Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ'ın Kurtuluşu (1918)

Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ'ın Kurtuluşu, I. Dünya Savaşı'nın son haftalarında Balkanlar'da gerçekleştirilen bir askerî harekâttı. 29 Eylül ve 11 Kasım 1918 tarihleri arasında Doğu Müttefik Ordusu, bu üç ülkeyi İttifak Devletleri'nin işgalinden kurtardı.^[1]

Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ'ın Kurtuluşu
Birinci Dünya Savaşı
Ekim-Kasım 1918'deki Müttefik ilerlemesi
Tarih 29 Eylül - 11 Kasım 1918 Bölge Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ Sonuç Kesin İtilaf zaferi
Taraflar
Sırbistan Fransa Birleşik Krallık Yunanistan İtalya Arnavutluk	Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Bulgaristan Krallığı Alman İmparatorluğu

Arka plan

1914'te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na karşı kayda değer bir savunma başarısından sonra, Sırbistan, Bulgaristan'ın Ekim 1915'te savaş ilan etmesinin ardından birleşik İttifak Devletleri tarafından hızla mağlup edildi. Kraliyet Sırp Ordusu'nun kalıntıları, İtilaf deniz kuvvetleri sayesinde önce Yunanistan'ın İyon Adalarından Korfu'ya ardından İtalyan işgali altındaki Arnavut limanları Durazzo ve Valona'ya çekildi.^[2] Yine Ekim 1915'te, bir Fransız ve İngiliz keşif kuvvetinin ileri unsurları deniz yoluyla Yunan Makedonya'sındaki Selanik'e ulaştı. Böylece tarafsız Yunanistan kendisini giderek daha fazla savaşın içine çekilmiş buldu. Geri çekilen Sırpların peşine düşen İttifak Devletleri, Arnavutluk'u da işgal ederken, Ocak 1916'da Karadağ da İttifak Devletleri tarafından işgal edildi. Böylece İttifak Devletleri Sırbistan, Karadağ ve Durazzo dahil Arnavutluk'un çoğunu işgal ederken, İtilaf Devletleri Valona'yı elinde tuttu ve kuzey Yunanistan'ın bir bölümünü işgal etti.^[3] İtilaf Devletleri bu süreç içinde Yunanistan'ın aktif katılımını teşvik etmek, yeniden konuşlandırılacak bir yer sağlamak ve yeniden organize edilmiş ve yeniden donatılmış bir Sırp ordusunu ikmal etmek ve Balkanlar'da İttifak Devletleri ile savaşmak için Selanik'te Makedon cephesinin kurmak için çabaladı.

Makedon Cephesindeki İtilaf saldırıları, 15 Eylül'de Dobro Pole Muharebesi ile başlayan Vardar saldırısının aniden Bulgar ve İtilaf Devletlerinin savunmasını aştığı Eylül 1918'e kadar etkisizdi. Eylül sonunda isyan, savaşma isteği tükenmiş olan Bulgar ordusunu vurdu. İtilaf güçleri hızla Vardar Makedonya'sına ilerledi.^[4] 29 Eylül'de Sırp ve Fransız kuvvetleri, Bulgaristan'ın teslim olmasıyla o zamanlar Üsküp olarak bilinen Üsküp'ü ele geçirdi.

Bulgar ateşkesi, İtilaf Devletlerinin Bulgar demiryollarına erişmesine izin verdi ve Bulgaristan'ın diğer İttifak Güçlerini ülke dışarısına çıkarması gerektirdi. Bu, İttifak Devletleri tüm cephelerde kesin bir şekilde çökmesine ve daha geniş savaşın beklenmedik bir şekilde hızlı bir şekilde sona ermesine neden oldu.^[5] Sırbistan'daki 11. Ordu, Arnavutluk'taki XIX. Kolordu ve Bulgaristan'ı destekleyen küçük birlikler dahil olmak üzere Balkanlar'daki Alman ve Avusturya-Macaristan kuvvetleri, sayıca büyük ölçüde üstün ve savunmasız durumda, yenilgiye uğrayarak veya zorla geri çekilerek kuzeye Macaristan'a doğru kaçtı. Yunan ve İngiliz kuvvetleri ile İstanbul arasında hiçbir İttifak Gücü kuvveti kalmadığından, Osmanlı İmparatorluğu 30 Ekim'de ateşkes imzaladı. 1 Kasım'da Belgrad'ın ele geçirilmesi, Sırbistan'ın ve Fransa'nın Macaristan'ı neredeyse karşı konulmaz işgaliyle tehdit etmesi, yerel etnik isyanlar ve büyüyen askeri isyanla birleştiğinde, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 3 Kasım'da ateşkese zorlanmasına yardımcı oldu.^[6] 10 Kasım'da Romanya, Bükreş Antlaşması'nı reddetti ve savaşa yeniden girdi. Tek başına ve yakın, kesin bir yenilgiyle karşı karşıya olan Almanya, 11 Kasım'da ateşkes yapmayı kabul etti.

Sırbistan, Arnavutluk ve Karadağ'ın Kurtuluşu

Müttefik kuvvetler dört yönde ilerledi.

Merkezde, Petar Bojović komutasındaki 1. Sırp Ordusu ve Paul Prosper Henrys komutasındaki Fransız Armée d'Orient'in bir kısmı kuzeye ilerledi. Alman kuvvetleri, Niş'te yeniden bir araya gelip bu ilerlemeyi engelleyemedi. İvranye 5 Ekim'de, Niş 11 Ekim'de ve Belgrad 1 Kasım'da İtilaf Devletlerinin eline geçti.^[7] Burada, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun yakında çökeceği sırada 29 Ekim 1918'de Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti veya Yugoslavya ilan edildiğinde Sırp Ordusu durdu.

Stepa Stepanović komutasındaki 2. Sırp Ordusu, Fransız kuvvetleriyle birlikte kuzeybatıya Kosova'ya doğru ilerledi. 11. Fransız Sömürge Tümeni; 10 Ekim'de Priştine ve 17 Ekim'de İpek'i ele geçirdi. 3 Kasım'a kadar Bosna-Hersek sınırına ulaşıldı.^[1]

Albay Dragutin Milutinović, Karadağ'ı ele geçirmeyi amaçlayan Arnavutluk'un kuzeybatısındaki "Scutari Birlikleri" (daha sonra "Adriyatik Birlikleri") adlı bir Sırp kuvvetine liderlik etti. 31 Ekim'de bu güç, Karadağ'ın yerel paramiliter güçler tarafından çoktan ele geçirilen Podgorica'ya geldi.^[8] Son bir çatışmanın ardından Avusturya-Macaristan ordusu 4 Kasım'da Karadağ'ı boşalttı.

Arnavutluk'un ele geçirilmesi (1918)

Arnavutluk'ta, Karl von Pflanzer-Baltin komutasındaki Avusturya-Macaristan XIX. Kolordusu, kuşatmadan kaçınmak için hızla çekiliyordu. Müttefiklerin 2 Ekim'de Durrës'i bombalamasının gösterdiği gibi, İtilaf Devletleri Adriyatik Denizi üzerinde sıkı bir kontrole sahipti.^[9] İtalyan 16. Ordu Kolordusu (CSIO) ve Fransız 57. Tümeni kuzeye doğru ilerleyerek 1 Ekim'de Berat'ı, 16 Ekim'de Dıraç'ı ve 30 Ekim'de İşkodra'yı ele geçirdi. Doğudan Fransız 11. Sömürge Tümeni, 30. Tümen, İtalyan 35. Tümen ve Yunan 3. ve 4. Tümenleri Arnavutluk'a girerek 8 Ekim'de Elbasan'ı ele geçirdi. Kotor'a ulaşan Avusturya-Macaristan kuvvetleri 3 Kasım'da teslim oldu.^[10]

Bulgaristan, Romanya ve Türkiye'deki Eylemler

Bulgaristan'ın teslim olmasından sonra, Henri Mathias Berthelot komutasındaki Tuna Ordusu olarak adlandırılan üç Fransız, bir Yunan ve bir İngiliz tümeni olan 26. Tümen, ateşkes koşulları altında Bulgaristan üzerinden demiryolu ile Romanya'ya doğru hareket etti. Ekim sonunda Rusçuk, Plevne ve Veliko Tırnovo'ya ulaşmışlardı. Bu ordu Svishtov ve Nikopol'da Tuna'yı geçerken, ilerlemeleri Romanya'yı 10 Kasım'da savaşa yeniden girmeye motive etti.

Bulgarlar savaştan çıktığında, İtilaf Devletlerinin İstanbul'a ilerlemesini engelleyecek İttifak Devletleri gücü kalmamıştı. İtilaf güçleri 28 Ekim'de Türkiye sınırına 30 km uzaklıktaki Makri'ye ulaştı. Osmanlı Devleti iki gün sonra teslim oldu.

Sonrası

Bulgaristan, Türkiye ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasıyla İtilaf müttefikleri arasında rekabet ortaya çıktı. İtalya ve Sırbistan, Arnavutluk'taki etki ve Adriyatik Sorunu konusunda çatıştı. Karadağ'da, İtalya tarafından desteklenen Sırbistan ile konfederasyon taraftarları (Yeşiller) ile Sırbistan ile tam bir birlik taraftarları (Beyazlar) arasında bir iç savaş patlak verdi.

Kaynakça

1. "Chronology of the Great War". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
2. Pavlovic, Srdja (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State (İngilizce). Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-465-1. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
3. Gosa, Pierre (1999). Franchet d'Esperey: Un maréchal méconnu, 1918 | le vainqueur des Balkans (Fransızca). Nouvelles Editions Latines. ISBN 978-2-7233-2011-5. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
4. "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
5. "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
6. "Anniversaire de la libération de Zajecar - La France en Serbie". web.archive.org. 26 Eylül 2020. 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
7. "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
8. "Arşivlenmiş kopya". 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
9. Gosa, Pierre (1999). Franchet d'Esperey: Un maréchal méconnu, 1918 | le vainqueur des Balkans (Fransızca). Nouvelles Editions Latines. ISBN 978-2-7233-2011-5.
10. Renouvin, Pierre (1962). La crise europeenne et la premiere guerre mondiale. --. Internet Archive. Paris : Presses Universitaires de France.