Cinsel yolla bulaşan hastalık
insan cinsel davranışı yoluyla bulaşan enfeksiyon / From Wikipedia, the free encyclopedia
Cinsel yolla bulaşan hastalık (CYBH) veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE), daha eski adıyla zührevi hastalık, özellikle vajinal seks olmak üzere anal seks, oral seks, bazen de sürtünme yoluyla cinsel ilişkiyle bulaşabilen enfeksiyonların genel adıdır.[1][5][6] CYBE'ler genellikle başlangıçta semptomlara neden olmadığından başkalarına bulaştırma riskleri fazladır.[1][7][8] İngilizce literatürde Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon terimi, semptomatik hastalığı olmayan vakaları da kapsadığından cinsel yolla bulaşan hastalık veya zührevi hastalık terimlerinin yerine tercih edilmektedir.[9] CYBE'lerin belirti ve bulguları olarak vajinal akıntı, penis akıntısı, cinsel organların üzerinde veya çevresinde ülserler ve pelvik ağrı sayılabilir.[1] Bazı CYBE'ler kısırlığa neden olabilmektedir.[1]
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar | |
---|---|
Diğer adlar | Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE); Zührevi hastalıklar |
Condom Müzesi, Bangkok | |
Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları Dermatoloji |
Belirtiler | Asemptomatik olarabilir, vajinal akıntı, penil akıntı, genitallerde veya çevresinde ülserler, pelvik ağrı[1] |
Komplikasyon | Kısırlık[1] |
Nedenleri | Enfeksiyon genellikle cinsel temasla bulaşır.[1] |
Korunma | Cinsel perhiz, aşılar, prezervatifler[2] |
Sıklık | 1.1 milyar (HIV/AIDS dışındaki CYBH'lar, 2015)[3] |
Ölüm | 108,000 (HIV/AIDS dışındaki CYBH'lar, 2015)[4] |
Bakteriyel CYBE'ler arasında klamidya, bel soğukluğu ve frengi yer alırken Viral CYBE'ler arasında genital siğiller, genital herpes ve HIV/AIDS yer almaktadır.[1] Paraziter CYBE olarak ise trikomoniyaz sayılabilir.[1] CYBE'lerin çoğunun tedavisi bulunmaktadır ve sağaltım mümkündür. CYBE'lerden frengi, bel soğukluğu, klamidya ve trikomoniyaz sağaltılabilirken, HIV/AIDS ve genital herpes için sağaltım henüz mümkün değildir.[1] Bazı aşılar, hepatit B ve birkaç HPV türü dahil olmak üzere belirli enfeksiyonların riskini azaltabilmektedir.[2] Prezervatif kullanımı, az sayıda cinsel partnere sahip olmak ve monogamik bir ilişki içinde olmak gibi güvenli seks uygulamaları ve Kapsamlı cinsel eğitim CYBE riskini azaltmaktadır.[1][2][10]
CYBE tanı testlerine gelişmiş ülkelerde genelde kolaylıkla ulaşılabilmekteyken gelişmekte olan ülkelerde çoğu zaman testlere ulaşım mümkün değildir.[1] CYBE'lerle ilgili sıklıkla utanç ve damgalanma deneyimlenmektedir.[1] 2015 yılında dünya çapında HIV dışındaki CYBE'li birey sayısı yaklaşık 1,1 milyar iken aynı yıl CYBE'ler 108.000 ölümle sonuçlanmıştır.[3][4] Yaklaşık 500 milyon kişide frengi, bel soğukluğu, klamidya veya trikomoniyaz olduğu tahmin edilmektedir.[1] En az 530 milyon kişinin genital herpes ve 290 kişi milyon kadının ise insan papilloma virüsü taşıdığı düşünülmektedir.[1] CYBE'lerin tarihi kayıtları antik çağın tarihsel belgelerı olan Ebers Papirüsü'ne ( y. MÖ. 1550 ) ve Tanah / Eski Ahit'e ( MÖ. 8/7. yy. ) kadar uzanmaktadır.[11]