Mezopotamya Mandası (Arapça: الانتداب البريطاني على العراق), Osmanlı Irak'ını (Mezopotamya) kapsayacak şekilde önerilen bir Milletler Cemiyeti mandasıydı. Bu manda Birleşik Krallık'a verilecekti ancak İngiltere ile Irak arasında yapılan ve önerilen manda ile bazı benzerlikler taşıyan bir anlaşma olan Anglo-Irak Antlaşması tarafından geçersiz kılındı. Kağıt üzerinde manda 1920'den 1932'ye kadar sürmüştür.
| Mezopotamya için Manda Taslağı | |
|---|---|
 Mezopotamya ve Filistin için 7 Aralık 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti'nin onayına sunulan manda taslakları | |
| Oluşturulma | 1920 (sadece taslak) |
| Onaylanma | Onaylanmadı |
| Yazar(lar) | Milletler Cemiyeti |
| Amaç | Mezopotamya topraklarının oluşturulması önerildi. Bunun yerine Irak Mandası kuruldu |
Önerilen manda, 1916 Sykes-Picot Anlaşması uyarınca 25 Nisan 1920'de İtalya'daki San Remo Konferansı'nda verildi, ancak henüz belgelenmemiş veya tanımlanmamıştı.[1] Milletler Cemiyeti Sözleşmesi'nin 22. Maddesi uyarınca A sınıfı bir manda olacaktı. Haziran 1920'de İngiliz Sömürge Ofisi tarafından bir taslak manda belgesi hazırlandı ve Aralık 1920'de Milletler Cemiyetine taslak olarak sunuldu.
Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden hemen sonra, geleceğin Irak Yüksek Komiseri Sir Arnold Wilson, Mezopotamya'nın Hindistan'a ilhak edilmesini ve "Hindistan'ın ve Hindistan hükümeti gibi Hintlerin bir kolonisi olarak yönetilmesini, geniş ovalarının yavaş yavaş işlenmesini ve savaşçı Pencap ırklarının buraya yerleştirilmesini" tavsiye etti.[2] Cox, 22 Nisan 1918'de yazdığı bir memorandumda İngilizlerin desteklemesi gereken sosyal grupları sıraladı: Bağdat'taki Yahudi cemaati, Bağdat ve Basara'daki eşraf, zengin toprak sahibi Araplar ve Yahudiler ile yerleşik aşiretlerin şeyhleri.[3] Musul, 1918 Clemenceau-Lloyd George Anlaşması'nın ardından İngiliz nüfuz bölgesine eklendi.
Önerilen manda yönetimi, 1920'de ülke çapında bir Irak isyanının patlak vermesi ve ardından Ekim 1922 tarihli Anglo-Irak Antlaşması ile bölgenin Irak Krallığı olmasına karar verilmesi nedeniyle kurulmakta bazı zorluklarla karşılaştı.[1] Irak Krallığı 1931-1932 yıllarında,[1] Milletler Cemiyetinin bu tür devletlerin tam bağımsız devletler olarak "aşamalı gelişimlerinin" kolaylaştırılacağı yönündeki tutumuna uygun olarak bağımsız oldu.[1]
İngiliz yönetimindeki Irak'ın sivil hükûmeti başlangıçta Yüksek Komiser Sir Percy Cox ve yardımcısı Albay Arnold Wilson tarafından yönetiliyordu. Necef'te bir İngiliz subayının öldürülmesinin ardından İngiliz misillemeleri düzeni sağlamada başarısız oldu. Kuzey Irak'ın dağlık bölgelerinde İngiliz yönetimi henüz kurulmamıştı. İngilizlerin karşı karşıya kaldığı en çarpıcı sorun, manda statüsü verilmesiyle ihanete uğradıklarını düşünen milliyetçilerin artan öfkesiydi.[kaynak belirtilmeli]
Haritalar
Önerilen mandaları gösteren 1921 CAB24/120 kabine memorandumuna ekli İngiliz haritası
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
