Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Külkedisi (tam İtalyanca adı ile La Cenerentola, ossia La bontà in trionfo yani Külkedisi veya Güzelliğin Galip Gelmesi) Gioacchino Rossini tarafından bestelenmiş iki perdelik opera veya dramma giocosodir. Eserin librettosu, Fransız yazar Charles Perrault tarafından yazılmış Külkedisi masalından uyarlanarak Jacopo Ferretti yazılmıştır. Ancak eserin hazırlandığı sıralarda tiyatrolarda özel efektler çok sınırlı olduğu için, eser orijinal masalda bulunan fantezi peri sihirlerinden arındırılmış ve daha gerçekçi olarak sunulmuştur. Eserin prömiyeri 25 Ocak 1817'de Romada "Teatro Valle"de verilmiştir
 | |
| Özgün isim | La Cenerentola, ossia La bontà in trionfo |
|---|---|
| Müzik | Gioacchino Rossini |
| Libretto | Jacopo Ferretti |
| Gala | 25 Ocak, 1817 |
| İlk gösterim yeri | Teatro Valle, Roma |
| Oyuncular |
|
Rossini Külkedisi adlı operasını hazırladığı zaman 25 yaşındaydı ve bir yıl önce bestelediği Sevil Berberi adlı operası ile çok ün kazanmıştı. Çok hızlı besteciliği ile tanınan Rossini Külkedisi operasının bestesini 3 hafta içinde tamamlamıştır. Fakat bu kadar hızlı bestelemek için, daha önce hazırladığı La gazzetta adlı eserini uvertürünü ve Sevil Berberinde bulunan bir aryanın parçalarını da bu yeni eserinde kullanmıştır. Ayrıca ortak besteci olarak Luca Agolini önemli katkılar yapmış; bütün secco resitatifleri ve üç önemli parça (Alidoro'nun Vasto teatro e il mondo aryası, Clorida'nın Sventurata aryası ve koro için Ah, della bella incognita.) bu ortak besteci tarafından hazırlanmıştır. 1818'deki yapım için notalar incelendiği zaman Alidoro için Fa silencio; odi un rumore adlı bir yeni aryanın hazırlanmış olduğu bulunmuştur; ama bunu kimin besteleyip yapıma eklediği bilinmemektedir. Roma'da 1820'deki yeni yapım için Rossini bu arya yerine La del ciel nel l'arcanno profondo adlı bir arya koymuş ve bu yeni arya sonraki yapımlarda devamlı kullanılır olmuştur.
Operanın 1817'de Roma'da ilk sahnelenmeleri seyirci ilgisizliği hatta düşmanlığı ile karşılaşmıştır. Ama sonra popüler olmuş; İtalya'da büyük opera evlerinde ve Avrupa'daki opera evlerinde gala temsilleri ve devamlı performanslar yapılmıştır. 19. yüzyılda popülerliği daha önce bestelenmiş olan Sevil Berberi eserinden daha fazla olmuştur.[1] Ancak 20. yüzyılın ilk yarısında, coloratura ve contralto ses tipleri için çok fazla şarkıcı yetişmemesinden dolayı, opera repertuvarlarında nadir görülmeye başlamıştır. Buna karşılık 1960'li yıllardan sonra, bir yeni nesil Rossini operaları uzmanı sayılabilecek mezzo-sopranolar ve kontraltolar yetişmeleriyle, Külkedisi eski popülerliğini tekrar kazanmıştır.
Bu eser 20. yüzyılda dünya opera evlerinin repertuvarlarında devamlı bulunmuştur. Kuzey Amerika Opera evlerinde en çok temsil edilen 20 opera eseri listesinde 11. sırada yer almıştır.[2] Eserin ayrıca bir sıra ses kaydı yapılmıştır.
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 25 Ocak 1817 (Orkestra şefi: Gioachino Rossini) |
|---|---|---|
| Angelina (Külkedisi) | coloratura mezzo-soprano/coloratura contralto | Geltrude Righetti |
| Prens Ramiro | tenor leggiero | Giacomo Guglielmi |
| Dandini, Prensin oda uşağı | coloratura bariton | Giuseppe De Begnis |
| Don Magnifico, Külkedisi'nin üvey babası | basso buffo | Andrea Verni |
| Alidoro, filazof ve Prens'in eski lalası | bas | Zenobio Vitarelli |
| Clorinda, Don Magnifico'nin büyük kızı | soprano | Caterina Rossi |
| Tisbe, Don Magnifico'nin küçük kızı | mezzo-soprano | Teresa Mariani |
| Prens Ramiro'nun sarayındaki görevliler | tenörler, baslar |
Bu opera eseri için Külkedisi masalı içeriği daha gerçekleştirilmiştir. Masaldaki kötü üvey anne yerine Don Magnifico adıyla bir üvey baba vardır. Masalda Külkedisi'ne devaml olarak sihirleri ile yardım eden iyi peri yerine Alidoro adlı bir filezof ve veliaht prensin lalası bulunmaktadır. Sonunda Külkedisi'nin bulunması, masaldaki givi balodan kaçarken ayağından düşürmüş olduğu kristal camdan ayakkabı tekinin tüm genç kızlara sınanması ile değil, taşıdığı bir çifte bilezik iledir.[3]
Külkedisi olarak çağrılan Angelina üvey babası olan Don Magnifico'nun evinde bir hizmetçi gibi ev işleri görmektedir. Don Magnifico'nun asıl kızları olan Clorinda ve Tisbe ise yeni elbiseler ve yeni mücevherat ile devamlı donanmaktadırlar. Külkedisi alelade halk arasından bir kadınla evlenen bir kral hakkında bir şarkı söylemeye koyulur. Bir dilenci evin kapısına gelmiştir. Clorinda ve Tisbe bu dilencinin kapıdan çevrilip kovulmasını isterler; ama Külkedisi ona ekmek ve kahve ikram eder. Saray görevlileri gelirler ve Prens Ramiro'nun ülkesinde bulunan en güzel kızı, onunla evlenmek niyetiyle, şahsen armaya başladığını ve yakında bu evi de ziyaret edeceğini bildirirler.
Prens Ramiro gelir, ama bu asıl Prens değildir. Asıl Prens oda uşağının elbiselerini giyinmiştir ve bu suretle evlerdeki kızları fazla ilgi geçmeden gözümlemeyi ummaktadır. Bu sahte uşak/prens Külkedisi'ne birden âşık olmuştur ve Külkedisi de bu uşak/prensi hemen sevmiştir. Fakat üvey kızkardeşleri Külkedisi'ni odalarına çağırırlar ve Külkedisi de istemeyerek oradan ayrılmak zorunda kalır. Don Magnifico girer ve Prens Ramiro'nun (yani elbise değiştirmiş uşağın) hemen gelmekte olduğunu bildirir.
Çok geçmeden "Prens" gelir ama bu aslında Prens'in şahsi oda uşağı olan ve Prens'in elbiselerini giymiş olan Dandini'dir. Külkedisi'nin üvey kızkardeşleri girerler ve sahte "Prensi"'in ilgisini çekmek için bir sürü hareketlerde bulunurlar. Sahte prens onları Kırsal Krallık Sarayı'nda verilecek olan bir baloya davet eder. Don Magnifico üvey kızı Külkedisi'ne kendileri ile birlikte saray balosuna gidemeyeceğini söyler. Sahte uşak üvey babasının ilgilendiği kıza ne kadar fena davrandığını yakından görmüştür ve sahte prensle birlikte ayrılır.
Prens'in lalası Alidoro eve daha önceden eski püskü giysiler için de gelmiştir ve tekrar kıyafet değiştirmiş şekilde gelir. Magnifico'dan üçüncü kızı hakkında bilgi ister. Magnifico böyle bir yaşayan kızının olduğunu inkâr eder. Fakat Magnifico ayrılınca, Alidoro orada hizmetkar gibi ev işleri gören Külkedisi ile yalnız kalınca, kıza kendisinin eşlik edip baloya götüreceğini bildirir. Sonra eski giysileri üstünden atıp kendinin Prens Ramiro'nun sarayının bir mensubu olduğunu açığa çıkarır ve kıza gösterdiği çok iyi kalpliliğini tanrı tarafından ödüllendirileceğini söyler.
Don Magnifico ve iki asıl kızı Prens Ramiro'nun sarayına hala kıyafet değiştirmiş olan Dandini'ye eşlik yaparak varırlar. Dandini, Magnifico'ya birlikte sarayın şarap mahzenini gezmeye çağırır ve bu sırada Magnifico'nun sarhoş olacağını ümit etmektedir. Dandini sonra bu ailenin yanından ayrılıp patronu Prens'e gider; bu kızkardeşin pek sersem kişiler olduğunu patronu Prens'e açıklar. Ramiro buna şaşırır; çünkü Aldiro ona Magnifico'nun kızını çok övüp göklere çıkartmıştır. Clorinda ve Tisbe girerler. Dandini onlardan birine uşak kılığında Ramiro'nun eşlik etmesini teklif eder. Fakat uşakları kendilerine uygun bir kişi olarak görmeyen her iki kız da bu eşlik teklifini redederler. Alidoro, peçe giymiş tanınmayan bir hanımın (yani Külkedisi'nin) geldiğini ilan eder. Herkes bu yüzünü gizleyen genç hanımın bir yabancı olmadığını hissederler. Sanki bir rüyada bulunmaktadırlar ve kadın yüzünü açınca bir şok geçirip bu rüyadan uyanacaklardır.
Don Magnifico, Clorinda ve Tisbe Romiro'nun sarayının bir odasındadırlar. Magnifigo kızlarından birisinin Prens Ramiro ile evlenmesi şansını tehdit eden hiç tanınmamış kadın hakkında kaygılarını çok vurgulu bir şekilde açıklamaktadır. Sonra bunlar sahneden ayrılırlar ve Prens Ramiro gelir. Bu sabah karşılaştığı hizmetçi kıza benzeyen, ama kendini kimsenin tanımadığı kadına çarpılmıştır. Dandini Külkedisi ile birlikte sahneye geldiği zaman prens saklanıp kendini göstermez. Dandini Külkedisi'ne kur yapmaya çalışır; ama kız Dandini'nin bu kurlarına karşılık veremeyeceğini çünkü onun uşağına çok yakın bir ilgisi olduğunu kibarca ifade eder. Bunu duyan Ramiro ortaya çıkar, kendinin Prens olduğunu ifşa eder ve ona karşı duyduğu aşkını ilana koyulur. Yüzünü hala saklayan kız Prens'e kolunda taşıdığı iki benzer bilezikten birini verir ve eğer kendini gerçekten sevmekteyse bu bileziği kullanıp nerede olduğunu bulabileceğini bildirir. Tam bu sırada Dandini, Don Magnifico'ya kendinin gerçekten Prens'in uşağı olduğunu itiraf eder. Don Magnifico buna çok sinirlenir; bunun üzerine Dandini onu saraydan kovar.
Magnifico'nun evinde Külkedisi yine eski püskü elbiselerine bürünür; mutfaktaki yanan ocağa tekrar bakmaya başlar ve bu arada bir ballad şeklinde şarkı tutturur. Magnifico ve kızları balodan çok sinirli ve huysuz bir tutumla geri dönerler. Külkedisi'ne hemen kendilerine bir yemek hazırlamasını emrederler.
Bu sırada büyük bir yıldırımlı fırtına ortaya çıkmıştır. Birden eve Dandini gelip patronunun arabasının evin önünde bu fena hava sonucu bir kaza geçirdiğini açıklar ve patronunu bu kazadan kurtarıp Magnifico'nun evine getirmiştir. Külkedisi kaza geçiren bayağı bir oturacak koltuk getirir ve onu görevlerine sığınan kazazadenin Prens olduğunu anlar. Prens ise kızın kolunda bulunan bileziği tanımıştır. Böylece iki sevgili birbirlerini bulurlar. Don Magnifico ve kızları Clorinda ve Tisbe bu gelişmeye çok kızarlar. Diğer taraftan Ramiro ise onların Külkedisi'ne karşı gösterdikleri fena tutumlardan dolayı öfkelidir ve onlara uygun bir ceza vermeyi düşünmektedir. Fakat Külkedisi Prens'in bundan vazgeçip daha merhametli davranmasını telkin eder. İki sevgili, Kulkedisi ve Prens, sahneden ayrıldıktan sonra Alidoro tanrıya bu mutlu sonucu ortaya çıkardığı için şükür eder.
Prens Ramiro sarayının taht odasında, Magnifoco şimdi prenses olan üvey kızından kendine ve kızlarına lütuf da bulunmasını istemektedir. Külkedisi ise uvey babasından kendisini de diğer kardeşleri gibi sevip kayırmasını istemektedir. Külkedisi kocası Prens'den babası ve kızkardeşlerini atfetmesini sağlar. Sonra baba ve üç kızı birbirlerine sarılırlar. Prenses Angelina artık mutfak ateşine bakan bir külkedisi olmayı bıraktığını ilan eder.
Rossini'nin orijinal notaları şu çalgıları olan bir orkestra gerektirmektedir.
Resitatifler için
| Yıl | Roller: (Külkedisi, Clorinda, Tisbe, Ramiro, Magnifico, Alindoro) |
Orkestra şefi Opera evi, orkestra ve koro |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1949 | Giulietta Simionato, Ornella Rovero, Miti Truccato Pace, Cesare Valletti, Saturno Meletti, Christiano Dalamangas, Vito Susca |
Mario Rossi RAI Torino orkestra ve korosu |
2 CD (Yeni ed. 2005): Warner Fonit 5046 71042-2 |
| 1953 | Marina de Gabarain, Alda Noni, Fernanda Cadoni, Juan Oncina, Sesto Bruscantini, Ian Wallace, Hervey Alan |
Vittorio Gui Glyndebourne Festival orkestra ve korosu |
2 CD (1992):EMI CMS 7 64183-2 |
| 1959 | Christa Ludwig, Emmy Loose, Dagmar Hermann, Waldemar Kmentt, Walter Berry, Karl Dönch, Ludwig Welter |
Alberto Erede Wiener Staatsoper orkestra ve korosu |
2 CD (2005): Premiere Opera Ltd. CDNO 1948-2 |
| 1963 | Giulietta Simionato, Dora Carral, Miti Truccato Pace, Ugo Benelli, Sesto Bruscantini, Paolo Montarsolo, Giovanni Foiani |
Oliviero De Fabritiis Maggio Musicale Fiorentino orkestra ve korosu |
2 CD (1992):Decca «Grand Opera» 433 030-2 |
| 1969 | Teresa Berganza, Sheila Marks, Sona Cervená, Pietro Bottazzo, Renato Capecchi, |
Charles Mackerras San Francisco Opera orkestra ve korosu |
2 CD (2009): The Opera Lovers CEN 196901 |
| 1971 | Teresa Berganza, Margherita Guglielmi, Laura Zannini, Luigi Alva, Renato Capecchi, Paolo Montarsolo, Ugo Trama |
Claudio Abbado London Symphony Orkestra ve Scottish Opera korosu |
2 CD (1999):DG 459 488-2 |
| 1976 | Lucia Valentini-Terrani, Margherita Guglielmi, Laura Zannini, Luigi Alva, Claudio Desderi, Paolo Montarsolo, Caudio Desderi |
Claudio Abbado (Milano) Teatro alla Scala orkestra ve korosu |
2 CD (1998): Gala GL 100.554 |
| 1977 | Biancamaria Casoni, Giovanna di Rocco, Teresa Rocchino, Ugo Benelli, Sesto Bruscantini, Alfredo Mariotti, Federico Davià |
Piero Bellugi Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin ve Berliner Staatsoper korosu |
2 CD (2006): Arts Archives 43053-2 |
| 1978 | Lucia Valentini-Terrani, Emilia Ravaglia, Laura Zannini, Luigi Alva, Alberto Rinaldi, Enzo Dara, Aurio Tomicich |
Gabriele Ferro Venedik Teatro la Fenice orkestra ve korosu |
2 CD (1999):Mondo Musica MFOH 10321 |
| 1980 | Susanne Marsee, Gianna Rolandi, RoseMarie Freni, Rockwell Blake, Alan Titus, James Billings, Ralph Bassett |
Brian Salesky New York City Opera orkestra ve korosu |
2 CD (2004):Premiere Opera Ltd. CDNO 1338-2 |
| 1980 | Lucia Valentini-Terrani, Emilia Ravaglia, Marilyn Schmiege, Francisco Araiza, Domenico Trimarchi, Enzo Dara, Alessandro Corbelli |
Gabriele Ferro Cappella Coloniensis orkestrasi ve Westdeutsche Rundfunk Köln korosu |
2 CD (2003): Sony Classical SM2K 90419 |
| 1987 | Agnes Baltsa, Carole Malone, Felicity Palmer, Francisco Araiza, Simone Alaimo, Ruggero Raimondi, John Del Carlo |
Neville Marriner Academy of Saint-Martin-in-the-Fields orkestrası ve Ambrosian Opera korosu |
2 CD (2002): Decca 470 580-2 |
| 1994 | Jennifer Larmore, Adelina Scarabelli, Laura Polverelli, Raúl Giménez, Gino Quilico, Alessandro Corbelli, Alastair Miles |
Carlo Rizzi (Londra) Covent Garden orkestra ve korosu |
2 CD (2005): Warner Classics 4509 94553-2 |
| 1998 | Veselina Kasarova, Rosanna Savoia, Marina Comparato, Juan Diego Flórez, Alessandro Corbelli, Bruno Praticò, Lorenzo Regazzo |
Carlo Rizzi Regione Toscana orkestrasi ve Prague Chamber korosu |
2 CD (2003):House of Opera CDBB 536 |
| 2003 | Veselina Kasarova, Emma Dogliani, Leah-Marian Jones, Juan Diego Flórez, Alessandro Corbelli, Simone Alaimo, Lorenzo Regazzo |
Evelino Pidò (Londra) Covent Garden orkestra ve korosu |
2 CD (2004):Premiere Opera Ltd. CDNO 1320-2 |
| 2004 | Joyce DiDonato, Patrizia Cigna, Martina Borst, José Manuel Zapata, Paolo Bordogna, Bruno Praticò, Luca Pisaroni |
Alberto Zedda Orchester des Südwest Funks Kaisersläutern ve Prague Chamber Korosu |
2 CD (2005):Naxos 8.660191-92 |
| 2005 | Olga Borodina, Rachelle Durkin, Patricia Risley, Barry Banks, Simone Alberghini, Simone Alaimo, Askar Abdrazakov |
Antonello Allemandi Metropolitan Opera orkestrasi ve korosu |
2CD (2007): Celestial Audio CA 589 |
| 2005 | Ruxandra Donose, Raquela Sheeran, Lucia Cirillo, Maxim Mironov, Simone Alberghini, Luciano Di Pasquale, Nathan Berg |
Wladimir Jurowski London Philharmonic Orkestrasi ve Glyndebourne Festival korosu |
3CD (2005):Premiere Opera Ltd. CDNO 1788-3. DVD (2006): Opus Arte OA 0944 D |
| 2006 | Veselina Kasarova, Maria Laura Martorana, Judith Schmidt, Antonino Siragusa, Vladimir Chernov, Bruno De Simone, Paolo Pecchioli |
Carlo Rizzi Münchner Rundfunkorchester ve Bayerischen Rundfunks korosu |
2CD (2006):RCA/Sony BMG 82876 86500 |
| 2008 | Malena Ernman, Karin Ingabäck, Katarina Leoson, Daniel Behle, Jesper Taube, Bruno Praticò, Lennart Forsén |
Walter Attanasi, İsvec Kraliyet Operası orkestrası ve korosu |
2 CD: Premiere Opera Ltd. CDNO 2981-3 |
| Yıl | Roller: (Külkedisi, Clorinda, Tisbe, Ramiro, Magnifico, Alindoro) |
Orkestra şefi Opera evi, orkestra ve koro |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1981 (2005) | Frederica Von Stade, Margherita Guglielmi, Laura Zannini, Francisco Araiza, Claudio Desderi, Paolo Montarsolo, Paul Plishka |
Claudio Abbado (Milano) Teatro alla Scala Orkestra ve Korosu |
DVD (2005):DG 073 4096 |
| 1983 (2004) | Kathleen Kuhlmann, Marta Taddei, Laura Zannini, Laurence Dale, Alberto Rinaldi, Claudio Desderi, Roderick Kennedy |
Donato Renzetti London Philharmonic Orkestrası ve Glyndebourne Festival korosu |
DVD (2004): NVC Arts/Warner Classics 5050467-0940-2-4 |
| 1988 | Ann Murray, Angela Denning, Daphne Evangelatos, Francisco Araiza, Gino Quilico, Walter Berry, Wolfgang Schöne |
Riccardo Chailly Wiener Philharmoniker orkestrasi ve Wiener Staatsoper korosu |
DVD (2001): ArtHaus Musik 100 214 |
| 1995 (2001) | Cecilia Bartoli, Laura Knoop, Jill Grove, Raúl Giménez, Alessandro Corbelli, Enzo Dara, Michele Pertusi |
Bruno Campanella Houston Symphony Orkestrasi ve Houston Grand Opera korosu |
DVD (2001):Decca 071 444-9 |
| 1996 (2008) | Jennifer Larmore, Jeannette Fischer, Claire Larcher, Rockwell Blake, Alessandro Corbelli, Carlos Chausson, Pietro Spagnoli |
Maurizio Benini (Paris) L'Opéra National de Paris orkestra ve korosu |
DVD (2008): Encore DVD 3265 |
| 2000 (2005) | Sonia Ganassi, Nicole Tibbels, Leah-Marian Jones, Juan Diego Flórez, Maran Bronikowski, Simone Alaimo, Michele Pertusi |
Mark Elder (Londra) Covent Garden orkestra ve korosu |
DVD (2005): Premiere Opera Ltd. DVD 5247 |
| 2006 | Sonia Ganassi, Carla Di Censo, Paola Gardina, Antonino Siragusa, Marco Vinco, Alfonso Antoniozzi, Simon Orfila |
Renato Palumbo (Genova) Teatro Carlo Felice orkestra ve korosu |
DVD (2007): TDK DVWW OPLACEN |
| 2007 (2010) | Joyce DiDonato, Cristina Obregón, Itxaro Mentxaka, Juan Diego Flórez, David Menéndez, |
Patrick Summers (Barcelona) Teatro Liceo orkestra ve korosu |
3CD (2009):Premiere Opera Ltd. DVD (2010): Decca 074 3305 |
| 2009 | Elina Garanca, Rachelle Durkin, Patricia Risley, Lawrence Brownlee, Simone Alberghini, Alessandro Corbelli, John Relyea |
Maurizio Benini New York Metropolitan Opera okestra ve korosu |
2CD: Celestial Audio CA DVD: DG 073 4777 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
