Mars'ın uyduları
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mars'ın uyduları Phobos ve Deimos adında iki küçük uydu olup nasıl oluştukları ve Mars'ın yörüngesine ne zaman geçtikleri bilinmemektedir. Fakat Mars'ın kütleçekim alanına kapılmış asteroitler oldukları düşünülmektedir.
Mars yüzeyinden ekvatora yakın bir noktadan bakıldığında Phobus, Dünya'dan Ay'ın görüldüğü büyüklüğün üçte biri kadar bir cisim olarak görülür. Açısal çapı 8' (doğan) ve 12' (tepede) arasıdır. Gözlemci Mars ekvatoruyla kutupları arasında herhangi bir noktadan baktığında daha küçük görülürken kutuplarındaki buz kütlelerinden bakıldığında (hep ufkun altında kaldığından) neredeyse hiç görülmez. Deimos, Mars'tan bakan bir gözlemciye Dünya'dan Venüs'ün görüldüğünden biraz daha büyük bir cisim olarak, yâni bir gezegen ya da parlak bir yıldız gibi görülür. Açısal çapı 2'´dır. Güneş'in açısal çapı, Mars'tan bakıldığında 21'´dır. Nitekim uyduların görünür açısal çapı fazla küçük kaldığından Mars'ta hiçbir zaman tam bir güneş tutulması olamamaktadır. Diğer taraftan Phobos'un tam olarak tutulması neredeyse her gece görülür.[1] Ayrıca Phobus'un Mars önünden geçişi ve Deimos'un Mars önünden geçişi konularına tutulma-benzeri olaylar için bakınız.
Phobus ve Deimos'un hareketleri, Mars'ta bulunan bir gözlemciye Ay'ımızın hareketlerinden çok farklı görülürdü. Hızlı Phobus batıda doğar ve doğuda batar, sonra tekrar 11 saat sonra doğar. Eşzamanlı yörüngenin biraz dışında bulunan Deimos'sa Dünya'dan gelen gözlemcinin beklediği gibi doğudan doğar, fakat çok yavaş yükselir. 30 saatlik yörünge perioduna rağmen batıda batışı 2,7 gün tutar ve doğması da uzun sürer. Çünkü kendi dönüşü Mars'ın dönüşünden biraz daha yavaştır.
Her iki uydu da gelgit kilitlenmesiyle birbirine bağlı olduğundan Mars'a her zaman aynı yüzlerini gösterirler. Phobus, Mars'ın etrâfında onun kendi dönüşünden daha büyük bir hızla döndüğünden gelgit kuvvetleri yavaş fakat devamlı olarak yörüngesinin çapını azaltmaktadırlar. Bir zaman gelecek ve Roche sınırı'na yaklaştığından Phobus, gelgit kuvvetlerince parçalanacaktır.[2][3] Mars'ın yüzeyinde yaşlarıyla doğru orantılı olarak ekvatora daha büyük enlemi olan krater zincirleri, eskiden Mars'ın Phobus'un bu beklenen kaderini bölüşen başka uydularının da olduğu görüşünü destekler. Aynı zamanda bu olaylar olduğundan beri Mars kabuğu da tümüyle hareket etmiştir.[4] Diğer taraftan Deimos'un yörüngesi, Ay'ımız gibi gelgitle daha uzaklara götürülecek kadar uzaktadır.[5]
Her iki uydu 1877'de Asaph Hall tarafından bulundu ve Eski Yunan Mitolojisinde Ares'in Afrodit'ten olma iki oğlu Phobos (panik, korku) ve Deimos'a (terör, dehşet) göre adlandırıldılar. Başka uydular bulmak için aramalar yapıld. Son zamanlarda Scott S. Sheppard ve David C. Jewitt Hill küresi'ni kuraldışı uyduları bulmak üzere incelediler. Arama neredeyse bütün Hill küresini içine aldıysa da Mars'tan yayılan ışık, Phobos ve Deimos'un da bulunduğu en içi birkaç yay saniyesinin görünmesine engel oldu ve kırmızı ışıkta kadri 23.5'tan az ya da 0.07 aklıkta en az 0.09 km çapı olan yeni bir uydu bulunamadı[6]