Denizaltı navigasyonu

Denizaltı navigasyonu denizaltıların su altında veya su üstünde konum ve yön bulmak için kullandığı sistemleri kapsar. Denizaltılar su altı gemileri olduklarından konum ve yön bulma sistemleri yüzey gemilerinden farklı olarak daha özel teknolojiler gerektirmektedir. Denizaltılar daha uzun süre su altında kalmak, daha yüksek hızlarda ilerlemek ve daha uzun mesafeler katetmek için gelişmiş bir navigasyona ihtiyaç duymaktadır. Askeri denizaltılar pencereleri ve dış ışıklandırmaları olmadığından su altında karanlık bir ortamda seyretmektedir. Askeri denizaltılar gizli olabilmek için olabildiğince sessiz seyretmeleri gerektiğinden deniz altı dağlarını, sondaj kulelerini veya diğer denizaltıları tespit için "aktif sonar pingi" kullanamamaktadır. Anti-denizaltı savaş sistemleri, uydular ve radarlar tarafından tespit edilmemek için sürekli olarak yüzeye çıkıp seyir düzeltmeleri yapamamaktadırlar. Anten direkleri ve periskop anteni de gelişmiş radarlar tarafından tespit edilebilmektedir.^[1] Ayrıca denizaltılar periskop derinliği ve üstünde iken havadan su içinde gölge biçiminde görülebilmektedir.

Bir denizaltı görseli

Denizaltı navigasyon sistemleri yüzeyde iken diğer gemilerle benzerdir. Ancak su altında iken daha özel sistemlere ihtiyaç duymaktadır.

Denizaltı Navigasyon Sistemleri

Yüzey ve Yüzeye Yakın Navigasyon

Denizaltılar yüzeyde veya periskop derinliğinde iken şu navigasyon sistemlerini kullanırlar:

• Uydu Navigasyonu :
  • GPS (Küresel Konumlandırma Sistemi) : Bu sistem yüksek bir seyir kolaylığı sağlamaktadır.
  • NAVSAT (Transit Satellite) : İlk uydu navigasyon sistemidir. 1964'te kullanıma girmiştir. Bu sistemler Polaris füzeleri taşıyan denizaltılar için üretilmekle birlikte yüzey gemileri tarafından da kullanılmaktadır. Düşük kutup yörüngelerine yerleştirilen iki uyduya dayanmaktadır.
• Yer Merkezli Radyo Sinyali Tabanlı Navigasyon Sistemleri;yerini büyük ölçüde uydu sistemlerine bırakmıştır.
  • LORAN : LOng RAnge Navigation sistemi 1940-43 yılları arasında ABD'de geliştirilmiş bir hiperbolik navigasyon sistemidir.Sistemin çalışabilmesi için ana ve yardımcı istasyonlar vardır. Bu istasyonların gönderdikleri sinyaller gemideki alette buluşur, alette sinyalin çıktığı istasyondaki zamanı ve gemiye ulaştığı zamanı alır ve istasyondan uzaklığını ve dolayısı ile de pozisyonunu hesaplar.
  • CHAYKA : LORAN sisteminin Rus karşılığıdır.
  • OMEGA : LORAN sisteminden sonra geliştirilmiş 8 istasyonlu bir navigasyon sistemidir.
  • Alpha : OMEGA'nın Rus karşılığıdır.
  • Astronavigasyon : Periskop aracılığıyla gökyüzünün ve yıldızların izlenmesiyle konum belirlenmesine dayanır. Çok eski bir tekniktir. Nadiren kullanılmaktadır. Dezavantajı bulutlu havalarda kullanılamıyor olmasıdır.
  • Radar Navigasyonu : Radar sinyalleri kolay tespit edildiğinden bu teknik sadece dost sularda ve üsse giriş ve çıkışlarda kullanılır.
  • Aktif Sonar : Aktif sonar da radar gibi kolay tespit edilmeye sebep olduğundan sadece üsse giriş, çıkışlarda kullanılır.
  • Kılavuzluk : Kıyılarda ve iç sularda alıcılar, seyir işaretleri, fenerler kullanılarak yapılan yön bulmadır.

Derin Su Altında Navigasyon

Denizaltıların periskop derinliğinin altında iken kullandığı navigasyon sistemleridir.

• Dead reckoning (DR-Parakete Hesabı Rota Bilgisi) : Son tayin edilen mevkiden (Hakiki veya alelade mevki) geminin seyrettiği rota ve parakete veya makine devir sayısıyla tayin edilen mesafe vasıtasıyla geminin mevkinin bulunması usulü. Okyanus akıntıları da dikkate alınarak tahmini bir konum belirlenebilir.
• INS (Atalet Seyrüsefer Sistemi) : INS (İnertial Navigation System) sistemi, bütün sefer boyunca rota, hız, ivme gibi bilgilerin değerlendirilmesi neticesinde yer, pozisyon bulmaya dayanır. Diğer sistemler yerdeki radyo istasyonlarına ihtiyaç duyduğu halde, INS sisteminde herhangi bir dış yardımcıya ihtiyaç yoktur. Bu sistem, atalet esaslarına dayanan jiroskopik bir sistemdir. Jiroskop platformuna yerleştirilen ivme ölçeklerle, hız ve yön değişiklikleri belirlenip, bir bilgisayarda değerlendirilerek bulunulan yer, kabindeki ekranda görünür. Pahalı ve komplike bir sistemdir.
• Hidro-Akustik Navigasyon : Dip-şekil navigasyonu (bottom-contour) olarak da adlandırılır. Bu sistem ayrıntılı su altı alanlarında kullanılır. Sistemde geminin konumunu belirlemek için çok ayrıntılı, spesifik dip haritaları ve sonar alıcıları kullanılır.^[2]

Kaynakça

1. Bivens, Arthur Clarke (July 2004). From Sailboats to Submarines. Infinity Publishing. p. 184. ISBN 978-0-7414-2152-4.
2. S. E., Hamn (August 1995). "Coastal piloting: bottom contour navigation.(Seamanship)". Trailer Boats. Retrieved 2007-11-14.