OpenDocument

OpenDocument Format (ODF) kısaca OpenDocument ya da tam adıyla OASIS OpenDocument XML biçimi; sayısal ortamda metin, hesap tablosu, çizim ve sunu gibi belgelerinizi saklamaya yarayan, ZIP sıkıştırmalı^[1] XML tabanlı bir açık ve özgür belge standardıdır.

OpenDocument Metin

Dosya Uzantısı:	.odt
Sahibi:	OASIS
Biçim tipi:	Metin dosyası biçimi
Standard(lar):	ISO/IEC 26300

OpenDocument Hesap tablosu

Dosya Uzantısı:	.ods
Sahibi:	OASIS
Biçim tipi:	Hesap tablosu dosya biçimi
Standard(lar):	ISO/IEC 26300

OpenDocument Sunum

Dosya Uzantısı:	.odp
Sahibi:	OASIS
Biçim tipi:	Sunu dosyası biçimi
Standard(lar):	ISO/IEC 26300

OpenOffice.org 2.0'dan itibaren tüm OpenOffice.org bileşenleri (Writer, Calc, Impress, vb) standart OASIS OpenDocument XML biçimini kullanmaya başladı. Bu sayede üreticiden bağımsız bir şekilde hazırlanan belgeler, herhangi bir editör yardımıyla açılıp incelenebilmektedir. Bu belge biçimi LibreOffice, Apache OpenOffice, açık kaynak kodlu Calligra, Google Dokümanlar arayüzü ile Microsoft 365 ürün ailesi tarafından da kullanılmaktadır.

13 Aralık 2007 tarihinde Wikimedia Vakfı tarafından yapılan açıklamayla,^[2] Wiki yazılımlarında da OpenDocument standardının destekleneceğini duyurdu. WikiEducator isimli bir projenin bir parçası olarak düşünülen bu özellikle ansiklopedik Wiki maddelerinin eğitim kurumları ve öğrenciler tarafından kolay indirilebilir ve okunabilir bir biçimde sunulması hedefleniyor.

21 Mayıs 2008 günü Microsoft firması yaptığı basın duyurusu^[3] ile 2009'un ilk çeyreğinde yayınlanan SP2 (Service Pack 2) ile birlikte, OpenDocument standardı Office 2007 ve sonrasındaki tüm Microsoft Office ürün aileleri tarafından desteklenmeye başlandı.

Standartlaşma süreci

İlk sürümü 3 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen OpenDocument biçimi, açık bir standart olma iddiasını doğrular bir şekilde, çok sayıda kelime işlemci ve ofis yazılımı tarafından desteklenmektedir.

1.2 sürümü 29 Eylül 2011 tarihinde yayınlanan, 17 Temmuz 2015 tarihinde ISO/IEC 26300:2015 adıyla ISO tarafından bir uluslararası standart olarak kabul edilen^[4] OpenDocument biçimi, günümüzde pek çok ülke tarafından kamuda temel belge saklama biçimi olarak kabul edilmektedir.

Yeni geliştirmeler

OpenDocument standardının geleceğine yön verecek olan 1.3 sürümünün inceleme taslağı, Açık Belge Vakfı tarafından başlatılan kitle fonlaması projesinin desteğiyle 2019 yılının Ekim ayında tamamlandı. 25 Aralık 2019 tarihinde, OASIS Standartlar Komitesi OpenDocument standardının 1.3 sürümünü onayladı. ISO tarafından da onaylanmasıyla, 1.3 sürümünün standartlaşma sürecinin tamamlanması bekleniyor.

Dosya biçimleri

En yaygın OpenDocument dosya biçimleri şu şekilde sıralanabilir:

• .odt ve .fodt kelime işlem için (Open Document Text bir başka deyişle Açık Belge Metni)
• .ods ve .fods hesap tabloları için (Open Document Spreadsheet bir başka deyişle Açık Belge Hesap Tablosu)
• .odp ve .fodp sunular için (Open Document Presentation bir başka deyişle Açık Belge Sunusu)
• .odg ve .fodg grafikler ve çizimler için (Open Document Graphic bir başka deyişle Açık Belge Çizimi)
• .odf matematik formülleri için (Open Document Formula bir başka deyişle Açık Belge Formülü)
• .odb veritabanı için (Open Document Base)

Sıkıştırma

Aslında birer XML belgeleri olan OpenDocument dosyaları, kayıpsız ZIP sıkıştırma algoritmasını desteklemektedir. Bu nedenle OpenDocument dosyaları Microsoft Office belgelerine (.doc) kıyasla yüzde 40 ila 70 oranında daha az disk alanı kaplamaktadır.

Kullanım

OpenDocument biçimini kullanan yazılımlar

Bir ISO standardı olan OpenDocument dosya biçimi, her geçen gün artan sayıda yazılım tarafından desteklenmektedir. Bu yazılımların en önemlilerini, hangi sürümlerinden itibaren OpenDocument biçimlerini destekledikleri (desteğin geldiği sürüm numarası ve "artı" işareti) bilgisiyle birlikte aşağıdaki listeden görebilirsiniz:

AbiWord 2.4+ Adobe Buzzword Alfresco Apache OpenOffice Bean BigBlueButton Calibre Calligra (Eski adıyla KOffice) 1.5+ Collabora Office Collabora Online Corel WordPerfect Office X3+ Dropbox Gnumeric 1.8.0+ Google Docs gretl IBM Lotus Symphony 3.0+

Inkscape 0.44+ (.odg grafikleri) LibreOffice Lokalize LyX NeoOffice 2.0+ Nisus Writer Pro 1.2+ Okular OnlyOffice OpenKM Scribus 1.2.2+ (.odt ve .odg) SoftMaker FreeOffice[5] StarOffice 8.0+ TextEdit Microsoft Office 2003 ve Office XP (OpenXML/ODF Dönüştürücü eklentisi kurulunca destekler)[6]

Microsoft Office 2007 (Service Pack 2 ve 3 sürümleri) ODF 1.1'i destekler[7] Microsoft Office 2010 ODF 1.1'i destekler Microsoft Office 2013 ODF 1.2'yi destekler Microsoft Office 2016 ve Microsoft Office 2019 ODF 1.2'yi destekler (Windows: okuma/yazma;[8] OS X: çevrimiçi dönüştürme sonrasında okuma desteği[9]) Microsoft Office 2021 ODF 1.3'ü destekler (Sadece Windows) Microsoft OneDrive / Office Online[10] WPS Office WordPad WordPerfect Zimbra Zoho Office Suite (web tabanlı)

OpenDocument biçimini tercih eden ülkeler

OpenDocument standardını kullanan ülkeler

  Yerel standart

  Zorunlu NATO standardı

32 ülkenin üye olduğu Kuzey Atlantik Paktı (NATO), Kurallar ve Standartlar Uyumluluğu listesine açık endüstri standardı olan OpenDocument'i eklemiş durumdadır. NATO üyesi tüm ülkeler, ordularında OpenDocument dosya biçimlerini kullanmak zorunda.

Aynı zamanda bir ISO standardı olarak onaylanan OASIS OpenDocument XML standardı, Avrupa Komisyonu tarafından da tüm AB üyesi ülkelere öneriliyor.^[11]

OpenDocument Standardı, 2009/4 Sayılı T.C Başbakanlık Genelgesi doğrultusunda, Kalkınma Bakanlığı Bilgi Toplumu Dairesi tarafından 2012 yılının Mayıs ayında yayınlanan Kamu Bilgi Sistemlerinde Birlikte Çalışabilirlik Esasları belgesinde, üzerinde işlem yapılabilen kelime işlem, çizelge, sunum ve resmi yazışmalarda kullanılacak teknik standartlardan biri olarak seçilmiştir.^[12]

OpenDocument standardı, günümüzde aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çok sayıda ülke ve özerk yönetim birimi tarafından kamusal bilgi ve hizmetlerde tercih edilmektedir. Kamusal bilgi ve hizmetlerde OpenDocument biçimini tercih eden ülkelerin listesi aşağıdadır:

Uluslararası	NATO,[13] Avrupa Birliği[14][15]
Ulusal	Afrika	Güney Afrika
	Asya	Güney Kore Hindistan Japonya Malezya Rusya Tayvan
	Avrupa	Almanya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa Hırvatistan Hollanda[16] İsveç[17] İsviçre İtalya Kuzey Makedonya Macaristan Polonya[18] Portekiz[19] Slovakya[20] Birleşik Krallık (UK)[21][22] Norveç[23][24] Rusya Sırbistan Türkiye[12]
	Güney Amerika	Arjantin Brezilya Uruguay[25] Venezuela
Eyalet vb.	Endülüs (İspanya) Assam (Hindistan) Extremadura (İspanya) Hong Kong (Çin) Kerala (Hindistan) Massachusetts (ABD)[26] Misiones (Arjantin) Münih, Bavyera (Almanya)[27] Paraná (Brezilya)

Dış bağlantılar

• OpenDocument 1.3 Standart duyurusu ve belirtimleri (İngilizce)
• OpenDocument 1.2 Standart belirtimleri15 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• OpenDocument ile Hibrit PDF işbirliği9 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ODF'yi korumak için OOXML'e karşı bir bildiri

Kaynakça

1. Dosya hiyerarşisini görmek için bir ODT dosyasını Linux ortamında unzip komutuyla açabilirsiniz
2. "Wikis Go Printable". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
3. "Microsoft Expands List of Formats Supported in Microsoft Office". 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
4. Vignoli, Italo. "Open Document Format (ODF) 1.2 published as International Standard 26300:2015 by ISO/IEC". The Open Document Foundation. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
5. Sneddon, Joey. "FreeOffice Update Adds .ODT File Saving, Dark Mode". OMG! Ubuntu!. 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2019.
6. "OpenXML/ODF Translator Add-ins for Office". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2014.
7. "Microsoft Expands List of Formats Supported in Microsoft Office". Microsoft Corporation. 21 Mayıs 2008. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2012.
8. "File format reference for Word, Excel, and PowerPoint". Microsoft Docs. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2019.
9. "View OpenDocument Format (ODF) files in Office 2016 for Mac". Office Support. Microsoft. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2016.
10. Foley, Mary Jo (17 Nisan 2012). "Microsoft adds ODF support, URL shortening to its SkyDrive storage service". ZDNet. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012.
11. "IDA promotes the use of open document formats for e-government interoperability". 1 Haziran 2004. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
12. "Birlikte Çalışabilirlik Esasları Rehberi, Sürüm 2.1" (PDF). BilgiToplumu.gov.tr. T.C. Kalkınma Bakanlığı. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2015.
13. "NATO Interoperability Standards and Profiles". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2014.
14. "IDA promotes the use of open document formats for e-government interoperability". IDA Report 22. IDABC. Haziran 2004. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
15. "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2016.
16. "ODF 1.2 on Dutch "apply or explain" list". 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2016.
17. "Öppna standarder - Programvaror och tjänster 2014" (PDF).^{[ölü/kırık bağlantı]}
18. "Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych". Internetowy System Aktów Prawnych. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2016.
19. "ESOP » Portugal publishes open standards catalog. ODF, PDF and several other standards are mandatory". Esop.pt. 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
20. "Štandardy pre informačné systémy verejnej správy". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015.
21. "Guidance: Open Document Format (ODF) and procurement". Gov.uk. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2015.
22. "Home Office Open Document Format adoption plan". GOV.UK. 17 Eylül 2015. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2019.
23. "New obligatory IT standards for the state sector adopted". 2 Temmuz 2009. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
24. "Norveç'ten OOXML'ye kısmi veto". Sol Haber. 16 Temmuz 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2015.
25. "Estándares de ofimática" (PDF). Agestic.gub.uy. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
26. "Massachusetts Verdict: MS Office Formats Out". eWeek. 24 Eylül 2005. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2012.
27. Stefan Krempl (5 Ocak 2010). "Munich administration switches to OpenDocument Format". 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2016. Open source OpenDocument Format (ODF) is now the main document exchange standard, with PDF being used for non-editable files.