Loading AI tools
Orta Asya'da yaşayan bir Türk halkı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Türkmenler (Türkmence: Türkmenler, Түркменлер, توركمنلر, [tʏɾkmønˈløɾ]) Orta Asya'da bulunan bir Türk etnik grubudur, ağırlıklı olarak Türkmenistan, kuzey ve kuzeydoğu İran ile kuzeybatı Afganistan bölgelerinde bulunurlar. Özbekistan, Kazakistan ve Kuzey Kafkasya'da (Stavropol Krayı) da oldukça büyük Türkmen grupları bulunur. Türk dillerinin Doğu Oğuz[10] kolunun bir parçası olarak sınıflandırılan Türkmen dilini konuşurlar.[11]
.jpg) 20. Bağımsızlık Günü geçit töreninde geleneksel kostümlü Türkmenler, 2011 | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
7.9 milyon | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 Türkmenistan | 4,7 milyon[1] |
 İran | 1.7 – 2 milyon[2] |
 Afganistan | 1.2 milyon[3][4] |
 Özbekistan | 152.000[5] |
 Türkiye | 325,000-1.000.000[6] |
 Rusya | 46.885 |
 Tacikistan | 15.171 |
 Ukrayna | 7.709[7] |
 Pakistan | 6.000[8] |
 Amerika Birleşik Devletleri | 5.000 |
 Azerbaycan | 340[9] |
| Diller | |
| Din | |
İlk kez 8. yüzyılda bir Söğüt mektubunda geçen, 10. yüzyıldan itibaren genel bir adlandırma olarak yerleşik hayata geçmiş Türkler için, ağırlıklı olarak da Müslüman Oğuz boyları için kullanılmaya başlanılan Türkmen adı bugün dar manada Türkmenistan Cumhuriyeti'nde yaşayan Türkmenler ile Irak, İran, Suriye ve Anadolu'daki Türkmen boylarına mensup olanlar için kullanılmaktadır. Türkmenler, İslâmiyet'i kabul etmiş Oğuz boylarıdır. Türkmenler (Oğuzlar) 24 boydan oluşur. Başta Türkmenistan, Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere Afganistan, Balkanlar, Rusya, Irak, Suriye ve İran'da yaşamaktadırlar.[kaynak belirtilmeli] Türkiye, Balkanlar, Irak ve Suriye'de yaşayan Türkmenler de, Türk olarak adlandırılır. Azerbaycan ve İran'dakiler ise Azeri adını almışlardır. Anadolu Türklüğü'nün belkemiğini Türkmenler oluşturur ve bağları oldukça güçlüdür.[kaynak belirtilmeli] Hazar Denizi'nin ötesinde yaşayan Türkmenlere "Yaka Türkmenleri", Anadolu'da yerleşik Türkmenlere ise "Anadolu Türkmenleri" denir.[kaynak belirtilmeli][özgün araştırma?]
Türkmen adı, Türk men “ben Türküm”, Türk men “Türk insanı”, Tyurkman, Tyurkban > Türkmen “Türkler'in yurdu”, Türk iman > Türkmen “İmanlı Türk”, Tirkeman > Türkmen “ok atıcı halk”, Türkmen “Türklerin esası, hakiki Türk”, Türk-manend > Türkmen “Türk'e benzer” gibi değişik anlamlarında açıklanmıştır.[12]
"Türkmen" kelimesi, İbn Kesir gibi bazı müelliflere göre imanlı Türk anlamına gelir.[13] İranlılar, Müslüman Oğuzları şamancı olanlardan ayırmak için Türkî iman (inanmış Türk) demekteydi. Başka kaynaklarda ise,[hangileri?] Türklerin şaman geleneklerinden kopup İslamiyete geçmelerinden sonra Araplar tarafından Terk-i iman (imanını terk etmiş) yani eski şaman inançlarını terk etmelerinden dolayı bu ismin verildiği söylenir.[14][kaynak güvenilir mi?] Bu da süreç içinde Türkman ve nihâyet Türkmen'e çevrilmiştir. Oğuzlar'a "Türkmen" veya "Turkoman" denir. Son zamanlarda Türkmen terimi Müslüman Türk demektir. Fransız Türkolog Jean Deny görüşüne göre ise “men” kuvvet ekidir ve Türkmen “Türkler'in de Türk'ü', soyca Türk ya da soyu Türk ve öz be öz Türk” anlamına gelmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Modern Türkmenlerin tamamı, Orta Asya'nın büyük bir kesimini içine alan Batı Türkistan yöresindeki Oğuzların soyundan gelmektedirler. Oğuz kabileleri 7. yüzyılda Altay Dağları'ndan Sibirya stepleri üzerinden batıya hareket etmişler ve Güney Rusya ve İdil içlerine kadar girmişlerdir.[kaynak belirtilmeli]
Türkmence, Türkçenin Oğuz grubundan bir dildir. Dil, Türkmenistan'daki yaklaşık 7 milyon konuşuru ile resmî dil olup, çevresindeki Afganistan ile İran'ın sınır bölgelerinde de konuşulur.
Haplogrup Q-M242 genellikle Sibirya, Güneydoğu Asya ve Orta Asya'da bulunur. Bu haplogrup, Türkmenlerde en çok rastlanan baba soyudur.
Viola Grugni (ve diğerleri) 2012 yılında yaptığı çalışmasında, İran'ın Gülistan bölgesinden alınan Türkmen örneklerinde Q-M242 haplogrubunun sıklığını %42.6 (29/68) oranında bulmuştur.[15] Di Cristofaro (ve diğerleri, 2013), Cüzcan'dan alınan Türkmen örneklerinde Q-M25 sıklığını %31.1 (23/74), Q-M346 sıklığını %2.7 (2/74) oranında bulmuş ve İran Türkmenlerinde toplamda %33.8 (25/74) Q-M242 YDNA'sının olduğunu tespit etmiştir.[16] 2018 yılında yapılan başka bir araştırma, Türkmenistan Türkmenlerinden alınan örneklerde Q-M25 haplogrubunu %50 (22/44) oranında bulmuştur. Haplogrup Q, en yüksek sıklığa %73 oranında Karakalpakistan Türkmenlerinde (özellikle Yomut boyunda) ulaşmaktadır.[17]
_в_Душанбе_(4).jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
