Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Yeraltı Demiryolu, 19. yüzyılın başından ortasına kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulan ve Afrikalı-Amerikalı köleler tarafından köleliğin kaldırıldığı özgür eyaletlere, Kanada'ya ve Nova Scotia'ya kölelik karşıtları ve kölelik karşıtlığına sempati duyanlar yardımıyla kaçmak için kullanılan gizli yollar ve güvenli evler ağıydı.[1] Bu terim aynı zamanda kaçakçılara yardım eden, siyah ve beyaz, özgür veya köle, tüm kölelik karşıtları için de kullanılmaktadır.[2] Meksika'ya veya denizaşırı ülkelere çeşitli diğer yollar da bulunmaktaydı.[3] 1763-83 yılları haricinde İspanyol toprakları olan Florida'ya, güneye doğru giden daha erken bir kaçış yolu, 17. yüzyılın sonlarından Florida'nın 1821'de ABD toprağı olmasına dek kullanılmıştır. Kaçak köleler, Florida'nın el değiştirmesinin ana nedeni idi.[4][5] Bununla birlikte, şu anda genel olarak Yeraltı Demiryolu olarak bilinen ağ, 1700'lerin sonlarında kuruldu ve kuzeydeki özgür eyaletler ve Kanada'ya doğru uzanarak 1850-1860 arasında doruğa ulaştı.[6] Bir tahmin 1850'de 100.000 kölenin Yeraltı Demiryolu aracılığıyla kaçtığını belirtmektedir.[6]
Köleliğin yasaklandığı Britanya Kuzey Amerikası (günümüzde Kanada), uzun sınırı birçok erişim noktası sağladığı için popüler bir hedefti. Kanada'ya kaçan eski kölelerin çoğu Ontario'ya yerleşmiştir. ABD Nüfus Sayımı rakamları sadece 6 bin kişi göstermesine rağmen, 20 yıllık en yoğun döneminde[7] 30.000'den fazla kişinin demiryolu sayesinde kaçtığı söylenmektedir.[8] Çok sayıda kaçış hikâyesi, 1872 yılında, daha sonra Philadelphia Vigilance Komitesi'ne başkanlık eden kölelik karşıtı William Still'in The Underground Railroad Records adlı kitabında yer almıştır.[9]
Zirve noktasında her yıl yaklaşık 1.000 köle, Yeraltı Demiryolu'nu kullanarak köleliğin devam ettiği eyaletlerden kaçtı. Kaçan köleler için 5.000'den fazla mahkeme davası açıldı. Buna rağmen kaçan köle sayısı, köleleşmiş nüfusun doğal artışından daha azdı. Yeraltı Demiryolu ile kaçan kölelerin ortaya çıkardığı ekonomik etki çok ufak olmasına rağmen, köle sahipleri üzerindeki psikolojik etki çok büyüktü. 1793 Kaçak Köle Yasası uyarınca özgür eyaletlerden yetkililerin köle sahiplerine ya da kaçak köleleri yeniden ele geçiren temsilcilerine yardım etmeleri istenmekteydi, ancak özgür eyaletlerin vatandaşları ve hükûmetlerinin bu istekleri göz ardı etmesi sebebiyle Yeraltı Demiryolu faaliyetleri artarak devam etti.
Güneyli politikacıların güçlü lobi çalışmalarıyla 1850 Uzlaşması, Meksika-Amerikan Savaşı'nın ardından Kongre’den geçti. Bu yasa, daha katı bir Kaçak Köle Yasası'na yol açmıştır; görünüşte uzlaşma, özgür eyaletlerin görevlilerini köle avcılarına yardım etmeye zorlayarak, köle avcılarına özgür eyaletlerde faaliyet göstermeleri için dokunulmazlık sağlayarak bölgesel sorunları ele almıştır.[10] Kanun bir kişinin kaçak olduğunu iddia etmek için çok az miktarda belgeye ihtiyaç duyduğundan, köle avcıları başta çocuklar olmak üzere özgür siyahları kaçırdı ve köleliğe sattı.[11] Güneyli politikacılar, kaçan kölelerin sayısını sık sık abartarak, kölelerin kaçışını Kuzeylilerin Güneylilerin mülkiyet haklarına müdahalesi olarak tanımladılar ve Kuzeylileri sık sık suçladılar.[12] Kanun, köle olduğundan şüphelenilenleri mahkemede kendilerini savunma hakkından mahrum bırakarak, özgür statüsü almayı da zorlaştırdı. De facto bir rüşvet sistemiyle,[13] bir şüphelinin köle olarak onayladığı bir karar alan hakimler 10 dolar ücret alırken, özgür olduğuna karar veren hakimlere 5 dolar ödenmekteydi. Güney'deki köle meselelerini görmezden gelen veya umursamayan birçok Kuzeyli, köleliği desteklemek için onları zorlayan yerel zorunluluklarla karşı karşıya kaldı. Bu, Amerikan İç Savaşı sırasında Kuzey tarafından belirtilen önemli bir şikayetti [14] ve Kuzey eyaletlerinin kaçak köle hukukunu görmezden geldiği algısı, Güney'in ayrılma isteği için önemli bir gerekçeydi.[15]
Kaçış ağı tam anlamıyla yeraltı ya da demiryolu değildi. Mecazi olarak bir yeraltı direnişi olması anlamında “yeraltı”ydı. Ayrıca, gizli kodlar olarak demiryolu terminolojisinin kullanılması sebebiyle "demiryolu" olarak biliniyordu.[17] Yeraltı Demiryolu buluşma noktaları, gizli yollar, ulaşım ve güvenli evler ile kölelik karşıtı sempatizanların sağladığı kişisel yardımlardan oluşuyordu. Katılımcılar genel olarak küçük, bağımsız gruplar halinde organize olmuştur. Küçük ve bağımsız gruplar gizliliğin korunmasına yardımcı olmaktaydı, çünkü bireyler rota boyunca bazı "istasyonları" biliyorlardı, ancak önceki ve sonraki alanlardaki istasyonlara dair detaylara hakim değildiler. Kaçan köleler rota boyunca bir yön istasyonundan diğerine, kuzeye doğru hareket etmekteydi. Demiryolundaki "kondüktörler" farklı geçmişlere sahipti; kondüktörler arasında özgür doğmuş siyahlar, beyaz kölelik karşıtları, eski köleler (kaçan veya serbest bırakılan) ve Amerikan Yerlileri gibi farklı gruplar yer almaktaydı.[18][19] Kiliseler, din adamları ve cemaatler de sıklıkla demiryolu faaliyetlerinde rol almaktaydılar. Dostları Dini Derneği (Kuveykırlar), Kongregasyonalistler, Wesleyanlar ve Reform Presbiteryenler'in yanı sıra bazı ana akım mezheplere bağlı cemaatler (Metodist Kilisesi ve Amerikan Baptistleri) demiryolunda aktif rol oynadılar. Özgür siyahların varlığı ve desteği olmasaydı, kaçak kölelerin taciz edilmeden özgürlüğe ulaşması neredeyse hiç mümkün olmayacaktı.[20]
Köleliği destekleyenlerin demiryolu içine sızması riskini azaltmak için, Yeraltı Demiryolu'yla ilişkili birçok kişi tüm projeyi değil, operasyonun sadece bir kısmını biliyordu. "Kondüktörler", kaçakları bir istasyondan bir diğerine yönlendirmekte veya taşımaktaydı. Kondüktörler bazen plantasyonlara girmek için köle rolü yapmaktaydılar. Plantasyona girmeyi başardıklarında, kölelerin kaçmasına yardımcı olarak onları kuzeye doğru yönlendirmekteydiler. Kaçak köleler geceleri yolculuk ederek, 10-20 mil (16-32 km) aralıkla yer alan istasyonlara gitmekteydiler. Köleler adımlar arasında dinlenmekte, bu esnada istasyon ustası bir sonraki istasyona yola çıkacak köle grubu hakkında bilgi vermekteydi. Köleler gündüzleri istasyonlar ve "depolar"da durarak dinlenmekte ve gizlenmekteydi. İstasyonlar genellikle ahırlarda, kilise zeminlerinin altında ya da mağaralarda ve oyulmuş nehir kenarlarında saklanma yerlerinde bulunurdu.
Kaçakların uyuyabileceği ve yemek yiyebileceği dinlenme noktalarına “istasyonlar” ve “depolar” kod adları, istasyonu yönetenlere ise “istasyon ustaları” kod adları verilmekteydi. Yardım eden veya para verenler "hissedarlar" olarak adlandırılmaktaydı. İncil'deki referansları kullanarak kaçaklar, Kanada'ya " Vaat Edilen Topraklar " veya "Cennet"; köleliğin sürdüğü eyaletler ve köleliğin kaldırıldığı özgür eyaletler arasında yer alan Ohio Nehri'ni ise "Ürdün Nehri" olarak adlandırdılar.[21]
Kaçaklar bazen tekne veya trenle seyahat etmelerine rağmen,[23] genellikle bir ya da üç köle grupları halinde yaya ya da vagonla ilerliyorlardı. Bazı gruplar çok daha büyüktü. Kölelik karşıtı Charles Turner Torrey ve meslektaşları at ve vagon kiraladılar ve zaman zaman aynı anda 15 ya da 20 köle taşıdılar.[24]
Rotalar genellikle takipçilerin kafasını karıştırmak için dolaylı ve dolambaçlı olarak tasarlanmıştı. Kaçanların çoğu bireyler veya küçük gruplardı; ara sıra Pearl olayı gibi toplu kaçışlar oldu. Yolculuğun genellikle kadınlar veya çocuklar için özellikle zor ve tehlikeli olduğu düşünülüyordu. Çocukları sessiz tutmak ve gruba ayak uydurmaları zordu. Ek olarak, köleleştirilmiş kadınların plantasyondan çıkmasına nadiren izin verilirdi; bu durum kadınların erkekler gibi kaçmalarını zorlaştırmaktaydı.[25] Kaçmak kadınlar için daha zor olsa da, bazı kadınlar başarılıydı. En ünlü ve başarılı kondüktörlerden (gizlice özgürlük arayanları kurtarmak için köle eyaletlere giden insanlar) biri kaçan köle kadın Harriet Tubman'dı.[26][27]
Keşif riskinden ötürü, yollar ve güvenli şehirler hakkında bilgiler sözlü olarak aktarılmaktaydı. Günün Güney gazeteleri, kaçan köleler hakkında bilgi toplayan ve yakalandıkları ve geri döndükleri için büyük ödüller sunan ilan sayfalarıyla doluydu. Federal marshalller ve köle avcısı olarak bilinen profesyonel ödül avcıları, Kanada-ABD sınırına kadar kaçakları izlemekteydi.[28]
Köle avcılarının riske soktuğu tek siyah grup kaçaklar değildi. Pamuk tarımının gelişmesi, Güney eyaletlerinde köle talebinde büyük artışa sebep olmaktaydı. Güçlü, sağlıklı, çalışmaya uygun siyahlar çok değerli bir ürün olarak görülmekteydi. Eski köleler ve Saratoga Springs, New York'tan Solomon Northup örneğinde olduğu gibi özgür siyahlar zaman zaman kaçırılarak köle olarak satılmaktaydı. "Özgürlük Belgeleri" olarak da bilinen ve bireysel siyahların özgür statüsünü gösteren imzalı, noter tasdikli beyanların kolayca imha edilebilir veya çalınabilir olması, bu belgeleri taşıyan siyahlara çok az güvence sağlıyordu.
Uzak güneydoğu Illinois'deki Crenshaw House gibi bazı binalar, özgür siyahların köleliğe satıldığı "Ters Yeraltı Demiryolları" olarak bilinen yerlerdir. 1850 Kaçak Köle Yasası hükümleri uyarınca, şüpheli kaçakların ele geçirilmeleri ve "komisyon" olarak bilinen özel bir hakime getirilmeleri durumunda, jüri yargılaması için hiçbir hakları yoktu ve kendi adlarına ifade vermeleri yasaktı. Köle avcılarının ise mülk iadesi belgeleri alması için yemin etmeleri yeterliydi.
ABD Kongresi, bu dönemde Güney eyaletlerinin egemenliği altındaydı. Kongre sandalyeleri hesaplanırken siyah nüfusun 3/5 oranında sayılması, Güney eyaletlerine daha fazla söz hakkı tanıyordu. Güney dışındaki halkın ve hatta resmi kurumların kaçak kölelere yardım etmesi, 1850 Kaçak Köle Yasası'nın çıkartılmasında önemli bir etmendi. Kuzey'in bazı bölgelerinde, kaçak köle avcıları federal otoritelerini kullanmak için polis korumasına ihtiyaç duyuyordu. Köleliğe muhalefet, bütün eyaletlerin özgür siyahları memnuniyetle karşıladığı anlamına gelmiyordu. Örneğin, Ohio Nehri boyunca uzanan ve Güneyliler tarafından yerleşilmiş olan Indiana, özgür siyahların eyalete yerleştirmelerini yasaklayan bir anayasa ekini kabul etmişti.
Yeraltı Demiryolu üyeleri genellikle demiryolu metaforuna dayanarak özel terimler kullandılar. Örneğin:
Kuzey Yıldızı'na işaret eden Büyük Ayı'nın kepçesi, "su kabağı" olarak biliniyordu. Demiryolu sık sık “cennet” veya “Vaat Edilen Topraklar”a, yani Kanada’ya giden “özgürlük treni” veya “İncil treni” olarak biliniyordu.[30]
"Yeraltı Demiryolunun Babası" olarak adlandırılan ve köleleri bazen Philadelphia'daki evinde saklayan William Still,[31] yüzlerce kölenin kaçmasına yardım etmekteydi (bazı aylar 60'a kadar). Sık sık demiryolu metaforlarını kullanarak, insanların kısa biyografilerini de içeren dikkatli kayıtlar tutmuştur. Kaçan köleler ve geride kalanlar arasındaki haberleşmede sık sık aracı olarak hareket ederek, çoğu ile yazışmalarını sürdürdü. Daha sonra bu hesapları, sistemin nasıl çalıştığını anlamak ve kaçanlarda bireysel ustalık hakkında bilgi edinmek için tarihçiler için değerli bir kaynak olan Yeraltı Demiryolu: Otantik Anlatılar ve İlk Elden Tecrübeler (1872) (The Underground Railroad: Authentic Narratives and First-Hand Accounts) kitabında yayınladı.
Still'a göre mesajların çoğu zaman kodlanması, mesajların yalnızca demiryolunda aktif olanlar tarafından anlaşılabilmesini sağlıyordu. Örneğin, "iki saatte dört büyük jambon ve iki küçük jambon üzerinden gönderdim" mesajı, dört yetişkin ve iki çocuğun trenle Harrisburg'dan Philadelphia'ya gönderildiğini belirtmekteydi. Yoluyla ek kelimesi "yolcuların" olağan trende gönderilen ziyade Reading, Pennsylvania üzerinden gittiğini kodlamaktaydı. Bu durumda, yetkililer, kaçakları engellemek için normal yere (istasyona) girmeye kandırılırken, Still doğru istasyonda kaçaklarla buluşmakta ve onları güvenliğe yönlendirmekteydi. Kaçaklar sonunda Kuzey'e veya köleliğin 1830'larda kaldırıldığı Kanada'ya kaçmaktaydılar.[32]
1997 yılında, 1990 yılında kabul edilen mevzuata takiben, ABD Kongresi HR1635 kanununu geçirdi. Bill Clinton tarafından imzalanan ve yürürlüğe giren kanun, ABD Ulusal Park Hizmeti'nin Yeraltı Demiryolu'yla ilişkili alanları korumasının yolunu açtı.[33]
Tahminler çok değişkendir, ancak en az 30.000 ve olasılıkla 100.000'den fazla köle, Yeraltı Demiryolu üzerinden Kanada'ya kaçtı.[7] En büyük grup 1841'den itibaren Batı Kanada olarak adlandırılan Yukarı Kanada'ya (Ontario) yerleşti.[34] Güney Ontario'da sayısız Siyah Kanadalı topluluğu gelişti. Bunlar genellikle Niagara Şelalesi, Toronto ve Windsor tarafından sınırlanan üçgen bölgedeydi. Ontario'daki Kent ve Essex ilçelerinde çoğunlukla serbest kalan kölelerden oluşan birkaç kırsal köy kurulmuştur.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
