Loading AI tools
Afrika, Güneybatı Asya, ve Hint altkıtasına yayılmış bir memeli türü Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bal porsuğu (Mellivora capensis), Afrika, Güneybatı Asya ve Hint altkıtasına yayılmış bir memeli türüdür. Geniş yaşam alanı ve çeşitli habitatlarda görülmesi nedeniyle, IUCN Kırmızı Listesi'nde Asgari endişe altındaki tür olarak kaydedilmiştir.
| Bal porsuğu | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Mellivora capensis Schreber 1776 | ||||||||||||||||
 Yayılımı | ||||||||||||||||
Sansargiller familyasının Mellivorinae altfamilyasındaki Mellivora cinsinin tek türüdür. İsmine rağmen, bal porsuğu diğer porsuk türlerin benzemez; porsukların aksine, gelinciklerle daha çok ortak özelliğe sahiptir. Bal porsuğu etçil bir türdür. Kalın derisi, gücü ve savunma yetenekleri sayesinde çok az doğal düşmanı vardır. Bal porsuğu, Guinness Dünya Rekorlarının 2002 basımında dünyanın en korkusuz hayvanı olarak geçmektedir. Alet kullanabilen türlerden biridir.[1]
Bal porsuğunun eski bilimsel adı olan Viverra capensis, Ümit Burnu'nun yakınlarında bulunmuş bir bal porsuğunun derisini tanımlayan Johann Christian Daniel von Schreber tarafından 1777'de kullanılan ikili adlandırma idi.[2] Mellivorae, 1780'de Gottlieb Conrad Christian Storr tarafından cinsin adı olarak önerildi.[3] Mellivorina ise, 1865 yılında John Edward Gray tarafından oymak adı olarak önerildi.
Bal porsuğu, Mellivora cinsinin monotipik türüdür. 1860'larda, porsuk altfamilyasına (Melinae) dahil edilmesine rağmen, günümüzde bal porsuklarının Melinae cinsi ile çok az benzerlik taşıdığı konusunda fikir birliği vardır. Bal porsuğu, sansar altfamilyası Guloninae ile daha yakından ilişkilidir, ancak kendi altfamilyası olan Mellivorinae'ye dahil edilmiştir.[4] Mellivorinae ve Guloninae arasındaki farklar, türlerin dentisyon formülleri arasındaki farklılıkları içerir. Bal porsuğu, büyük ve alışılmamış bir Gulonina cinsi olan kutup porsuğu ile aynı altfamilyada olmasa bile, büyük boyutlu gelincik ve kokarca ile benzer türler olarak kabul edilebilir.
Tür, ilk olarak Asya'da, Orta Pliyosen Çağda ortaya çıkmıştır. Türün en yakın akrabası soyu tükenmiş Eomellivora cinsidir. Üst Miyosen dönemde yaşamış olan bu cins, Plioyosen Çağında hem Eski hem de Yeni Dünya'da çeşitli türlere evrilmiştir.[5]
19. ve 20. yüzyıllarda bal porsuğunun 16 zoolojik örneği tanımlanmış ve alttür olarak önerilmiştir.[6] 12 alttür geçerli takson olarak kabul edilmiştir.[7] Farklı alt türlerin belirlenmesinde dikkate alınan noktalar arasında boyut ve arkadaki beyazlık veya grilik derecesi bulunmaktadır.[8]
| Alttür ve yazarı | Tanımı | Yayılımı | Sinonimler |
|---|---|---|---|
| Cape bal porsuğu (M. c. capensis) (Schreber, 1776)
|
Güney ve Güneybatı Afrika | mellivorus (Cuvier, 1798) ratel (Sparrman, 1777) | |
| Hint bal porsuğu (M. c. indica) (Kerr, 1792)
|
Daha küçük boyutu, solgun kürkü ve vücudun beyaz ve siyah alanlarını ayıran daha az belirgin yanal beyaz şeridi ile capensisten ayırt edilir.[9] | Üstyurt Platosunun kuzeyi ve Ceyhun nehrinin doğusunda kalan Batı Orta Asya. Eski Sovyet ülkeleri dışında, Afganistan, İran (güneybatı kısmı hariç), Batı Pakistan ve Batı Hindistan'a da yayılmıştır. | mellivorus (Bennett, 1830) ratel (Horsfield, 1851) |
| Nepal bal porsuğu (M. c. inaurita) (Hodgson, 1836) | Daha uzun, daha yünlü kürkü ve topuklarında büyümüş kılları ile Hint bal porsuğundan ayırt edilir[10] | Nepal ve doğusundaki bitişik alanlar | |
| Beyaz sırtlı bal porsuğu (M. c. leuconota) (Sclater, 1867) | Kuyruktan başa kadarki kadar tüm üst taraf, tek tük siyah kıllarla beraber saf kremsi beyazdır.[11] | Batı Afrika, Güney Fas, Eski Fransız Kongosu | |
| Siyah bal porsuğu (M. c. cottoni) (Lydekker, 1906)
|
Kürk tipik olarak tamamen siyahtır, ince ve sert kılları vardır.[11] | Gana, Kuzeydoğu Kongo | sagulata (Hollister, 1910) |
| Çad Gölü bal porsuğu (M. c. concisa) (Thomas ve Wroughton, 1907) | Diğer alt türlerden ayırt edici özelliği, bel bölgesinde çoğu türde görülen beyaz kılların olmamasıdır.[11] | Sahel ve Sudan bölgeleri, Somaliland bölgesine kadar | brockmani (Wroughton and Cheesman, 1920) buchanani (Thomas, 1925) |
| Benekli bal porsuğu (M. c. signata) (Pocock, 1909) | Başının üstünde kürkü beyaz olmasına rağmen, beyaz renk boyun ve omuzlar üzerinde seyrelmeye başlar ve siyaha dönüştüğü yere kadar seyrekleşmeye devam eder. Çenenin sol tarafında beyaz renk son derece seyrektir.[11] | Sierra Leone | |
| Etiyopya bal porsuğu (M. c. abyssinica) (Hollister, 1910) | Etiyopya | ||
| Fars bal porsuğu (M. c. wilsoni) (Cheesman, 1920) | Güneybatı Irak ve İran | ||
| Kenya bal porsuğu (M. c. maxwelli) (Thomas, 1923) | Kenya | ||
| Arap bal porsuğu (M. c. pumilio) Pocock, 1946[12] | Hadramut, Arap Yarımadasının Güneyi | ||
| Türkmen bal porsuğu (M. c. buechneri) Baryshnikov, 2000 | İndica ve inaurita altürlerine benzemektedir, ama daha büyük boyutu ve daha dar postorbital konstriksiyonu ile ayırt edilir.[13] | Türkmenistan |
Bal porsuğu oldukça uzun, belirgin şekilde kalın ve sırt boyunca geniş bir gövdeye sahiptir. Oldukça gevşek olan cildi serbestçe dönmesine ve bükülmesine izin vermektedir.[14] Diğer bal porsuklarıyla savaşmak için adapte olmuş boynundaki cildi 6 cm kalınlığındadır.[15] Ağzı ve burnu kısa olan bal porsuğunun kafası küçük ve kalkıktır. Savaşırken alınacak hasarı azaltmak için gelişmiş bir başka adaptasyon ise[14] küçük gözler ve hafif çıkık kulaklardır.[15]
Bal porsuğu, her ayağında beş ayak parmağı olan kısa ve sağlam bacaklara sahiptir. Ayakları, arka ayaklarda kısa, ön ayaklarda oldukça uzun olan çok güçlü pençelerle donatılmıştır. Bal porsuğu kısmen kalın dalgalı ayak tabanına basarak yürüyen bir hayvandır. Ayak tabanından bileğe kadar kıl yoktur. Kısa kuyruğu uzun kıllarla kaplıdır.
Bal porsuğu Afrika'daki en büyük karasal porsuktur. Yetişkinlerin omuz yüksekliği 23–28 cm, vücut uzunluğu 55–77 cm ve kuyruk uzunluğu 12-30 santimetre arasındadır. Dişiler erkeklerden küçüktür.[14][16] Afrika'da, erkekler 9 ila 16 kilo arasında, dişiler ise 5 ila 10 kg arasında değişiklik göstermektedir. Farklı çalışmalarda yetişkin bal porsuklarının ortalama ağırlığı 6.4 ila 12 kg arasında ölçülmüştür. Bal porsuklarının medyan ağırlığı ise 9 kilogramdır. Bu özellikleri bal porsuğunu Avrupa porsuğu ve domuz porsuğundan sonra bilinen en büyük üçüncü porsuk türü yapmaktadır. Ayrıca kutup porsuğundan sonraki en büyük dördüncü karasal porsuktur.[6][17][18][19][20] Bununla birlikte, Irak'da bulunan üç vahşi dişinin ortalama ağırlığı 18 kilogramdı. Bu ağırlık, en büyük erkek kutup porsuklarının ağırlıyla veya sonbaharın sonlarındaki ortalama bir erkek Avrupa porsuğunun ağırlığıyla aynıdır. Bu da bal porsuğunun uygun koşullarda tipik boyutundan çok daha büyük boyutlara ulaşabileceğini göstermektedir.[21][22] Bununla beraber Hindistan'da bulunan bir dişi ve iki erkeğin kiloları 6.4 kilogram, bölge ortalaması ise 8.4 kilogramdır.[6] Kafatası uzunluğu erkeklerde 13.9-14.5 cm, dişilerde 13 cm'dir.[23][24]
Bal porsuklarının iki çift meme bezi vardır.[25] Bal porsuğu, porsuklar arasında görülmeyen, tersine çevrilebilir bir anal keseye sahiptir.[26] Bu özellik sırtlan ve Kuyruksürengillerde de görülür. "Boğucu" bir kokusu olan anal kese, bal porsuğu arı kovanlarına saldırırken arıları sakinleştiriyor olabilir.[27]
Avrupa porsuğunun kafatası ile çok az benzerliğe sahip olan kafatası, alaca sansarın kafatasının daha büyük versiyonuna benzemektedir.[28] Kafatasının yapısı çok sağlamdır ve yetişkinlerde bağımsız bir kemik yapısı bulunmamaktadır. Kafatasının beyni içine alan kısmı köpeklerinkinden daha geniştir.
Dişler genellikle düzensiz gelişim belirtileri gösterir, bazı dişler son derece küçüktür, olağandışı açılara sahiptir veya tamamen yoktur. ' Signata alt türündeki bal porsuğunun çenesinin sol tarafında ikinci bir alt azı dişi vardır, ancak sağda değildir. Ağırlıklı olarak yumuşak yiyeceklerle beslenmesine rağmen, bal porsuğunun yanak dişleri genellikle aşınmış olur. Köpek dişi bir etçil için son derece kısadır.[29] Dil, sert gıdaları işlemede yardımcı olan keskin, geriye dönük papillalara sahiptir.[30]
Kış kürkü uzundur (sırt altında 4-5 cm uzunluğunda) ve seyrek, kalın ve sert kıllardan oluşmaktadır. Kıllar, karın, kasık ve yanlarda daha seyrektir. Yazın kürk daha kısadır (sırtta sadece 1.5 cm uzunluğunda) ve daha seyrektir, karın bölgesinin yarısı kılsızdır. Başın ve alt gövdenin kenarları sadece siyahtır. Büyük bir beyaz şerit, başın üstünden kuyruğun tabanına kadar üst gövdeyi kaplar.[31]Cottoni tamamen siyah olan tek alttürdür.[11]
.jpg)
Bal porsuğu çoğunlukla yalnız yaşar, ancak Afrika'da, Mayıs ayında (üreme mevsiminde) çiftler halinde avlandıkları da görülmüştür. Ayrıca avlanmak için yerdomuzu, yaban domuzu ve termitlerin eski yuvalarını kullanırlar.[30] 10 dakika içinde sert zemine tünel kazabilen yetenekli avcılardır. Bu yuvalar genellikle sadece tek bir girişe sahiptir. Herhangi bir yatakla kaplanmamış yuvalama odasına sahip olan yuvalar, sadece 1–3 m uzunluğundadır.[32]
Bal porsuğu, gücü, gaddarlığı ve sertliği ile ünlüdür. Kaçması imkânsız olduğunda neredeyse tüm türlere vahşice ve korkusuzca saldırdığı bilinmektedir. Raporlandığına göre aslan ve sırtlan gibi kendinden çok daha büyük yırtıcıları püskürtmüştür.[33] Arı sokmaları, kirpi okları ve hayvan ısırıkları ciltlerine nadiren nüfuz eder. At, sığır veya Afrika mandası bal porsuğunun yuvasına girerse, saldırıya uğrayacaktır.[29] Kalahari Gemsbok Milli Parkı'nda, bal porsuğu aslan[34][35] ve Afrika kaya pitonu tarafından öldürülmüştür.[6][36] Bal porsuğu Afrika parsının potansiyel avıdır.[37][38] Nil timsahları ve benekli sırtlanlar da zaman zaman bal porsuklarını avlarlar.
Bal porsuğu, sansargiller familyasında kutup porsuğunun ardından en çeşitli diyete sahiptir.[15] Yiyeceklerinin büyük bir bölümüne oyuk kazarak erişir.[6] Bal yemeyi tercih eden bal porsuğu arı kovanlarını arar. Ayrıca böcek türleri, kurbağa, kaplumbağa, su kaplumbağası, kertenkele, kemirgen, yılan, kuş ve yumurta ile beslenir. Hayvansal gıdaların dışında çilek, bitki kökü ve soğan da yer. Sebze ararken ağaçları soyar veya taşları yukarı kaldırır. Bazen aslan yavrularını öldürmek için kovalarlar.[30] Bal porsuğu avını ön ayaklarıyla tutar. Avın derisi, kürkü, kılları, eti ve kemikleri de dahil olmak üzere tüm parçalarını yutar.[39] Başlıca küçük omurgalıları yiyen bal porsuğu, birçok omurgalı çeşidini yer. Kgalagadi Sınır Ötesi Parkı'nda gözlemlenen bal porsukları, başlıca kum kertenkelelerini (avlarının %47.9'u), fareleri (avlarının %39.7'si) kum farelerini ve gekoları avlamıştır. Ayrıca kobra ve Afrika kaya pitonu gibi 100 gramdan daha ağır türleri avladıkları da görülmüştür.[40] Kalahari'deki bal porsuklarının yerli koyun ve keçilere saldırdığı, kara mambaları da öldürüp yediği gözlemlenmiştir.[36][41] Bir bal porsuğunun Nama Karoo'daki çadır kaplumbağalarının kabuklarını parçaladığından şüphelenilmektedir.[42] Hindistan'da bal porsuklarının insan cesetlerini kazdığı söylenmektedir.[43]
Popüler inancın aksine, bal-bulucuların bal porsuğuna rehberlik ettiğine dair bir kanıt yoktur.[44]
Bal porsuğunun üreme alışkanlıkları hakkında çok az şey bilinmektedir. Gebelik döneminin 6 ay sürdüğü ve genellikle 2 kör yavrunun doğduğu düşünülmektedir. Yavrular ağlamaklı iniltiler çıkarır. Esaret altında yaklaşık 24 yıldır yaşadıkları bilinen bal porsuklarının doğal hayatta ne kadar yaşadıkları bilinmemektedir.[8] Bal porsuğunun sesi "khrya-ya-ya-ya" şeklindedir. Çiftleşirken erkekler yüksek homurdanma sesleri çıkarır.[8][45] Köpeklerle karşı karşıya geldiklerinde ise ayı yavrusu gibi çığlık atarlar.[46]
Bal porsuğu Afrika'da Sahra Altı Afrika'nın birçok yerinde, Güney Afrika'nın Batı Kap bölgesinden Güney Fas ve Güneybatı Cezayir'e kadarki alanda yaşamaktadır. Afrika'nın dışında Arap Yarımadası'nda, İran'da, Batı Asya ile Türkmenistan arasındaki bölgede ve Hint altkıtasında yaşamaktadır. Ayrıca Fas'taki 2.600 m rakımlı Atlas Dağları ve Etiyopya'daki 4.000 m rakımlı Bale Dağlarında yaşabilmektedir.
2014 ve 2015 yıllarında, Benin'deki Pendjari Ulusal Parkı'nda bal porsuğunun görüntüsü fotokapana yakalanmıştır.[47]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
