İstanbul kuşatmaları listesi

İstanbul kuşatmaları listesi, günümüzde Türkiye sınırları içerisinde yer alan İstanbul'un tarih boyunca yaşadığı kuşatmaların derlendiği listedir. Marmara Denizi'nin Karadeniz'e açıldığı boğazı denetleyen noktada, Asya ile Avrupa arasındaki kara bağlantısının üzerinde kurulu olan şehir, İpek Yolu'nun da geçtiği bu stratejik konumu nedeniyle farklı halklarca birçok kez ele geçirilmek istenmiştir.

İstanbul'un Bizans dönemindeki yerleşimini gösteren harita. Şehir devleti ve Roma döneminde Bizantion adıyla anılan şehir, Haliç'in giriş tarafının uç kısmında kuruluyken Konstantinopolis adını aldığı Bizans döneminde turuncu alanın tamamına yayılmıştır.

Şehrin kayıtlara geçen ilk kuşatması MÖ 510 yılında, o zamanlar Bizantion adıyla bir şehir devleti iken Ahameniş İmparatorluğu tarafından Otanis'in kumandanlığında yapılmıştır. Başarılı olan bu kuşatma sonrası şehir Pers hâkimiyeti altına girmişse de ileride tekrar özgürlüğünü kazanmış, MÖ 70'li yıllarda Roma İmparatorluğu sınırlarına dahil edilmesine rağmen Septimius Severus tarafından iç savaşın yaşandığı 193-196 yılları arasında kuşatılıp cezalandırılana dek özgür şehir olarak tanımlanmıştır. 324 yılında I. Konstantin tarafından ele geçirildikten sonra Nova Roma adıyla Bizans İmparatorluğu'nun başkenti hâline getirilirken daha sonraları Konstantinopolis adını almış ve bu dönemde, gerek iç savaşlar sırasında tahtta hak iddia eden Bizanslılar tarafından gerekse de dış güçler tarafından yirmi iki kez kuşatılmıştır. 1453 yılındaki kuşatma sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun ele geçirmesine dek Bizans hâkimiyetinde kalmaya devam eden şehir, bu tarihten sonra kuşatma görmemiştir.

Tarihi boyunca otuz iki kez kuşatılan İstanbul; şehir devleti ve Roma dönemlerinde on kez kuşatılmış, bunların altısı başarılı olmuş, üç kuşatma püskürtülmüş ve biri ise tarafların anlaşması neticesinde kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların üçü iç savaş sırasında tahtta hak iddia eden Romalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bizans hâkimiyetinde gerçekleşen yirmi iki kuşatmanınsa beşi başarılı olurken on ikisi sonuçsuz kalmış, beşi anlaşma sonucu kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların dördü iç savaşlar sırasında yaşanmış, 1204 yılında gerçekleşen Haçlı kuşatması şehrin düşerek Latin İmparatorluğu'nun kurulmasına ve Bizans imparatorluk hanedanının İznik'te sürgün devleti kurmasına neden olmuştur. 1261 yılında yeniden Bizans egemenliğine giren İstanbul 1453 yılındaki son kuşatmayla Osmanlıların eline geçmiş, bunun sonucu olarak Bizans İmparatorluğu yok olmuştur. Şehir, bu son kuşatmadan beri -1918-1923 arası İngiliz hâkimiyeti dönemi hariç- Türklerin egemenliğinde bulunmaktadır.

Kuşatmalar

Tarih	Kuşatan	Savunan	Mahiyet	Sonuç[A]	Kaynak
MÖ 510	Ahameniş İmparatorluğu	Bizantion	Deniz ve kara	Başarılı	[1][2][3][4]
MÖ 478	Attika-Delos Deniz Birliği	Ahameniş İmparatorluğu	Deniz	Başarılı	[5][6][7][8][9]
MÖ 408	Atina	Bizantion, Megara, Boeotia	Deniz ve kara	Başarılı	[10][11][12][13][14]
MÖ 340-339	Makedonya	Bizantion, Atina		Başarısız	[15][16][17][18][19]
MÖ 278-277	Galatlar	Bizantion	Kara	Kaldırıldı	[20][21][22][23]
MÖ 251	Seleukos İmparatorluğu	Bizantion, Herakleia Pontiki, Ptolemaios Krallığı	Deniz ve kara	Başarısız	[24][25][26]
MÖ 73-72	Pontus	Bizantion		Başarısız	[B][27][28][29][30][31]
193-196	Septimius Severus	Pescennius Niger		Başarılı	[32][33][34][35][36]
313	II. Maximinus	Licinius	Kara	Başarılı	[37][38][39][40][41]
324	Konstantin	Licinius	Deniz ve kara	Başarılı	[42][43][44][45]
626	Avarlar, Sasani İmparatorluğu	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[46][47][48]
669	Emevîler			Başarısız	[49][50][51][52]
674-678				Başarısız	[53][54][55][56]
715	Opsikion Ordusu	II. Anastasios		Başarılı	[57][58][59]
717-718	Emevîler	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[60][61][62]
813	Birinci Bulgar İmparatorluğu		Kara	Başarısız	[63][64][65][66]
821-822	Slav Thomas	II. Mihail	Deniz ve kara	Başarısız	[67][68][69]
860	Rus Hanlığı	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[C][70][71][72]
907	Kiev Knezliği			Başarısız	[73][74][75]
941				Başarısız	[76][77][78]
1047	Leon Tornikios	IX. Konstantinos	Kara	Başarısız	[79][80][81]
1203	Haçlılar	Bizans İmparatorluğu	Deniz ve kara	Başarılı	[82][83][84][85]
1204				Başarılı	[86][87][88][89]
1235-1236	İznik İmparatorluğu, İkinci Bulgar İmparatorluğu	Latin İmparatorluğu, Nakşa Dükalığı		Başarısız	[90][91][92]
1260	İznik İmparatorluğu	Latin İmparatorluğu		Başarısız	[93][91][94][95]
1376	IV. Andronikos, Osmanlı Devleti, Ceneviz	V. İoannis	Kara	Başarılı	[96][97][98]
1391	Osmanlı Devleti	Bizans İmparatorluğu	Deniz ve kara	Kaldırıldı	[99][100][101][102]
1394-1396				Kaldırıldı	[D][103][104][105][106]
1397-1402				Kaldırıldı	[107][108][109][110]
1411	Musa Çelebi		Kara	Kaldırıldı	[111][112][113][114]
1422	Osmanlı Devleti			Kaldırıldı	[115][116][117][118]
1453			Deniz ve kara	Başarılı	[119][120][121][122]

Notlar

^A Sonuç sütunu, kuşatmayı gerçekleştiren tarafa göredir.

^B Bazı kaynaklar Cicero ve Tacitus'un şehrin "düşmanı püskürttüğünü" aktarmasından yola çıkarak kuşatıldığını savunurken bazıları ise diğer antik kaynaklara atıfla şehrin kuşatılmasının düşünüldüğünü ancak denizdeki fırtına dolayısıyla bunun gerçekleşemediğini savunmaktadır.^[123][31]

^C Bizans kaynakları 860, Rus kaynakları ise 866 yılını vermekle birlikte 866 yılının yanlış olduğu kabul edilmektedir.

^D Kuşatmanın hangi yıl başladığı tartışmalıdır. Fahameddin Başar, Halil İnalcık ile Konstantin Josef Jireček 1394, Feridun Emecen ile Haldun Eroğlu 1396 yılını vermektedir. Ayrıca bazı kaynaklar 1391 yılında başlayan kuşatmanın 1396 yılında sonlandığını, bu yıllar arasında iki farklı değil şiddeti dönem dönem artan ve azalan tek bir kuşatma olduğunu kabul etmektedir.^[99][108]

Kaynakça

Özel

1. Herodotos (2012). Tarih. Müntekim Ökmen, çev. (8 bas.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 392. ISBN 9789754587210.
2. Vasilev, Miroslav Ivanov (2015). The Policy of Darius and Xerxes towards Thrace and Macedonia (İngilizce). Lahey: Brill. s. 86. doi:10.1163/9789004282155. ISBN 9789004282148.
3. Kuban, Doğan (1993). "Bizantion". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. ss. 258-260.
4. Yavuz 2014, s. 169.
5. Arslan & Kaçar 2017, s. 1.
6. Arslan 2010, s. 78.
7. Harris, Jonathan (2017). Constantinople: Capital of Byzantium (İngilizce) (2 bas.). Londra: Bloomsbury Publishing. s. 26. doi:10.1111/j.1540-6563.2009.00246_52.x. ISBN 9781474254656.
8. Hughes 2017, s. 538.
9. Yavuz 2014, s. 191.
10. Arslan & Kaçar 2017, s. 39.
11. Arslan, Murat (2011), "Alkibiades'in Khalkhedon ve Byzantion Kuşatması: Nedenleri ve Sonuçları", Şahin, Hamdi; Konyar, Erkan; Engin, Gürkan (Ed.), Özsait Armağanı: Mehmet ve Nesrin Özsait Onuruna Sunulan Makaleler, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, ss. 9-22, ISBN 9786054018093
12. Grote, George (2001). A History of Greece: From the Time of Solon to 403 B.C. (İngilizce). Londra: Routledge. s. 884. ISBN 0415223695.
13. Hughes 2017, s. 119.
14. Yavuz 2014, s. 221.
15. Arslan 2010, s. 197.
16. Sevin, Veli (2016). Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası I (4 bas.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 24. ISBN 9789751609847.
17. Hughes 2017, s. 143.
18. Tekin, Oğuz (2001). Byzas'tan I. Constantinus'a Kadar Eskiçağ'da İstanbul (2 bas.). İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları. s. 33. ISBN 9789757938040.
19. Yavuz 2014, s. 275.
20. Arslan & Kaçar 2017, s. 81.
21. Arslan 2010, s. 233.
22. Arslan 2007, s. 56.
23. Arslan, Murat (Ocak-Şubat 2014). "Galatların Byzantion Kuşatması". Aktüel Arkeoloji, 37. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ss. 68-75. ISSN 1307-5756.
24. Arslan & Kaçar 2017, s. 92.
25. Arslan 2010, s. 243.
26. Yavuz 2014, s. 310.
27. Arslan & Kaçar 2017, s. 129.
28. Arslan 2010, s. 343.
29. Arslan 2007, s. 334.
30. Grillo, Luca (2015). Cicero's De Provinciis Consularibus Oratio (İngilizce). Londra: Oxford University Press. s. 116. ISBN 9780190224592.
31. Yavuz 2014, s. 344.
32. Arslan & Kaçar 2017, s. 133.
33. Arslan 2010, s. 430.
34. Hughes 2017, s. 166.
35. Freely 2011, s. 109.
36. Yavuz 2014, s. 365.
37. Sextus Aurelius Victor (1994). Aurelius Victor: De Caesaribus (İngilizce). H. W. Bird, çev. Liverpool: Liverpool University Press. s. 188. doi:10.3828/978-0-85323-218-6. ISBN 9780853232186.
38. Gibbon, Edward (1988). Roma İmparatorluğu'nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi. I. Asım Baltacıgil, çev. İstanbul: Bilim, Felsefe, Sanat Yayınları. s. 444.
39. Freely 2011, s. 318.
40. "İstanbul". Meydan Larousse. 10. İstanbul: Sabah. 1992. s. 77.
41. Yavuz 2014, s. 387.
42. Arslan & Kaçar 2017, s. 153.
43. Norwich 2013a, s. 45.
44. Hughes 2017, s. 231.
45. Yavuz 2014, s. 393.
46. Ostrogorsky 2015, s. 95.
47. Norwich 2013a, s. 240.
48. Reazaei, Iman S. (Eylül 2016). "V.-VII. Yüzyıllarda Bizans-Sâsânî İlişkileri". İraniyat Dergisi, 1. Ankara: İranoloji Derneği Yayınları. ss. 18-31.
49. Jankowiak, Marek (2013), "The first Arab siege of Constantinople", Zuckerman, Constantin (Ed.), Travaux et Mémoires Tome XVII - Constructing the Seventh Century (İngilizce), Paris: Association des Amis du Centre d’Histoire et Civilisation de Byzance, ss. 237-320, ISBN 9782916716459
50. Apak, Adem (Temmuz 2009). "Emevîler Döneminde Anadolu'da Arap-Bizans Mücadelesi". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18 (2). Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. s. 104. ISSN 1301-3394.
51. Unan, Fahri (14 Eylül 2009). "Müslümanlar ve İstanbul". hacettepe.edu.tr. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017.
52. Uçar, Şahin (1990). Anadolu'da İslâm-Bizans Mücadelesi. İstanbul: İşaret Yayınları. s. 82.
53. Arslan & Kaçar 2017, s. 249.
54. Ostrogorsky 2015, s. 115.
55. Norwich 2013a, s. 263.
56. Hitti, Philip K. (1989). Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi. II. Salih Tuğ, çev. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. s. 320.
57. Ostrogorsky 2015, s. 144.
58. Hughes 2017, s. 1283.
59. Sumner, Graham V. (1976). "Philippicus, Anastasius II and Theodosius III". Greek, Roman, and Byzantine Studies (İngilizce). 17 (3). Durham, North Carolina: Duke University Department of Classical Studies. ss. 287-294. ISSN 2159-3159. OCLC 6415521.
60. Arslan & Kaçar 2017, s. 253.
61. Ostrogorsky 2015, s. 145.
62. Norwich 2013a, s. 286.
63. Arslan & Kaçar 2017, s. 265.
64. Ostrogorsky 2015, s. 188.
65. Vasiliev 2016, s. 326.
66. Norwich 2013b, s. 28.
67. Ostrogorsky 2015, s. 192.
68. Vasiliev 2016, s. 319.
69. Norwich 2013b, s. 40.
70. Arslan & Kaçar 2017, s. 282.
71. Vasiliev 2016, s. 322.
72. Norwich 2013b, s. 66.
73. Arslan & Kaçar 2017, s. 287.
74. Ostrogorsky 2015, s. 241.
75. Vasiliev 2016, s. 369.
76. Arslan & Kaçar 2017, s. 289.
77. Vasiliev 2016, s. 371.
78. Norwich 2013b, s. 129.
79. Ostrogorsky 2015, s. 308.
80. Norwich 2013b, s. 248.
81. Hughes 2017, s. 1289.
82. Arslan & Kaçar 2017, s. 341.
83. Vasiliev 2016, s. 518.
84. Freely 2011, s. 159.
85. Demirkent, Işın (1997). Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık. s. 172. ISBN 9757632546.
86. Ostrogorsky 2015, s. 386.
87. Vasiliev 2016, s. 520.
88. Robert de Clari (1994). İstanbul'un Zaptı (1204). Beynun Akyavaş, çev. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. VI.
89. Ayönü, Yusuf (Temmuz 2015). "IV. Haçlı Seferi'nin Ardından Batı Anadolu'da Mücadele Eden İki Rakip: İstanbul Latin Krallığı ve İznik İmparatorluğu". Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi. 1 (1). İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi. s. 13. ISSN 2149-0678.
90. Arslan & Kaçar 2017, s. 349.
91. Ostrogorsky 2015, s. 405.
92. Vasiliev 2016, s. 592.
93. Georgios Akrapolites (2008). Vekayinâme. Bilge Umar, çev. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. s. 162. ISBN 9786053960935.
94. Hughes 2017, s. 1296.
95. Freely 2011, s. 168.
96. Ostrogorsky 2015, s. 499.
97. Hughes 2017, s. 1298.
98. Baştav 1989, s. 74.
99. Arslan & Kaçar 2017, s. 387.
100. Eroğlu, Haldun (2004). "Osmanlıların 1453 Öncesi İstanbul Kuşatmaları". Tarih Araştırmaları Dergisi. 22 (35). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi. ss. 89-101. doi:10.1501/Tarar_0000000188. ISSN 1015-1826.
101. Demirkent, Işın (2001). "İstanbul". İslâm Ansiklopedisi. 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 205-212.
102. Baştav 1989, s. 83.
103. Ostrogorsky 2015, s. 506.
104. İnalcık 2014, s. 68.
105. İnalcık, Halil (1992). "Bayezid I". İslâm Ansiklopedisi. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 231-234.
106. Emecen, Feridun (2002). "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan Fetret Dönemine". Türkler Ansiklopedisi. 9. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 48. ISBN 9789756782330.
107. Arslan & Kaçar 2017, s. 390.
108. Yinanç, Mükrimin Halil (1979). "Bayezid I". İslâm Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. ss. 369-392.
109. Taeschner, Franz (1990). "1453 Yılına Kadar Osmanlı Türkleri". Tarih İncelemeleri Dergisi. 5 (1). Necmi Ülker, çev. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. s. 296. ISSN 0257-4152.
110. Baştav 1989, s. 91.
111. Arslan & Kaçar 2017, s. 393.
112. Cezar, Mustafa (2010). Mufassal Osmanlı Tarihi. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 233. ISBN 9789751623225.
113. Başar, Fahameddin (2006). "Mûsâ Çelebi". İslâm Ansiklopedisi. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 216-217. ISBN 9753894279.
114. Tekirdağ, Şehabeddin (1979). "Mûsâ Çelebî". İslâm Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. ss. 661-666.
115. Ostrogorsky 2015, s. 515.
116. İnalcık 2014, s. 105.
117. İnalcık, Halil (1979). "Murad II". İslâm Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. s. 600.
118. Vasiliev 2016, s. 714.
119. Yeorgios Francis (1992). Şehir Düştü. Kriton Dinçmen, çev. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 98. ISBN 9754702837.
120. Barbaro, Nicolò (2007). Konstantiniye'den İstanbul'a. Muharrem Tan, çev. İstanbul: Moralite Yayınları. s. 183. ISBN 9789756397961.
121. Âşık Paşazâde (2003). Osmanoğulları'nın Tarihi. Kemal Yavuz; M. A. Yekta Saraç, çev. İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım. s. 222. ISBN 975296043X.
122. Ak, Mahmut; Başar, Fahameddin (2010). İstanbul'un Fetih Günlüğü (2 bas.). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın. s. 47. ISBN 9789944905961.
123. Arslan, Murat (2007). Mithradates VI Eupator: Roma'nın Büyük Düşmanı. İstanbul: Odin Yayıncılık. s. 334. ISBN 9789120219790.

Genel

• Arslan, Murat (2010), İstanbul'un Antikçağ Tarihi: Klasik ve Hellenistik Dönemler, İstanbul: Odin Yayıncılık, ISBN 9759078015
• Arslan, Murat; Kaçar, Turhan (2017), Byzantion'dan Constantinopolis'e İstanbul Kuşatmaları, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, ISBN 9786054642670
• Baştav, Şerif (1989), Bizans İmparatorluğu Tarihi: Son Devir (1261-1461), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, ISBN 9754560242
• Freely, John (2011), Troya Savaşı'ndan İstiklal Harbi'ne Anadolu'da Yunanlar, Gül Çağalı Güven, çev., İstanbul: Doğan Kitap, ISBN 9786050904345
• Hughes, Bettany (2017), Istanbul: A Tale of Three Cities (İngilizce), Londra: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9780297868491
• İnalcık, Halil (2014), Devlet-i 'Aliyye (54 bas.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ISBN 9789944886451
• Norwich, John Julius (2013a), Bizans: Erken Dönem (MS 323-802), 1, Hamide Koyukan, çev., İstanbul: Kabalcı Yayınevi, ISBN 9786055093013
• Norwich, John Julius (2013b), Bizans: Yükseliş Dönemi (MS 803-1081), 2, Selen Hırçın Riegel, çev., İstanbul: Kabalcı Yayınevi, ISBN 9786055093020
• Ostrogorsky, Georg (2015), Bizans Devleti Tarihi, Fikret Işıltan, çev. (8 bas.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 9789751603487
• Vasiliev, Alexander A. (2016), Bizans İmparatorluğu Tarihi, Tevabil Alkaç, çev., İstanbul: Alfa Yayınları, ISBN 9786051712659
• Yavuz, Mehmet Fatih (2014), Byzantion: Byzas'tan Constantinus'a Antik İstanbul, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, ISBN 9786054642304