Danzig Serbest Şehri

Danzig Cumhuriyeti ile karıştırılmamalıdır.

Özgür Danzig Şehri (Almanca: Freie Stadt Danzig; Lehçe: Wolne Miasto Gdańsk), Baltık Denizi kıyısındaki liman kenti Danzig (bugünkü Gdańsk, Polonya) ve etrafındaki 200 kadar kasabanın oluşturduğu, 1920 ile 1939 hüküm sürmüş yarı bağımsız bir şehir devleti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919'da imzalanan Versay Barış Antlaşması'nın 100. maddesi (III. Bölümün XI. Alt Bölümü) uyarınca kurulmuştur.^[1][2]

Danzig Freie Stadt Danzig  (Almanca) Wolne Miasto Gdańsk  (Lehçe) Özgür Danzig Şehri
1920-1939
Bayrak Arma
Millî marş Für Danzig / Gdańsku
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumu
Başkent	Danzig
Yaygın dil(ler)	Almanca Lehçe
Hükûmet	Cumhuriyet
Yüksek Komiser
• 1919-1920 Reginald Tower • 1937-1939 Carl Burckhardt
Senato başkanı
• 1920-1931 Heinrich Sahm • 1934-1939 Arthur Greiser
Yasama organı	Volkstag
Tarihçe
• Kuruluşu 1920 • Kuruluş 15 Kasım 1920 • Polonya'nın işgali 1 Eylül 1939 • Nazi Almanyası'na ilhak olunması 2 Eylül 1939 • Dağılışı 1939
Yüzölçümü
• Toplam	1966 km2
Nüfus
• Sayılan	366730
Öncüller Ardıllar Batı Prusya Danzig-Batı Prusya Reich Gausu
Günümüzdeki durumu	Polonya

Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan Serbest Şehir'de Almanlar nüfus olarak çoğunluğa sahipti. Antlaşma bölgeyi I. Dünya Savaşı sonrası Almanya'sından (Weimar Cumhuriyeti) ve yeni bağımsızlığına kavuşmuş İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden (iki dünya savaşı arası Polonya) ayırmış ancak kente bağımsızlık vermemiştir.^[3] Serbest Şehir Milletler Cemiyeti idaresine teslim edilmiştir ancak Polonya'ya gümrük birliği yoluyla bağlanmıştır.

Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.^[4] Serbest Şehir, nüfusunun yaklaşık yüzde 95'inin Alman olduğu bilinmesine rağmen Polonya'ya iyi durumda bir deniz limanına erişim kazandırmak amacıyla yaratılmıştır.^[5] Alman çoğunluk Almanya'dan koparılmış ve Leh azınlığın ayrımcılığına maruz kalmış, bu durum özellikle 1935-1936 arası Nazi Partisi'nin güç kazanmasıyla hissedilmiştir.^[6]

Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de Gdynia limanını inşa etmeye başlamıştır.

1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan antisemitik baskı ve zulüm birçok Yahudi'nin bölgeyi terk etmesine neden olmuştur. 1939'da Polonya'nın Almanya tarafından işgaliyle Serbest Şehir yönetimi yıkılıp bölge yeni kurulan Danzig-Batı Prusya Reich Gausu'na (Reichsgau Danzig-Westpreußen) bağlanmıştır. Almanlar Lehleri ve Yahudileri insan altı olarak sınıflandırmışlar ve onları ayrımcılığa maruz bırakmış, zorla çalıştırmış ya da imha etmiştir.

Kentin 1945'in ilk aylarında Kızıl Ordu tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür.^{[kaynak belirtilmeli]} Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent Postdam Antlaşması ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir.

Tarih

Milletler Cemiyeti Yüksek Komiserliği

Milletler Cemiyeti burada, üye devletlere emanet edilen manda alanları gibi bir yönetim kurmayıp kenti direkt kendi otoritesine almıştır. Farklı ülkelerden temsilciler Yüksek Komiserlik rolü üstlenerek egemenliği sağlamıştır:^[7]

№	Ad	Periyod	Ülke
1	Reginald Thomas Tower	1919–1920	Birleşik Krallık
2	Edward Lisle Strutt	1920	Birleşik Krallık
3	Bernardo Attolico	1920	İtalya
4	Richard Cyril Byrne Haking	1921–1923	Birleşik Krallık
5	Mervyn Sorley McDonnell	1923–1925	Birleşik Krallık
6	Joost Adriaan van Hamel	1925–1929	Hollanda
7	Manfredi di Gravina	1929–1932	İtalya
8	Helmer Rosting	1932–1934	Danimarka
9	Seán Lester	1934–1936	Özgür İrlanda
10	Carl Jakob Burckhardt	1937–1939	İsviçre

Nüfus

1 Kasım 1923 tarihli Serbest Danzig Şehri sayımlarına göre nüfusun konuşulan dile göre dağılımı^[8]

demonim	Alman	Alman ve Leh	Leh, Kaşup, Mazur	Rus, Ukraynalı	İbrani, Yiddiş	Sınıflandırılmamış	Toplam
Danzig	327,827	1,108	6,788	99	22	77	335,921
Danzig dışı	20,666	521	5,239	2,529	580	1,274	30,809
Toplam	348,493	1,629	12,027	2,628	602	1,351	366,730
Yüzde	95.03%	0.44%	3.28%	0.72%	0.16%	0.37%	100.00%

Ayrıca bakınız

• Danzig Koridoru

Kaynakça

1. Loew, Peter Oliver (Şubat 2011). Danzig – Biographie einer Stadt (Almanca). C.H. Beck. s. 189. ISBN 978-3-406-60587-1.
2. Samerski, Stefan (2003). Das Bistum Danzig in Lebensbildern (Almanca). LIT Verlag. s. 8. ISBN 3-8258-6284-4.
3. Kaczorowska, Alina (21 Temmuz 2010). Public International Law. Routledge. s. 199. ISBN 0-203-84847-0.
4. Yale Law School. "The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III". The Avalon Project. 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007.
5. Chestermann, Simon (2004). You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building. Oxford University Press. s. 20. ISBN 978-0-19-926348-6. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011.
6. Levine, Herbert S., Hitler's Free City: A History of the Nazi Party in Danzig, 1925-39 (University of Chicago Press, 1970), p. 102.
7. "Danzig subsection of Poland entry from World Statesmen.org". 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2014.
8. Mason, John Brown (1946). The Danzig Dilemma, A Study in Peacemaking by Compromise (İngilizce). Stanford University Press. ss. 5, 11. ISBN 978-0-8047-2444-9. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2014.

Dış bağlantılar

• Extensive Prussian/ Danzig Tarihi Materyaller 14 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)