İdam Sehpası (film)

İdam Sehpası^[1][2] 1958 Fransa yapımı dramatik gerilim filmidir. Özgün adı Ascenseur pour l'échafaud olan bu modern kara filmin uluslararası ismi Elevator to the Gallows dur. Sinemalarda "İdam Sehpası" adıyla vizyona giren film, yıllar sonra TRT televizyonunda Ölüm Asansörü adıyla yayına verilmişti.^[3]

İdam Sehpası

Ascenseur pour l'échafaud
"İdam Sehpası" (Ascenseur pour l'échafaud) filminin sinema afişi
Yönetmen	Louis Malle
Yapımcı	Jean Thuillier
Senarist	Louis Malle Roger Nimier Noël Calef (roman)
Oyuncular	Jeanne Moreau Maurice Ronet Lino Ventura
Müzik	Miles Davis
Görüntü yönetmeni	Henri Decaë
Kurgu	Léonide Azar
Stüdyo	Nouvelles Éditions de Films
Dağıtıcı	Lux Compagnie Cinématographique de France (Fransa) Janus Films (ABD) The Criterion Collection (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Polisiye, dram, gerilim
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1958
Çıkış tarih(ler)i	29 Ocak 1958 Fransa
Süre	88 dakika
Ülke	Fransa
Dil	Fransızca
Diğer adları	İdam Sehpası (Türkiye) Elevator to the Gallows (Uluslararası isim) Frantic (ABD) Lift to the Scaffold (İngiltere) Ascensore per il patibolo (İtalya) Ascensor para el cadalso (İspanya) Fahrstuhl zum Schafott (Almanya Elevator to the Scaffold
Resmî sitesi

Bulgar asıllı Fransız yazar Noël Calef'in aynı adlı romanından senaryosunu Roger Nimier'le birlikte yazan Louis Malle aynı zamanda filmin yönetmenliğini de üstlenmiştir. Başlıca rollerinde Jeanne Moreau, Maurice Ronet, Lino Ventura, Georges Poujouly ve Yori Bertin oynamışlardır. Filmin özgün müziğini ünlü siyahi Amerikalı Caz trompetçisi Miles Davis (d.1926 - ö.1991) yapmıştır. Görüntü yönetmeni Henri Decaë'nın bolca başvurduğu Paris'in bol kontrastlı siyah-beyaz gece çekimleri ve buna baştan sona eşlik eden Miles Davis'in hüzünlü trompet soloları filmin klasik kara filmler'e özgü klostrofobik atmosferini yaratmayı başarmıştır. Robert Bresson ve Alfred Hitchcock'un tarzlarından izler taşıyan bu film aynı zamanda ufukta gözüken Fransız Yeni Dalga sinema akımının da ilk habercisi sayılabilir.

Bu film Louis Malle (d.1932 - ö.1995)'in 26 yaşındayken çektiği ilk uzun metrajlı filmidir. Bundan önce Malle Robert Bresson'un asistanı idi. Ayrıca Jacques-Yves Cousteau'ya kameramanlık yapmış ve onun Sessiz Dünya (Le Monde du silence) (1956) adlı sualtı filminde yardımcı yönetmenlik yapmıştı. "İdam Sehpası"nda patronunun karısıyla aşk yaşayan bir iş adamının patronunu öldürüp olaya intihar süsü vermesi sırasında yaptığı küçük bir hatanın büyüyerek olayları içinden çıkılmaz bir hale dönüştürmesi anlatılmaktadır. Bu modern film-noir Louis Malle'e Louis Delluc Ödülü'nü kazandırmıştı.

Film hakkında notlar

• Louis Malle yönetmenliğe geçmeden önce Robert Bresson'a asistanlık yaparken ünlü sualtı araştırmacısıJacques-Yves Cousteau tarafından kameraman olarak işe alındı. Araştırma gemisi Calypso'da yaptığı başarılı işlerden sonra da Cousteau 1956 yılında çektiği Sessiz Dünya (Le Monde du silence) adlı sualtı belgeselinde Malle'i yönetmen yardımcılığına terfi ettirdi. Yıllar sonra yapılan bir röportajda Jacques Cousteau Louis Malle'in beraber çalıştığı en iyi kameraman olduğunu ifade etmişti.^[4]
• Mustafa Altıoklar'ın 1999 tarihinde çektiği Türk filmi Asansör'ün büyük ölçüde "İdam Sehpası" filminden esinlendiği ileri sürülmüştür. Bu filmin başlıca rollerinde Mustafa Uğurlu ve Arzu Yanardağ oynamışlardı.^[5]

Oyuncular

Jeanne Moreau filmin bir sahnesinde.

Oyuncu	Rolü
Jeanne Moreau	Florence Carala
Maurice Ronet	Julien Tavernier
Georges Poujouly	Louis
Lino Ventura	Komiser Cherrier
Yori Bertin	Véronique
Jean Wall	Simon Carala
Elga Andersen	Frieda Bencker
Sylviane Aisenstein	Yvonne
Micheline Bona	Geneviève
Gisèle Grandpré	Jacqueline Mauclair
Jacqueline Staup	Anna

Müziği

Amerikalı siyahi caz trompetçisi Miles Davis filmin müziğini dört kişiden oluşan bir Fransız grupla birlikte birkaç saat içerisinde doğaçlama olarak yapıp tamamlamıştı. Bir gece saat 11'den sabahın 5'ine kadar çalışan grup bir yandan filmi seyrederek emprovizasyon yaparken bir yandan da yönetmen Louis Malle ve aktris Jeanne Moreau ile birlikte şampanyalarını yudumluyorlardı. Trompeti Miles Davis çalarken tenor saksafonda Barney Wilen, piyanoda Rene Urtreger, kontrabasta Pierre Michelot ve davulda Kenny Clarke yer almışlardır.^[6]

Filmle aynı yıl Fransa'da Fontana Plaktan (Fontana 660 213) filmin 33 devirlik LP formatında bir de soundtrack albümü çıkmıştır. Yine aynı yıl Japonya'da Phonogram ve Hollanda'da Mercury Plak (Mercury 6444 701) uzunçaları yeniden bastılar. Mercury Plak'taki parçalar şunlardır:

A Yüzü

1. Générique 2:46
2. L'Assassinat De Carala 2:08
3. Sur L'Autoroute 2:16
4. Julien Dans L'Ascenseur 2:07
5. Florence Sur Les Champs-Élysées 2:49
6. Dîner Au Motel 3:55
7. Évasion De Julien 0:50
8. Visite Du Vigile 2:02
9. Au Bar Du Petit Bac 2:51
10. Chez Le Photographe Du Motel 3:52

B Yüzü

1. Générique 2:44
2. Pierre Et Béatrice 1:03
3. Ne Chuchote Pas 1:25
4. Mambo Dans La Voiture 1:17
5. Juste Pour Eux Seuls! 2:25
6. Blues Pour Marcel 4:19
7. Blues Pour Vava 3:29
8. Pasquier 1:00
9. La Divorcée De Léo Fall 2:10
10. Des Femmes Disparaissent 1:02
11. Final Pour Pierre Et Béatrice

Soundtrack albümünün Polygram Recordsdan 1989'da tekrar çıkan 74 dakikalık CD'sinde ise 26 parça (track) vardır. Bunlar:

1. Générique
2. L'Assassinat De Carala
3. Sur L'Autoroute
4. Julien Dans L'Ascenseur
5. Florence Sur Les Champs-Élysées
6. Dîner Au Motel
7. Évasion De Julien
8. Visite Du Vigile
9. Au Bar Du Petit Bac
10. Chez Le Photographe Du Motel
11. Nuit Sur Les Champs-Élysées
12. Nuit Sur Les Champs-Élysées
13. Nuit Sur Les Champs-Élysées
14. Nuit Sur Les Champs-Élysées
15. Assassinat
16. Assassinat
17. Assassinat
18. Motel (Diner Au Motel)
19. Final
20. Final
21. Final
22. Ascenseur (Evasion De Julien)
23. Le Petit Bal
24. Le Petit Bal
25. Séquence Voiture
26. Séquence Voiture

Kaynakça

1. http://www.imdb.com/title/tt0051378/releaseinfo 15 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans 1
2. Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi s.410 Türkçe isim için referans 2
3. Dorsay, Atilla (1988). Yönetmenler, Filmler, Ülkeler-2. Varlık yayınları. ss. sayfa 85.
4. "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2008.
5. "Mustafa'nın asansörü". sabah.com.tr. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2009.
6. "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.

Dış bağlantılar

• IMDb'de İdam Sehpası
• allmovie.com'da "Ascenseur Pour L'Echafaud" 19 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Roger Ebert'in eleştirisi 31 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Epinions.com'da filmin analizi 21 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)