Ebu Bekir el-Bağdadi'nin ölümü
Kayla Mueller Operasyonu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Ebu Bekir el-Bağdadi'nin ölümü veya Amerikan ordusunun verdiği kod adıyla Kayla Mueller Operasyonu (IŞİD tarafından kaçırılıp işkence ve tecavüz sonrası öldürülen Amerikalı insan hakları aktivisti Kayla Mueller anısına). Kayla Mueller Operasyonu Irak ve Şam İslam Devleti lideri Ebu Bekir el-Bağdadi'yi öldürmek amacıyla yapılmış, Bağdadi'nin esir düşeceğini anlayınca üstündeki bomba yüklü yeleği patlatıp intihar etmesiyle birlikte başarıyla tamamlanmış operasyondur. Operasyon Suriye'nin İdlib iline bağlı Barisha köyünde gerçekleştirilmiştir. Kayla Mueller Operasyonu'nu yöneten General Kenneth Frank McKenzie'ye göre Bağdadi operasyon sırasında Amerikan güçlerinden kaçmak istemiş, tünele sıkışmış; yakalanacağını anlayınca üstündeki bomba yüklü yeleği patlatarak intihar etmiş ve kendisiyle birlikte yanındaki iki çocuğunu da öldürmüştür.[1]
| Kayla Mueller Operasyonu | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Suriye İç Savaşı, Terörizmle Savaş, Irak ve Şam İslam Devleti'ne karşı yapılan askerî müdahaleler | |||||||||
 Ebu Bekir el-Bağdadi'nin kaldığı yapının operasyondan önceki ve sonraki hâli | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Amerika Birleşik Devletleri Destekleyenler: Türkiye Cumhuriyeti  Irak |
 Irak ve Şam İslam Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Donald Trump Mark Esper Kenneth F. McKenzie Jr. Mark A. Milley |
Ebu Bekir el-Bağdadi Ebu Muhammed el-Halebi | ||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
| Bilinmiyor | |||||||||
| Güçler | |||||||||
| 100 Amerikan özel harekatçısı ve 8 askerî helikopter | Bilinmiyor | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 2 Amerikan özel harekatçısı ve bir operasyon köpeği yaralandı |
16 - 21 ölü
| ||||||||
.svg){kind=small}
Irak İslam Devleti adıyla Irak'ta önce Amerika Birleşik Devletleri güçlerine direniş gösteren sonra Irak İç Savaşı'nda rol oynayan; köklerini Ebu Musab ez-Zerkavi'nin kurduğu örgütten alan köktendinci örgüt, Suriye İç Savaşı'nın çıkışıyla birlikte Irak ve Şam İslam Devleti ismiyle anılmaya başladı. Örgütün başında da Ebu Bekir el-Bağdadi bulunuyordu. Suriye'deki istikrarsızlık, Irak'taki güç boşluğu ile birlikte örgüt kısa süre içinde hem Suriye'nin hem Irak'ın birçok toprağını ele geçirdi. Ebu Bekir el-Bağdadi bir süre sonrası örgütün adını "İslam Devleti" yapıp halifelik ilan etti. Uluslararası Koalisyon bölgede IŞİD'in hızla güçlenmesine seyirci kalmayıp müdahalede bulununca IŞİD hızla güç kaybetmeye başladı.[2] Uzun süren kanlı çatışmaların ardından IŞİD 2019 yılının başlarında elindeki bütün toprakları kaybetti. Çok uzun süredir ses kaydı hariç hiçbir şey yayınlamayan ve video görüntüsü de olmayan Ebu Bekir el-Bağdadi'nin öldüğü iddia edildi. Kimi kaynaklara göreyse Irak'ta veya Suriye'de saklanıyordu.[3] Bu iddialar sürerken IŞİD, 2019 yılının Nisan ayında Ebu Bekir el-Bağdadi'nin gözüktüğü bir video yayınladı. Videoda Ebu Bekir el-Bağdadi'nin yaşadığı, örgüte edilen biatları kabul ettiği gözüküyordu. Böylece "öldüğü" iddiası çürütülmüş oldu.[4]
Amerikan istihbaratının uzun uğraşları sonucu Bağdadi hakkında geçerliliği olan istihbaratlar alınmaya başlandı, New York Times'ın iki Amerikalı yetkiliye dayandırdığı habere göre Bağdadi'nin eşlerinden birisinin ve kullandığı habercinin tutuklanması sonrası bu gelişme gerçekleşti.[5] İstihbaratın ardından Amerika Birleşik Devletleri, Irak istihbaratı ve bölgedeki Kürt milisler ile çalışmalarını artırdı.[6] The Guardian'a göreyse bilgi daha önce Bağdadi'nin karısını, iki çocuğunu ve iki kardeşini bölgeden kaçıran bir kaçakçıdan gelmişti. Bu bilgilerden sonra Bağdadi'nin kuzeninden güzergâhı öğrenildi.[7] Iraklı yetkililere göre kaçakçının bulunmasında Irak güvenlik güçlerinin Bağdadi'nin kayın biraderi Muhammad Ali Sajid al-Zobaie'yi tutuklayıp bilgi alması önemli rol oynamıştı. Sınır kasabası El-Kaim'de gizli tüneller ele geçirildi. Böylece Bağdadi'nin hem kaçış rotası tespit edilmiş oldu hem de yolları kesilerek sıkıştırıldı.[8]
Bunların yanında IŞİD'in güç kaybetmesiyle birlikte birçok itirafçı bulma fırsatı yakalayan Irak istihbaratı IŞİD'in üst düzey liderlerini ele geçirmeye başladı. Ele geçirilen liderlerden alınan bilgiler Bağdadi'nin hareketleri ve saklandığı yerlerin bulunmasında önemli rol oynadı. Bağdadi'nin yakınında bulunduğu ve iyi ilişkileri olduğu tahmin edilen Ismael al-Ethawi Suriye'de Türk istihbaratı tarafından yakalandı ve Irak istihbaratına teslim edildi. Irak istihbaratı, Ethawi konusunda Amerikan istihbaratına bilgi verdi. Bilgiler ışığında 2019 yılında Suriye'de Bağdadi ile iletişim kurduğu, Bağdadi'ye yardım ettiği düşünülen dört Iraklı ve bir Suriyeli IŞİD militanına Türk istihbaratı, Amerikan istihbaratı ve Irak istihbaratı ortak operasyon gerçekleştirdi. Bağdadi yerini çok sıkı gizliyordu. Ethawi dahil ele geçirilen diğer militanlar daha sonra verdikleri röportajlarda Bağdadi ile görüşmeye giderken gözlerinin bağlandığını, hiçbir şey göremediklerini söylediler.[9]
İdlib her ne kadar IŞİD'in çatışma yaşadığı Tahrir el-Şam tarafından kontrol edilse de elde edilen istihbaratlar doğrultusunda Bağdadi'nin İdlib'de saklandığı düşünülmeye başlandı.[10] İdlib'de el-Kaide ve IŞİD bağlantılı grupların da olduğu, yeniden yapılanma için İdlib'in IŞİD tarafından seçildiği çeşitli kuruluşlar tarafından söylendi.[11] Kısa süre sonra operasyonu da yönetecek olan Orgeneral Kenneth McKenzie, Bağdadi'nin Suriye'deki yoğun saldırılardan kaçmak için İdlib'te saklandığını değerlendirdiklerini söyledi.[12]
Al Aan TV'de çalışan muhabir Jenan Moussa'nın elde ettiği belgelere göre Bağdadi'nin bulunduğu yapıya 1 Şubat 2019'da internet erişimi sağlanmıştı ve Bağdadi "mhrab" kullanıcı adıyla internet kullanıyordu. Yapının sahibi faturaları nakit olarak ödüyor ve aylık 8 dolar veriyordu.[13]
İki Amerikalı yetkili[kim?] Bağdadi'nin Temmuz 2019'dan beri Barisha'da bulunduğunu, her saniye gözlem altında tutulduğunu fakat İdlib'de bulunan el-Kaide bağlantılı grupların varlığı ve hava sahası kontrolünün Rusya'da olması gibi etkenlerden dolayı saldırının gerçekleştirilemediğini söyledi. Bu sırada Türkiye, Fırat'ın doğusuna "terör koridorunu engellemek amacıyla" parolasını öne sürerek bir operasyon planlamaktaydı. Donald Trump, Türkiye'nin atağı sonrası ABD birliklerini Fırat'ın doğusundan çekmeye karar verince bazı kaynaklara göre Pentagon, Bağdadi'nin izini kaybetmemek amacıyla operasyonu gerçekleştirmeye karar verdi.[14] Buna karşın operasyonu yöneten Orgeneral Frank McKenzie çekilme ile operasyonun bir bağlantısı olmadığını zamanı çeşitli faktörlere göre seçtiklerini (hava durumu, kesinlik, aylık veriler...), istihbarat raporları tam olarak toplandığı anda operasyonun doğru zamanda başladığını açıkladı.[15]
Türk Savunma Bakanlığı ve Türk Silahlı Kuvvetleri, Amerikan ordusuyla saldırı öncesi bilgi alışverişinde bulundu ve koordinasyona yardım etti.[16] Operasyon öncesi İdlib'te Rus savaş uçaklarının bölgeye yoğun saldırısı olduğu için ve bölgeyi büyük oranda kontrol eden Tahrir el-Şam sık sık uçaksavar kullandığı için Türk istihbaratı bölgedeki yerel grupları operasyon yapılacağı sırada uçaksavar kullanmamaları konusunda uyardı ve Amerikan ordusuna operasyon için alan açıldı.[17]
Orgeneral Frank McKenzie 25 Ekim 2019 günü yapılacak operasyonla ilgili ABD Savunma Bakanı Mark Esper'a planı anlatarak rapor verdi, ardından bakanın onayını aldı. Trump operasyon hakkında bilgilendirildi. Suriye sahasında bulunan diğer güçler olan Türkiye ve Rusya herhangi bir çatışma olmaması için son kez bilgilendirildi. Trump'ın onayı alındıktan sonra Frank McKenzie'nin emriyle operasyon 26 Ekim 2019'da başlatıldı.[18]
.jpg)
Donald Trump ve yetkililer Beyaz Saray'da toplandıktan sonra Delta Force ve 75. Korucu Alayı birlikleri Amerika Birleşik Devletleri'nin Irak üzerinde kullandığı en önemli üslerden birisi olan Ayn'ül Esad Hava Üssü'nden ayrıldı.[19] Boeing CH-47 Chinook ve Sikorsky UH-60 Black Hawk helikopterlerinin bulunduğu 8 Amerikan savaş helikopteri Bağdadi'yi öldürmek amacıyla Türkiye ve Rusya tarafından kontrol edilen hava sahasında 70 dakika boyunca uçtu ve yere indi.[18] Operasyonu yöneten Frank McKenzie'ye göre saldırı savaş helikopterlerini ve silahlı insansız hava araçlarını içeriyordu. Bölgedeki siviller için operasyon özenle yapılmaya gayret edildi. Helikopterden inen Amerikan özel kuvvetleri Bağdadi'nin bulunduğu sitenin etrafını çevreledi ve Arapça olarak "teslim ol!" çağrısı yapıldı. Sitenin içinden çıkan 5 IŞİD üyesi -4 kadın 1 erkek- şüpheli hareketlerde bulundukları için ve bomba yüklü yelek tehlikesi taşıdıkları şüphesiyle öldürüldü.[18] Çağrılara geri dönüş alınamayınca site girişinde bubi tuzağı olabileceğinden şüphelenen askerler sitenin duvarlarını patlayıcı ile imha etti.[20] Amerikan piyadelerinin siteye girişinden sonra Bağdadi ve iki çocuğu sitenin altında bulunan tünellere kaçtı. Tünelde çıkmaza girdi. Üstünde bomba yüklü yelek olduğu düşüncesiyle "Conan" isminde bir savaş köpeği tünele gönderildi. Ebu Bekir el-Bağdadi üstündeki yeleği patlattı, intihar etti. Kendisiyle birlikte yanındaki iki çocuğunu da öldürdü (Çocukların 12 yaşından küçük olduğu düşünülmektedir). Patlamanın etkisiyle tünel çöktü.[18]
Bağdadi kendini havaya uçurduğu için parçalara ayrılmıştı ve cesedi bulunamadı. Bağdadi'nin ölümünü doğrulamak için çöken tünel kazıldı ve Bağdadi'nin parçalarından bazıları alındı. DNA testi yapıldı. DNA testinde ölenin Bağdadi olduğu kesinleşti. Ebu Bekir el-Bağdadi daha önce Camp Bucca'da kalmıştı ve bu süreç içerisinde DNA örnekleri alınmıştı, bu sayede cesedinin tanımlanması uzun sürmedi.[21]
Amerikan kuvvetleri baskın sırasında iki erkek IŞİD militanını ve 5-6 cep telefonu, 2-4 laptop bilgisayar ve bazı USB'ler ele geçirildi. Zerkavi'den bugüne örgütün lideri öldürülse bile örgütün kendini devam ettirip lider seçmesi sebebiyle bu belgelere önem verildi. Amerikan ordusunun ve istihbaratının IŞİD'in yönetim şeklini tamamıyla anlayabilmesi için bu belgelerin anahtar olduğu düşünüldü.[14][18] Operasyon sonrası Amerikan kuvvetleri siteyi terk etti ve IŞİD sempatizanları siteye karşı kutsiyet atayamasın diye bölge savaş uçakları ile vuruldu.[22]
Saldırı sonrası operasyonu yürüten General McKenzie operasyonun başarıyla tamamlandığı belirtti. Operasyona Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri hariç başka bir ülkenin silahlı gücü katılmadı. Operasyon toplam iki saat sürdü.[23]
Operasyonun ardından Donald Trump "Çok önemli bir şey oldu!" diye tweet attı. Daha sonra Donald Trump'ın sonraki gün sabah 9'da Beyaz Saray'da bir basın toplantısı yapacağı duyuruldu. Operasyondan 14 saat sonra konuşan Donald Trump, Ebu Bekir el-Bağdadi'nin öldürüldüğünü duyurdu. ABD güçlerinin Türkiye ve Rusya tarafından kontrol edilen hava sahasını kullanarak Bağdadi'ye başarılı bir operasyon yapıldığını bildirdi.[24] Trump, Bağdadi'nin bir süredir gözlem altında tutulduğunu ama hareketleri sebebiyle operasyonun iki üç kez iptal edildiğini açıkladı, Bağdadi'nin operasyon köpekleri tarafından tünelde sıkıştırıldığını ve intihar yeleğini patlatarak "korkak bir köpek gibi" öldüğünü söyledi, yanında çocuklarını da öldürdüğünü ekledi.[25]
Fransa, İsrail, Birleşik Krallık gibi ülkelerin aralarında bulunduğu birçok ülke Amerika Birleşik Devletleri'ni Bağdadi'nin ölümü sebebiyle tebrik etti ve bu gelişmenin IŞİD ile yapılacak mücadelede kırılma noktası olduğuna dikkat çekti.[26] İran'a göreyse bu ölüm önemsizdi. Bağdadi'nin bu kadar güçlenip bölgede sarsıcı derecede faaliyete geçmesinden ABD sorumluydu. İran mezhepçilik etkisiyle bu tip birçok grubun sömürüldüğünü ve ABD gibi ülkeler yüzünden sonlarının gelmediğini açıkladı.[27] Suriye'de çok uzun zamandır savaşın bir tarafı olan, 2015 yılında IŞİD'i Suriye'nin başkentinde karşılayan Beşşar Esad verdiği röportajda Bağdadi'nin ölümüyle ilgili şüphelerinin olduğunu söyleyerek Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasetini Hollywood'a benzetti.[28] Türkiye İletişim Başkanı Fahrettin Altun, 4 Kasım 2019'da yaptığı açıklamada Bağdadi'nin ablası Rasmiya Awad'ın Azez'de yapılan bir operasyonda Türk kuvvetleri tarafından yakalandığını duyurdu. IŞİD'in iç işleyişinin öğrenilmesi konusunda sorguların yapıldığını açıkladı.[29] Irak istihbaratı 3 Aralık 2019'da Bağdadi'nin "Ebu Haldun" ismiyle faaliyet gösteren yardımcısının yakalandığını duyurdu, böylece örgüt içindeki çözülme hızlanmış oldu.[30]
IŞİD kaynaklarındaysa bir süre Bağdadi'nin ölüm haberi görmezden gelindi ve bu haber hakkında bir bilgi paylaşılmadı. Birçok IŞİD sempatizanı Bağdadi'nin öldüğüne inanmayı reddetti fakat daha sonra IŞİD kaynakları bu ölümü doğruladı. El-Kaide ve Tahrir el-Şam bu ölümü memnuniyetle karşıladı.[31]
IŞİD'e yakınlığı ile bilinen Amaq Haber Ajansı, 31 Ekim 2019'da Ebu İbrahim el Haşimi el Kureyşi'nin yeni lider olarak atandığını duyurdu.[32] Örgütün sözcüsü Abul-Hasan al-Muhajir, Bağdadi'ye yapılan operasyonun hemen ardından Suriye'de yapılan başka bir operasyonla öldürüldüğü için Ebu Hamza el-Kureyşi yeni örgüt sözcüsü oldu. Yaptığı konuşmada Trump'a "Yaşlı deli adam" yakıştırması yapıp Amerikalıları Bağdadi'nin ölümü için sevinmemeye çağırıp intikamın alınacağını söyledi.[33]
Afrika'da bulunan ve IŞİD'e biat etmiş olan Boko Haram, 26 Aralık 2019'da 11 sivili Bağdadi'nin intikamı için öldürdüğünü duyurdu.[34]
3 Şubat 2022 tarihinde ABD başkanı Joe Biden, Ebubekir el-Bağdadi'nin ölümünün ardından IŞİD'in yeni lideri olan Ebu İbrahim el-Haşimi el-Kureyşi'nin de yapılan bir operasyon sonucu öldürüldüğünü duyurdu.[35]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
