Afganistan'da konuşulan diller

Afganistan, Peştuca ve Darice olmak üzere iki dilin hem resmi hem de en yaygın olarak konuşulduğu çok dilli bir ülkedir.^[1]

Afganistan'da konuşulan diller
Resmi	Darice, Peştuca
Bölgesel	Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice, Hazaragi, Nuristanice
Azınlık	Arapça, Urduca, İngilizce, Kırgızca, Tacikçe, Sindhî
İşaret	Afgan İşaret Dili

Darice, Afganistan'da konuşulan Farsça dil çeşitliliğinin resmi adıdır. Genellikle Afgan Farsçası olarak anılır.^[2][3] Hala yaygın olarak Farsça olarak bilinmesine rağmen, dilin ismi 1964 yılında Afgan hükûmeti tarafından resmi olarak Darice olarak değiştirilmiştir.^[4] Darice, anadili Peştuca olan Peştunların siyasete hakim olmasına rağmen, yüzyıllardır hükûmetin tercih edilen dili olmuştur.^[5]

CIA World Factbook'a göre, Dari Farsçası %78 (L1 + L2) oranında konuşulmakta ve lingua franca olarak işlev görürken, Peştuca %35, Özbekçe %10, İngilizce %5, Türkmence %2, Urduca %2, Peşeyice %1, Nuristanice %1, Arapça %1 ve Beluçça %1 oranında konuşulmaktadır (2021 tahmini). Veriler en çok konuşulan dilleri temsil etmektedir. Ülkede çok fazla iki dillilik olduğundan ve katılımcıların birden fazla dil seçmelerine izin verildiğinden, paylar %100'den fazladır. Türk dilleri olan Özbekçe ve Türkmence ile Beluçça, Peşeyice, Nuristanice ve Pamirce, çoğunluğun konuştuğu bölgelerde üçüncü resmi dillerdir.^[6]

Hem Farsça hem de Peştuca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri alt ailesindendir. Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice ve Nuristanice gibi diğer bölgesel diller, ülke genelinde azınlık grupları tarafından konuşulmaktadır.

Minör diller şunlardır: Aşkunu, Kamkata-viri, Vasi-vari, Tregami ve Kalasha-ala, Pamirce (Şugnanca, Munji, İşkaşimi ve Vahanca), Brohice, Arapça, Kızılbaş, Aymak ve Peşeyice, Kırgızca ve Pencapça.^[7] Dilbilimci Harald Haarmann, Afganistan'ın yaklaşık 200 farklı lehçeyle^[8] 40'tan fazla küçük dile ev sahipliği yaptığına inanıyor.

Genel bakış

Farsça veya Darice, ulusun ortak lingua franca'sı olarak işlev görür ve Tacikler, Hazaralar ve Aymaklar da dahil olmak üzere Afganistan'ın birçok etnik grubunun ana dilidir.^[9] Peştuca, Afganistan'daki baskın etnik grup olan Peştunların ana dilidir.^[10] Afganistan'ın çok etnikli karakteri nedeniyle çok dillilik yaygın bir olgudur.

Afganistan'da on yıllardır sistematik bir nüfus sayımı yapılmadığından, çeşitli etnolinguistik grupların büyüklüğü ve bileşimi hakkında kesin rakamlar mevcut değildir.^[11] Aşağıdaki tablo, örnek istatistiklere göre Afganistan'da konuşulan başlıca dilleri göstermektedir:

Afganistan'da Konuşulan Diller

Dil	2006 (L1) (6.226 üzerinden)[12]	2006 (L2) (6.226 üzerinden)[12]	2013 (9260 üzerinden)[13]	2018 (13.943 üzerinden, L1+L2)[14]	2019 (15.930, L1+L2)[15]
Darice	%49	%26	%48	%77	%78
Peştuca	%40	%5	%25	%48	%50
Özbekçe	%9	%2	%9	%11	%10
Türkmence	%2	%3	%3	%3	%2
Beluçça	%0	%0	%1	%1	%1
Peşeyice	%0	%1	%1	%1	%1
Nuristanice	Yok	Yok	%1	%1	%1
Arapça	%0	%2	%1	%1	%1
İngilizce	%0	%8	%5	%6	%5
Urduca	%0	%7	%2	%3	%2

Afganistan'da, özellikle Kabil'de oldukça büyük bir nüfus, bölgedeki Bollywood filmlerinin ve şarkılarının popülaritesi ve etkisi nedeniyle Hindustani konuşabilir ve anlayabilir.^[16][17]

Dil politikası

Ülkenin resmi dilleri, 1964 Afganistan Anayasası tarafından belirlenen Darice ve Peştuca'dır. Darice, Afganistan'ın resmi dilleri arasında en çok konuşulan dildir ve ülke için ortak bir dil görevi görür. 1980'de diğer bölgesel dillere, çoğunluğun dili oldukları bölgelerde resmi statü verildi.^[18] Bu politika, nüfusun çoğunluğu tarafından konuşulan bölgelerde Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice, Nuristanice ve Pamirce'yi üçüncü resmi dil olarak belirleyen 2004 Afganistan Anayasası'nda kodlanmıştır.^[19]

Ayrıca bakınız

• Afganistan demografisi
• Afganistan'daki etnik gruplar
• Afganistan'daki Türkler
• Afgan Türkmenleri