündüz ritimi yoktur. Geceleri ayışığına muhtaçtırlar; karalık gecelerde daha az faal olurlar.
2 - 5 bireyden oluşan aile grupları içinde yaşarlar. Grup içerisinde anlaşmazlık çok nadir görülür. Birbirlerinden hiçbir zaman 10 metreden fazla uzaklaşmazlar ve uyurken de birbirlerine yaslanırlar.[1]
Çok sayıda farklı seslerle anlaşırlar. Kendi bölgelerini savunmak, diğerlerini bir tehlikeye karşı uyarmak veya bulunan bir gıda kaynağını diğerlerine göstermek için ayrı sesleri tespit edilmiştir. En çok dikkati çeken sesleri, geceleri çıkardıkları baykuşa benzer seslerdir. Bu seslerle çiftleşmek için partner aradıkları tahmin edilir. İngilizce adları owl monkeys (=„Baykuş maymunları“) bu seslerinden dolayı verilmiştir.
Beslenme
Aotus en fazla meyve ile beslenir. Meyvenin kıt olduğu zamanlarda yaprak, çiçek veya başka bitki bölümleri ile de beslenirler. Bunun yanında uçan böcekleri havadan kaparlar. Beslendikleri av hayvanlarının bazıları çekirgeler, gece kelebekleri, böcekler ve örümceklerdir.
Üreme
Aotus üremesi sırf tutsak yaşayan türlerden tanılır ve bundan dolayı tanılan üremeleri doğada yaşayanlardan farklı olabilir. 130 - 140 günlük bir gebelikten sonra tek bir yavru doğar. Nadir olarak ikiz de doğabilir. Yeni doğan yavru 100 Gram olur ve içgüdüsel annenin karnına tutunur. Birkaç gün içinde yavruya bakma işini baba ele geçirmeye başlar. Baba yavrusunu sürekli kucağında taşır, onunla oynar, kucağında uyutur ve sadece emzirilmesi için anneye verir. İlk haftalarda büyük kardeşleride yavruyu taşır ama fazla ağırlaşmaya başlayınca bu işi babaya burakırlar. 6 hafta sonra ilk kez katı gıdalarla da beslenmeye başlayıp, 7 ay sonra sütü tamamen bırakırlar. Diğer maymun familyalarıyla karşılaştırıldığında bu familyanın yavrularında ilk 6 ay içinde ölüm oranı çok daha azdır. Bunun sebebi ailenin yoğun bakımı olduğu düşünülür.[1] Tutsak yaşayan bireyler 25 yaşına kadar varmakta.[2]
Sınıflandırma
Aotus, Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) içinde yer alır. Bazen Aotidae yerine Nyctipithecidae olarak adlandırıldıkları da olur.[3]
- Aotus
- Aotus lemurinus
- Aotus lemurinus
- Aotus zonalis
- Aotus griseimembra
- Aotus jorgehernandezi
- Aotus brumbacki
- Aotus trivirgatus
- Aotus vociferans
- Aotus azarae
- Aotus miconax
- Aotus nancymai
- Aotus nigriceps
Kitaplar
- Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie, Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9
- Hayvanlar Ansiklopedisi. Parıltı Yayıncılık. 2013. s. 60. ISBN 978-605-100-090-9.
Dış bağlantılar
- K. A. Cawthon Lang: Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus)10 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Durukuli ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Durukuli ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
