Litvanya
Kuzeydoğu Avrupa'da yer alan Baltık ülkesi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Litvanya (Litvanca: Lietuva), resmî adıyla Litvanya Cumhuriyeti (Litvanca: Lietuvos Respublika) Kuzey Avrupa'daki Baltık bölgesinde yer alan bir ülkedir.[lower-alpha 1] Baltık Devletlerinden biri olup Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alır. Kuzeyde Letonya, doğu ve güneyde Belarus, güneyde Polonya ve güneybatıda Rusya ile sınırı vardır.[lower-alpha 2] Batıda ise İsveç ile deniz sınırı bulunur. Litvanya, 65.300 km²'lik bir alanı kaplar ve 2,86 milyon nüfusa sahiptir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda en büyük şehri de olan Vilnius'tur. Diğer büyük şehirler sırasıyla Kaunas, Klaipėda, Šiauliai ve Panevėžys'dir. Litvanlar, etnolinguistik olarak Balt halklarının bir parçasıdır ve Hint-Avrupa dil ailesinin Baltik kolunda hayatta kalan birkaç dilden biri olan Litvanca dilini konuşurlar. Litvanca aynı zamanda bu kolun en yaygın konuşulan dilidir.
Litvanya Lietuvos Respublika Litvanya Cumhuriyeti | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Tautos jėga vienybėje! "Ulusumuzun gücü birliğinde yatar!" | |||||||||||||||||||
Başkent ve en büyük şehir | Vilnius 54°40′K 25°19′D | ||||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Litvanca[1] | ||||||||||||||||||
Etnik gruplar (2024[2]) | |||||||||||||||||||
Hükûmet | Üniter yarı başkanlık sistemli cumhuriyet[3][4][5][6] | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||||
• Toplam | 65.300 km2 (121.) | ||||||||||||||||||
• Su (%) | 1,98 (2015)[7] | ||||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||||
• 2024 tahminî | 2.886.515[8] (135.) | ||||||||||||||||||
• Yoğunluk | 44/km2 | ||||||||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2024 tahminî | ||||||||||||||||||
• Toplam | 114,261 milyar $[9] (88th.) | ||||||||||||||||||
• Kişi başına | $52.200[9] (39.) | ||||||||||||||||||
GSYİH (nominal) | 2024 tahminî | ||||||||||||||||||
• Toplam | 85,999 milyar $[9] (78.) | ||||||||||||||||||
• Kişi başına | 31.118 $[9] (40.) | ||||||||||||||||||
Gini (2022) | ▲ 36.2[10] orta | ||||||||||||||||||
İGE (2022) | 0.879[11] çok yüksek · 37. | ||||||||||||||||||
Para birimi | Euro (€, EUR) | ||||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) | ||||||||||||||||||
UTC+03.00 (DAYS) | |||||||||||||||||||
Telefon kodu | 370 | ||||||||||||||||||
İnternet alan adı | .lt1 |
Baltık Denizi'nin güneydoğu kıyıları binlerce yıl boyunca çeşitli Baltık toplulukları tarafından mesken tutuldu. 1230'larda Litvanya toprakları ilk kez Mindaugas tarafından birleştirildi ve 6 Temmuz 1253'te Litvanya Krallığı kuruldu. Ardından gelen genişleme ve konsolidasyon süreci, 14. yüzyılda Avrupa'nın en geniş ülkesi olan Litvanya Büyük Dükalığı'nın oluşumuna yol açtı. 1386 yılında Büyük Dükalık, Polonya Krallığı ile de facto bir şahsi birlik içine girdi. Bu iki krallık, 1569'da ikili konfederal Polonya-Litvanya Birliği olarak birleşerek Avrupa'nın en büyük devletlerinden birini oluşturdu. Birlik, komşu ülkeler tarafından 1772 ile 1795 yılları arasında kademeli olarak parçalanarak yok edilene kadar iki yüzyıldan fazla sürdü. Bu süreçte Rus İmparatorluğu, Litvanya topraklarının çoğunu ilhak etti. Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına denk gelen 1018 yılında Litvanya'nın bağımsızlık ilan etmesiyle modern Litvanya Cumhuriyeti kurulmuş oldu. İkinci Dünya Savaşı sırasında önce Sovyetler Birliği tarafından işgal edilen Litvanya, ardından Nazi Almanyası tarafından ve 1944'te tekrar Sovyetler tarafından işgal edildi. Litvanya'nın Sovyet işgaline karşı silahlı direnişi 1950'lerin başına kadar sürdü. 11 Mart 1990'da, Sovyetler Birliği'nin resmî olarak dağılmasından bir yıl önce, Litvanya bağımsızlığını yeniden kazandığını ilan eden ilk Sovyet cumhuriyeti oldu.
Litvanya, yüksek gelirli ve gelişmiş bir ekonomiye sahip gelişmiş bir ülkedir. İnsani Gelişme Endeksi'nde 37. ve Dünya Mutluluk Raporu'nda 19. sırada yer almaktadır.[18] Litvanya; Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, Euro Bölgesi, İskandinav Yatırım Bankası, Schengen Anlaşması, NATO ve OECD'nin bir parçasıdır. Ayrıca ülke İskandinav-Baltık Sekizlisi (NB8) bölgesel iş birliği formatında da yer almaktadır.