Ermeni aydınların sürgünü veya diğer adıyla Kızıl Pazar, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı içerisinde iken başkent İstanbul'daki Ermeni toplumunun önde gelen insanları tutuklaması ve tehcir etmesidir. Tutuklular, 24 Nisan 1915 tarihinde Dahiliye Nazırı Talat Paşa'nın emriyle Ankara yakınlarındaki iki merkeze taşındı. 27 Mayıs 1915 tarihinde Tehcir Kanunu'nun kabulü ile birlikte daha sonra sürdürülen bu aydınların çoğu öldürüldü.[2][3][4] 24 Nisan, Ermeni tehcirinin başlangıç günü olarak kabul edilmekte ve Ermenistan'da ve Ermeni toplulukları tarafından "Ermeni Soykırımını Anma Günü" olarak anılmaktadır.
Pratik Bilgiler Ermeni aydınların sürgünü, Bölge ...
Ermeni aydınların sürgünü |
---|
|
|
Bölge | Osmanlı İmparatorluğu |
---|
Tarih | 24 Nisan 1915 (başlangıç tarihi) |
---|
Saldırı türü | Tehcir ve sonra öldürme |
---|
Ölü | 235-270 (24 Nisan) 2.345 (24 Nisan veya sonraki haftalarda tutuklandıktan sonra öldürüldüler.)[1] |
---|
İşleyenler | İttihat ve Terakki (Jön Türkler) |
---|
Kapat
Toplam 2.234 kişi sürgün edilmiştir.[5][6] Aşağıdaki listede sürgün edilen tanınmış Ermenilerden bazıları verilmektedir:[7][8][9][10][11][6][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23]
- Krikor Zöhrab - Yazar, avukat, şair, hukukçu, siyasetçi, profesör. - Öldürüldü.[14][16][17][21][22]
- Tlgadintsi - Yazar, öğretmen. - Öldürüldü.[14][21]
- Rupen Zartaryan - Yazar, şair, siyasetçi. - Öldürüldü.[14][17]
- Yervant Sırmakeşhanlıyan - Yazar, şair. - Öldürüldü.[14][17]
- E. Agnuni (Haçadur Malumyan) - Gazeteci ve 1908 Devriminin etkin aktörlerinden. - Öldürüldü.[14][20]
- Rostom Rostomyants - Tüccar ve halk figürü. - Öldürüldü.[10][21]
- Parunak Feruhan - Bakırköy Belediyesi yöneticilerinden, kemancı - Öldürüldü.[11][20][23]
- Diran Kelekyan - Yazar, üniversite hocası ve ünlü Türk gazetesi Sabah'ın sahibi - Öldürüldü.[13][14][21]
- Vartkes Serengülyan - Siyasetçi - Öldürüldü.[13][20][21]
- Hovhannes Kılıçyan - Kitapçı - Öldürüldü.[13]
- Taniel Varujan - Şair, yazar - Öldürüldü.[6][14][17]
- Rupen Sevag - Doktor, şair, yazar. - Öldürüldü.[6][14][17]
- Karabet Paşayan Han - Doktor, yazar, Osmanlı mebusu, Ermeni Ulusal Meclisi üyesi - Öldürüldü.[14][21]
- Nazret Dağavaryan - Doktor, yazar. - Öldürüldü.[13][23]
- Keğam Parseğyan - Yazar, gazeteci, öğretmen. - Öldürüldü.[14][21]
- Ardaşes Harutünyan - Yazar, gazeteci. - Öldürüldü.[13][17][21]
- Mihran Agasiyan - Şair ve müzisyen. - Öldürüldü.[13][16]
- Boğos Danyelyan - Avukat - Öldürüldü.[10][23]
- Mihrtad Haygazn - Tüccar - Öldürüldü.[21][23]
- Dikran Çöğüryan - Yazar, ressam öğretmen ve yayıncı. Vostan gazetesi editörü. - Öldürüldü.[13][17][21]
- Sımpad Pürad - Yazar, halk figürü, şair, Ermeni Millet Meclisi üyesi. - Öldürüldü.[14][21]
- Siamanto - Yazar, şair, siyasetçi, Ermeni Ulusal Meclisin üyesi - Öldürüldü.[6][13][14][17][21]
- Gomidas Vartabed - Müzisyen, Papaz - Kurtuldu (Delirmiş)[13]
- Hagop Terziyan - Eczaneci - Öldürüldü.[10][21]
- Haig Tirâkyan - Siyasetçi - Öldürüldü.[10][21]
- Harutün Şahrigyan - Siyasetçi, avukat. - Öldürüldü.[14][21]
- Serovpe Noradungyan - Sanasaryan profesörü - Öldürüldü.[10][21]
- Şavarş Krisyan - Yazar, ilk Osmanlı gazeteyi kurulan - Öldürüldü.[14]
- Levon Kirişçiyan - Profesör, şair - Öldürüldü.[10][16][22]
- Aram Andonyan - Yazar - Kurtuldu[13]
- Hovannes Kımpetyan - Şair - Öldürüldü.[14][16]
- Yenovk Şahen - Aktör, tiyatrocu - Öldürüldü.[10][21]
- Levon, Mihran ve Kevork Kayıkcıyan kardeşleri - İş adamlar - Üçü birden Öldürüldü.[8][11][20]
- Kevork Hürmüz - Osmanlı imparatorluğunun London Times muhabiri - Öldürüldü.[21]
- Harutün Cangülyan - Siyasetçi, yazar. - Öldürüldü.[13][20]
- Melkon Gürciyan (Hrant) - Yazar, profesör, gazeteci - Öldürüldü.[13][17]
- Harutün Kalfayan - Bakırköy belediye başkanı - Öldürüldü.[13][23]
- Hamparsum Boyacıyan - Siyasetçi, doktor, 1908 sonrası Ermeni Ulusal Meclisinde Kumkapı delegesi, Osmanlı Parlamentosu'nda Adana Mebusu. - Öldürüldü.[14][21][23]
- Vramşabuh Samuelov - Tüccar ve bankacı - Öldürüldü.[10][21]
- Armen Doryan - Fransız şair, gazeteci. - Öldürüldü.[14][16][20][21][23]
- Jak Sayabalyan (Paylag) - 1901-1905 tarihlerin arasında Konya İngiliz Konsolosun tercümanı, bir buçuk yıl sonra konsolos yardımcısı. Başkentte 1909'dan sonra, gazeteci - Öldürüldü.[13][20][21]
- Gigo (Krikor Torosyan) - Gazeteci (Gigo gazeteyi bulan) - Öldürüldü.[13][20][21][22][23]
- Hampartsum Hampartsumyan - Yazar - Öldürüldü.[14][21]
- Karekin Çakalyan - Öğretmen - Öldürüldü.[14]
- Yervant Odyan - Yazar - Kurtuldu[13]
- Adom Şahen - Yazar - Öldürüldü.[21]
- Mihrdat Haygazn - Vatansever, eğitimci ve Ermeni Ulusal Meclisi üyesi. - Öldürüldü.[10]
- Abraham Hayrigyan - Türkolog, Ardi üniversite yönetmeni ve Ermeni Ulusal Meclisi üyesi. - Öldürüldü.[13][21]
- Mıgırdıç Hovanesyan - Öğretmen - Öldürüldü.[10]
- Aristakes Kasparyan - Avukat, iş adamı, Ermeni Ulusal Meclisi üyesi - Öldürüldü.[10][21]
- Püzant Keçyan - Editör, gazete Piuzantion'un sahibi, tarihçi - Kurtuldu (Delirmiş)[13]
- Onig Mağazacıyan - Kumkapı Progresif Dernek Başkanı - Öldürüldü.[11]
- Sarkis Minasyan - Droşak baş editörü 1909 sonra öğretmen, yazar ve Osmanlı başkentinde siyasi aktivist; Ermeni Ulusal Meclisin üyesi - Öldürüldü.[14]
- Haçik İdareciyan - Öğretmen - Öldürüldü.[10]
- Krikor Hürmüz - Yazar, gazeteci - Öldürüldü.[13][20]
- Zareh Mumciyan - Tercuman - Öldürüldü.[8][20]
- Nerses Zakaryan - Vatansever, eğitimci, Ermeni Ulusal Meclisin üyesi. - Öldürüldü.[10]
- Aris Israelyan - Öğretmen ve yazar. - Öldürüldü.[13]
- Nerses Papazyan - Azadamard gazetenin editörü, eğitimci ve din adamı - Öldürüldü.[14][20][21]
- Parseğ Şahbaz - Avukat, gazeteci, köşe yazarı - Öldürüldü.[13][21]
- Mihran Tabakyan - Eğitimci, yazar - Öldürüldü.[14][21]
- Krikor Yesayan - Fransız ve matematik öğretmeni, tercuman. - Öldürüldü.[11]
- Vahan Kehyan - Eğitimci ve zanaatkâr - Öldürüldü.[8]
- Stepan Miskiciyan - Doktor - Öldürüldü.[8][10]
- Sarkis Parseğyan - Eğitimci - Öldürüldü.[14]
- Zabel Esayan - Romancı, şair, yazar, çevirmen ve öğretmen - Kurtuldu.[14]
Rubenstein, Richard L. (2010). Jihad and genocide (1. pbk. ed. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. s. 51. ISBN 0742562034. 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2013. On April 24, 1915, the ministry of the interior ordered the arrest of Armenian parliamentary deputies, former minister, and some intellectuals. Thousands were arrested, including 2,345 in the capital, most of whom were subsequently executed.
(Hg.), Tessa Hofmann (2007). Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich : 1912-1922 (Almanca) (2. Aufl. bas.). Münster: Lit. s. 64. ISBN 9783825878238.
Teotoros Lapçinciyan (Teotig): Ամէնուն Տարեցոյցը. Ժ-ԺԴ. Տարի. 1916-1920. [Everyman's Almanac. 10.-14. Year. 1916-1920], G. Keshishian press, Constantinople 1920
Avagyan, Karine (2002). Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք եւ վկայք խաչի [Relic of the Genocide or to those who suffered in the name of the cross and died for their faith] (in Armenian). Erevan : "Zangak 97": Mughni. ISBN 978-99930-2-436-1. OCLC 62755097
Zawēn, Armenian Patriarch of Constantinople (2002). Patriarkʻakan hushers [My Patriarchal Memoirs]. Translated by Ared Misirliyan, copyedited by Vatche Ghazarian. Barrington, RI: Mayreni. p. 66. ISBN 978-1-931834-05-6. LCCN 2002113804. OCLC 51967085
Palakyan, Grigoris (2002). Le Golgotha arménien : de Berlin à Deir-es-Zor 1. La Ferté-sous-Jouarre: Le Cerle d'Écrits Caucasiens. pp. 87–94. ISBN 978-2-913564-08-4. OCLC 163168810
Raymond Kévorkian: Le Génocide des Arméniens, Odile Jacob, Paris 2006 2-7381-1830-5 p. 662
Ternon, Yves; Bey, Naim (1989), Enquête sur la négation d'un génocide (in French), Marseille: Éditions Parenthèses, p. 27, ISBN 978-2-86364-052-4, LCCN 90111181, OCLC 20116240.
Zarakolu, Ragip. "Ölüme giden sürgün". Köxüz Girişimcilerinin Amaçları ve Dayandıkları Program. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.
Göçek, Fatma Müge (2011). The Transformation of Turkey Redefining State and Society from the Ottoman Empire to the Modern Era. Londra: I.B. Tauris & Co. ss. 216-222. ISBN 9780857719683.
The Cream of the Armenian Leadership Is Murdered. Santa Barbara, California: Institute on the Holocaust and Genocide. 1999. s. 66. ISBN 9780874369281. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013. Among the murdered were world-class Armenian Ottoman poets like Krikor Zohrab, Daniel Varoujan, Yeroukhan (Yervat Sirmakesian), Siamanto (Adom Yerjanian), Roupen Zartarian, Melkon Gurjian, Roupen Sevag, Ardashes Harutiunian, and Dikran Chugurian
İzrail, Nesim Ovadya (2013). 24 Nisan 1915 İstanbul, Çankırı, Ayaş, Ankara. İstanbul. ISBN 9789750512773.