Zakkum

Başlığın diğer anlamları için Zakkum (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Zakkum, Nerium oleander^[1] yaygın olarak veya nerium olarak bilinir, dünyada ılıman ve subtropikal bölgelerde süs ve peyzaj bitkisi olarak yetiştirilen çalı veya küçük ağaçtır. Halen Nerium cinsinde sınıflandırılan yalnızca türler, dogbane familyasının Apocynaceae alt familyasına Apocynoideaeye aittir. O kadar yaygın bir şekilde yetiştirilir ki, genellikle Akdeniz Havzası ile ilişkilendirilmesine rağmen, kesin bir menşe bölgesi tanımlanmamıştır. Zakkum Arapça kökenli bir kelimedir, bitkinin Türkçe adı Ağarcık'tır.

Zakkum
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae Şube: Tracheophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Gentianales Familya: Apocynaceae Oymak: Nerieae Cins: Nerium Tür: N. oleander
İkili adlandırma
Nerium oleander L.

Nerium 2-6 m (7-20 ft) boyuna kadar büyür. Yaygın olarak doğal çalı formunda yetiştirilir ancak tek gövdeli küçük bir ağaç olarak da yetiştirilebilir. Hem kuraklığa hem de su basmasına toleranslıdır, ancak uzun süreli donlara karşı dayanıksızdır. Beyaz, pembe veya kırmızı beş loblu çiçekler, yıl boyunca kümeler halinde büyür ve yaz aylarında zirveye çıkar. Meyvesi, çok sayıda tüylü tohumu serbest bırakmak için olgunlukta açılan uzun ve dar bir folikül çiftidir.

Nerium birkaç toksik bileşik içerir ve tarihsel olarak zehirli bitki olarak kabul edilmiştir. Ancak, acılığı onu insanlar ve çoğu hayvan için tatsız hale getirir, bu nedenle zehirlenme vakaları nadirdir ve insan ölümleri için genel risk düşüktür. Daha çok miktarlarda yutulması mide bulantısı, kusma, aşırı tükürük, karın ağrısı, kanlı ishal ve düzensiz kalp ritmine neden olabilir. Özsu ile uzun süreli temas cilt tahrişine, göz iltihabına ve dermatit'e neden olabilir.

Zakkum, Haziran-Eylül ayları arasında beyaz, pembe, kırmızı, sarı ve krem renklerde çiçekler açar.

Dere yataklarında ve su kenarlarında yetişir. Susuzluğa en dayanıklı bitkilerdendir ve kışın yapraklarını dökmez.

Morfolojik özellikleri

Zakkum

Gövdeleri dik, esmer renkli ve silindir şeklindedir. Yaprakları mızrak şeklinde, kısa saplı, karşılıklı veya üçlü dairesel durumlarda dizilmiştir. Çiçekler, yalancı şemsiye durumunda toplanmış, güzel kokulu, büyük çiçeklerin sapları tüylü ve oldukça kısadır.

Açıklama

Pembe zakkum çiçeği

Şeftali renginde tek bir çiçeğin şeker çizgili korona ve tüylü stilinin detayı

Zakkum 2-6 m (6,6-19,7 ft) uzunluğa ulaşır, olgunlaştıkça dışa doğru uzanan dik gövdeli; birinci yıl sapları sarımsı bir çiçek açarken, olgun saplar grimsi bir kabuğa sahiptir. Yapraklar çiftler halinde veya üçlü halka dizilişli yapraklar, kalın ve kösele, koyu yeşil, dar hançer biçimli, 5-21 cm (2,0-8,3 in) uzunluğundadır ve 1-3,5 cm (0,39-1,38 in) genişliğinde ve tüm yaprak boşluğu'nun tamamı iki çeneklilere özgü küçük ağsı damar ağıyla doldurulmuştur. Yapraklar açık yeşildir ve gençken mat koyu yeşile olgunlaşmadan önce çok parlaktır.

Çiçekler her dalın sonunda salkım halinde büyür; bunlar beyaz, pembeden kırmızıya,^{[Not 1]} 2,5-5 cm (0,98-1,97 in) çapında, merkezi taç tüpü etrafını yuvarlak derin 5 loblu saçaklı tacı çevreler.

Her zaman değil ama genellikle tatlı kokuludurlar.^{[Not 2]}

Meyvesi, uzun ve dar foliküller 5-23 cm (2,0-9,1 in) uzunluğundadır ve olgunlukta bölünerek çok sayıda tüylü tohum bırakır.

Kullanımı

Bitki kardiotonik glikozitler taşır. Dahilen idrar arttırıcı ve kalp kuvvetlendirici etkisi vardır. Fazla miktarda alındığında zehirlenmelere sebep olur. Haricen zeytinyağı ile yoğrulmuş olan yapraklar bilhassa uyuza karşı kullanılır.

Bir gram kuru yaprak, insanlarda tehlikeli zehirlenmelere yol açar. Zehir etkisi kurutma ve kaynatmayla ortadan kalkmaz. Bu bitkiyi yiyen, ölmüş hayvanların etleri de zehirlidir. Kullanımı sırasında asıl semptomlara sebep olan oleandrin'in kaynama noktası 250 °C dir.

Sinonimler

Bitki sinonim olarak nitelendirilebilecek birçok ad ile tanımlandı:^[2][3]

• Oleander Medik.
• Nerion Tourn. ex St.-Lag.
• Nerion oleandrum St.-Lag.
• Nerium carneum Dum.Cours.
• Nerium flavescens Spin
• Nerium floridum Salisb.
• Nerium grandiflorum Desf.
• Nerium indicum Mill.
• Nerium japonicum Gentil
• Nerium kotschyi Boiss.
• Nerium latifolium Mill.
• Nerium lauriforme Lam.
• Nerium luteum Nois. ex Steud.
• Nerium madonii M.Vincent
• Nerium mascatense A.DC.
• Nerium odoratissimum Wender.
• Nerium odoratum Lam.
• Nerium odorum Aiton
• Nerium splendens Paxton
• Nerium thyrsiflorum Paxton
• Nerium verecundum Salisb.
• Oleander indica (Mill.) Medik.
• Oleander vulgaris Medik.

Galeri

Nerium oleander

• 
  Şeftali rengi
• 
  Nadir sarı çiçekli tür. Melezleme, Galveston, Teksas
• 
  Galveston, Teksas (1841), ilk oleander ekimi
• 
  Kırmızı çiçek
• 
• 
  Pembe çiçek ve yaprakları
• 
  Küçük çalı
• 
  Küçük ağaç

Nerieae oymağındaki diğer türler: Oleander'ın yakın akrabası Apocynaceae

• 
  Adenium obesum (sin. Nerium obesum)
• 
  Adenium obesum, Ghana
• 
  Adenium obesum var. sokotranum, aşırı pachycaul örneklerinin gövdeleri, Sokotra
• 
  Strophanthus gratus - Nerium
• 
  Strophanthus boivinii
• 
  Strofantus petersianus
• 
  Strofantus speciosus
• 
  Alafia caudata subsp. latiloba
• 
  Alafia parciflora

Notlar

1. "Sarı Zakkum", Thevetia peruviana
2. In the past, scented plants were sometimes treated as the distinct species N. odorum, but the character is not constant and it is no longer regarded as a separate taxon.

Dış bağlantılar

Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:

Zakkum

• Clemson University: Oleander Facts. Retrieved on 2018-03-26. 27 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• International Oleander Society: Information on Oleander toxicity. Retrieved on 2009-07-27.
• Barcelona Botanic Gardens: Plants of North Africa. Retrieved on 2009-07-27.
• Erwin, Van den Enden. 2004. Illustrated Lecture Notes on Tropical Medicine. Medical problems caused by plants: Plant Toxins, Cardiac Glycosides. Prince Leopold Institute of Tropical Medicine. Retrieved on 2009-07-27.
• Desai, Umesh R. Cardiac glycosides. Virginia Commonwealth University. School of Pharmacy. Retrieved on 2009-07-27. 26 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Snopes: Legend of Oleander-poisoning at Campfire. Retrieved on 2009-07-27.
• Distribution over the world, University of Helsinki

Kaynakça

1. Sunset Books (1995). Sunset Western Garden Book. Sunset Publishing Corporation. ss. 606-607. ISBN 978-0-376-03850-0. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
2. "World Checklist of Selected Plant Families, entry for Nerium oleander". 6 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2014.
3. "World Checklist of Selected Plant Families, entry for Nerium". 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2014.

Kaynakça2