Loading AI tools
Allahverdi Teymur oğlu Bağırov (22 Nisan 1946, Ağdam – 12 Haziran 1992, Aranzemin, Hocalı ilçesi) — Azerbaycan'ın Millî Kahramanı, Karabağ Savaşı katılımcısı, Karabağ Futbol Kulübünün oyuncusu ve eski baş antrenörü. 1992 yılında Allahverdi Bağırov, üç gün içinde 1003 Hocalı esirini Ermenilerin elinden kurtarmıştır[1].
| Allahverdi Bagirov | |
|---|---|
| Doğum | Allahverdi 22 Nisan 1946 Ağdam, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği |
| Ölüm | 12 Haziran 1992 (46 yaşında) Ağdam, Azerbaycan |
| Defin yeri | Ağdam, Azerbaycan |
| Çatışma/savaşları | Karabağ savaşı |
| Ödülleri |  |
| Ailesi | |
| Çocukları | Elşen Bağırov Aynur Bağırova |
Erken Yılları
Allahverdi Bağırov, 22 Nisan 1946'da Ağdam'da doğdu. Yedi kız çocuğundan sonra dünyaya gelmişti ve ailesi bunu Allah’ın bir armağanı olarak gördüğünden ona Allahverdi adını vermiştir. Bu ad aynı zamanda anne tarafından dedesinin adıdır. Küçük yaşlardan itibaren cesur, korkusuz, sözünün eri, haksızlığa tahammül edemeyen ve kavgacı biriydi. Hatta öğretmen bir öğrencinin hakkını yediğinde, ona itirazını bildirirdi. Orta eğitimini Ağdam şehri 1 numaralı okulda aldı. Ayrıca genç yaşlarından itibaren organizasyon yeteneği vardı[2][3].
Futbol Kariyeri
Küçük yaşlardan itibaren spora, özellikle futbola, atletizm ve voleybola büyük bir ilgisi vardı. Okul yıllarında ve sonrasında yapılan spor müsabakalarında Ağdam’ın zafer kazanmasında önemli bir rol oynamıştır. Aynı zamanda Ağdam’ın "Karabağ" futbol takımının da onurunu korumuştur. 1970 yılında Füzuli'deki "Altın başak" kupasında "Ağdam" — "Cebrayıl" maçında, "Ağdam" kulübünün kaptanıydı. 1976 yılında kulübün baş antrenörü olarak atanmış ve o yıl düzenlenen SSCB genel şampiyonasında Azerbaycan'ın dördüncü sıraya yükselmesinde büyük katkısı olmuştur. Eski futbolcu Müşfik Hüseynov, Allahverdi Bağırov hakkında şöyle demiştir: “İlk antrenörüm, rahmetli milli kahraman Allahverdi Bağırov'du. Allahverdi hoca, futboldan önce bize dürüst olmayı öğretmişti. Hayata bağımsız olarak atılmamızda rahmetlinin büyük emeği vardı. Gerçekten de O, futbolcular için güzel bir örnekti.” 1991 yılında "Karabağ" ve "Neftçi" veteranları arasında düzenlenen maça katılmıştır. 1:1 sonuçlanan karşılaşmada Ağdam kulübünün golünü Allahverdi Bağırov atmıştır[4][5].
Allahverdi Bağırov, Ağdam halkı tarafından yapılan maddi yardımlar ve kendi kişisel varlığıyla Karabağ köylerinde oluşturulan küçük öz savunma birliklerine yakından yardım etmiştir. Ağdam ilçesi çevresinde yapılan tüm savaşlarda cesaretle savaşmıştır. Savaş sırasında Ağdam Halk Cephesi'nin başkanı seçilmiştir. Bağımsız Azerbaycan'ın bayrağını ilk kez Ağdam'a diken Allahverdi Bağırov'du[6]. 1988 yılında Ağdam’da ilk savunma birliklerinin oluşturulmasında büyük rol oynamıştır. O yıl devletin haberi olmadan Askeran ile Ağdam arasında bir nöbetçi karakolu kurulduğunda, gönüllü olarak oraya ilk giden onun kardeşi Eldar Bağırov olmuştur, daha sonra Ermenilerle sınır olan tüm köylerde karakollar oluşturulmuştur[7][8][9][10].
1991 yılının 1 Ekim'inde Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin Ağdam'daki askeri birlikleri onun ve kardeşi Eldar Bağırov’un komutası altında kurulmuştur. Eldar Bağırov’un komuta ettiği askeri birlik, 845 numaralı Ağdam Bölgesel Öz Savunma Taburu'ydu. 760 kişilik olan tabur "Vatan Evlatları" adını taşıyordu. Aynı yıl, kardeşi Eldar Bağırov, Bakü'deki Yüksek Sovyet oturumundan dönerken evinin önünde gizemli bir şekilde öldürülmüştür. Kardeşi Eldar’ın ölümünden sonra Allahverdi Bağırov sakal bırakmış ve tabura liderlik etmiştir.1991 yılının ağustos ayında Allahverdi Bağırov, Rahim Gaziyev'i savunmak için çocukluk arkadaşı Cefer İmamaliyev'le karşı karşıya geldi. Cefer’in açtığı ateş sonucu Bağırov ayağından yaralandı[11][12][13].
1992 yılının ocak ayında Allahverdi Bağırov'un komutanlık yaptığı tabur, Nahçıvanlı köyünde işgalcilerin tüm canlı kuvvetlerini ve teknik ekipmanlarını imha etti, 150 askerle Askeran Kalesi’ne kadar ilerledi, Pircamal köyündeki tüm stratejik tepeleri ele geçirdi ve Ketük köyü karşısında bir mevzi kurdu. Bu operasyonun tamamlanması ve Ermeni bayraklarının Azerbaycan bayraklarıyla değiştirilmesi Bağırov'un askerlerine sadece iki saat sürdü. Bu operasyona olan katkısından dolayı Bağırov "General Mehmed Esedov" ödülüne layık görüldü. 2015 yılında Karabağ gazisi Bakir Behbudov’un verdiği röportajda şöyle dedi[14]:
“Allahverdi Bağırov, ön safta ilerleyen tek komutandı. Çok ciddi ve disiplinli biriydi. Bir defasında köyü ele geçirdiğimizde, köydeki halkın yağmalanmasına kesinlikle izin vermeyeceğini, bunu yapanın öz oğlu dahi olsa vuracağını söyledi. Biz hırsızlık için değil, toprak almak için savaşıyoruz.”
1992 yılının 3 Mayıs’ında Ermeniler, Bağırov'a 8 Mayıs'ta Şuşa'nın işgal edileceği bilgisini verdiler. O da bu bilgiyi tüm devlet kurumlarına iletti. Aynı ay Bağırov karargâha beş askeri çağırarak birlikte bir plan yapmaya başladı. Allahverdi Bağırov'un en büyük askeri başarısı 12 Haziran 1992'de Aranzemin savaşında oldu. Aranzemin köyü civarında çıkan çatışmalarda Bağırov’un ekibi 100 Ermeni askerini etkisiz hale getirdi ve 10 düşman askerini esir aldı[15].
Hocalı Soykırımı
Hocalı soykırımı sırasında hayatını kaybedenlerin cesetlerinin savaş alanından çıkarılmasında ve Azerbaycanlı esirlerin Ermeni askerlerinin cesetleri ve esirleri ile değiştirilerek kurtarılmasında büyük katkısı oldu. Bu operasyonlar sırasında Ağdam ilçesi 300 şehit vermişti. Bağırov, Ermeni Albay Vitali Balasanyan aracılığıyla üç gün içinde 1003 Hocalı esirini Ermenilerin elinden kurtardı. Bağırov, Ermeni esirleri otobüsle getirip sahiplerine teslim etti. Cesetleri ise Ağdam Camisi'nde kefenletip toprağa defnediyor ve Karağacı Mezarlığı'nda Azerbaycanlı esirleri teslim alıyordu[16].
Sekiz gün boyunca Ermeni esaretinde işkence gören Hüseynağa Aydın oğlu Guliyev:
“Beni esaretten kurtarmak için Ağdam savaşlarında esir düşen Suriyeli bir Ermeni ile değiştireceklerdi. Öyle de oldu. Ermeniler, Milli Kahraman Allahverdi Bağırov'a, bu Suriyeli Ermeni'yi geri vermesi için para teklif etmişlerdi. Ancak Allah rahmet eylesin, Allahverdi adamlık gösterip Ermeni’yi paraya değil, bana karşı değiştirdi. Annemi de serbest bırakmışlardı.”
Allahverdi Bağırov'un Vitali Balasanyan ile yaptığı görüşmeler sonucunda askeri muhabir Seyidağa Mövsümlü ve Çingiz Mustafayev’in Hocalı olaylarını görüntülemesi mümkün oldu. Bağırov, Hocalı katliamından fazlasıyla sarsılmıştı. Hocalı’daki kadınları ve kız çocuklarını gördükten sonra kendine gelemiyordu. Özellikle 9 yaşındaki bir kız çocuğunun vahşice öldürülmesi onu derinden etkilemişti. 2015 yılında televizyon gazetecisi Nadejda İsmayılova’nın verdiği röportajda[17]:
“Onun yüzündeki solmuş tebessümü, yorgun ifadesini asla unutamıyorum. Bana öyle geliyordu ki, bu güçlü, iri adam gözlerimin önünde her an sendeleyip yere yığılacak. Kimse onun ne zaman uyuduğunu bilmiyordu. Uyuyor muydu gerçekten? Biz çekim ekibimizle sabah erkenden çekimlere başlıyorduk, Allahverdi'nin çoktan bir yerlerde insanlara yardım ettiğini, üzerine düşen bir görevi yerine getirdiğini duyuyorduk. Ya Ermenilerle müzakere yapıyordu ya cesetleri değiştiriyordu ya da ağlayan kadınların yanında onlara moral verip saçlarını okşuyordu. Aniden gidip nöbet yerlerini kontrol ediyor, Ağdam’ı koruyan çocuklara uyanık olmalarını söylüyordu. Bir de bakmışsınız, eline hiç tüfek almamış savunuculara silah kullanmayı öğretiyordu. Allahverdi, Askeran’a — çatışmaların en yoğun olduğu yere gidip ya ölülerimizi ya dirilerimizi getiriyordu. Her karşılaşmada ölüm vardı...”
1992 yılının 12 Haziran’ında, acil bir iş için Ağdama çağrılan Allahverdi Bağırov'un bulunduğu araç Nahçıvanik'ten geri dönerken mayına düştü[18]. Araçta bulunan diğer üç kişi sağ kalsa da Allahverdi Bağırov, sürücüsü ve Nizami adlı doktorla birlikte şehit oldu. Tankçı Sevil Abbasova'nın sözlerine göre onu “yalnızca kimliklerinden tanıyabildik.”
Bağırov şehit olduğunda, Bakü'deki Şehitler Hıyabanı'nda ona mezar kazılmıştı. Ancak bazı sebeplerden dolayı, kardeşi Eldar Bağırov'un yanında — Ağdam ilçesindeki Şehitler Hıyabanı'na defnedilmiştir. Bakü'deki Şehitler Hıyabanı'nda Allahverdi Bağırov için kazılan mezarda ise, ondan birkaç gün sonra şehit olan Azerbaycan'ın Milli Kahramanı Çingiz Mustafayev defnedilmiştir. 2014 yılında futbolcu Elşad Hudadatov'un verdiği bir mülakatta şöyle dedi:
"Allahverdi Bağırov savaşta şehit olunca hepimizi ağlamak tutmuştu. Oyunlardan birinin başlangıç düdüğünden sonra onun ruhunu bir dakikalık saygı duruşuyla andığımızda ‘grad’ atıldı. Mermi stadyuma düştü. İnanın, futbolculardan hiçbiri yerinden kıpırdamadı."
Aileliydi, Elşən adında bir oğlu[19], Aynur ve Zümrüd adında iki kızı vardı[20][21].
Anısına
1992 yılında komutan Metleb Mustafayev, onun adını taşıyan bir Topçu taburu kurmuştu. Ağdam'ın Kuzanlı kasabasının girişinde adına bir anıt levha konulmuştur. 12 Haziran 2010 tarihinde C. Cabbarlı adına Cumhuriyet Gençlik Kütüphanesi'nde onun anısına bir etkinlik düzenlenmiştir[22].
31 Mayıs 2012 tarihinde, Hollanda'nın Groningen şehrindeki "Noorderlicht" sanat galerisi, fotoğrafçı Dirk Jan Visser'in "Offsayd. Sürgündeki Futbol" adlı fotoğraf sergisini ve aynı isimli kitabı Allahverdi Bağırov'un hayatına ithaf etmiştir. 25 Şubat 2014 tarihinde Bakü'nün Binagedi ilçesi Bileceri kasabasında açılan Milli Kahramanlar parkında Allahverdi Bağırov'un büstü yerleştirilmiştir. Anıtın açılış törenine Binagedi İlçe İcra Hakimiyeti başkan yardımcıları, İcra Hakimiyeti’nin yetkilileri, Milletvekili Mader Musayev, Milli Kahramanlar Mirza Kuliyev ve Bahtiyar Allahverdiyev, gençler, askerler, öğrenciler ve toplumun diğer temsilcileri katılmıştır. Aynı yılın haziran ayında Kuzanlı kasabasındaki Ağdam Dram Tiyatrosu'nda Allahverdi Bağırov'a adanmış "Kartal Kametli Kahraman" belgesel filminin tanıtım töreni yapılmıştır[23].
"Karabağ" futbol kulübünün Ağdam'da inşa edilecek yeni stadyumunun önünde bir heykelinin konulması planlanmaktadır[24][25].
Edebiyatta
Vahid Gazinin "Ruhlar Şehri" kitabında İmarat stadyumunda gerçekleştirilen oyunların tanımında, Allahverdi Bağırov'dan da bahsedilmektedir. 1 Eylül 2014 tarihinde Makedonya Cumhuriyeti'nde düzenlenen Uluslararası "Struga Şiir Akşamları" festivalinde şair Akif Ahmetgil, Allahverdi Bağırov'a ithafen "Ölümün Kardeşliği" adlı şiirini okumuştur:
Sonbeşik kardeşini kınamıştı bir zaman,
Sinesini göynedir yaratdığı söz dağı.
O şimdi anlıyor ki, hayatın azabından
Mukaddesdir, ezeldir ölümün kardeşliği.
Yazar Agil Abbas'a göre, "Dolu" filmindeki "Komutan" karakteri Allahverdi Bağırov üzerine kurulmuştur. "Kartal Kametli Kahraman" (film, 2014) — (belgesel televizyon filmi) 26 Eylül 2019'da İctimai Televizyon'un "Heç kim unudulmur, heç nə yaddan çıxmır" programının bir bölümü Allahverdi Bağırov'a adanmıştır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının 24 Şubat 1993 tarihli 476 sayılı kararnamesi ile Bağırov Allahverdi Teymur oğlu, ölümünden sonra "Azerbaycan'ın Milli Kahramanı" unvanına layık görülmüştür. Sonrasında Haydar Aliyev'in kararnamesiyle Allahverdi Bağırov "Altın Yıldız" madalyası ile ödüllendirilmiştir[26][27].
- 1992 — Azerbaycan "General Muhammed Esedov" ödülü
- 1993 — Azerbaycan'ın Millî Kahramanı
- 1998 — Azerbaycan "Altın Yıldız" madalyası
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
