İsmet İnönü
2. Türkiye cumhurbaşkanı (1938–1950) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Mustafa İsmet İnönü[1] (24 Eylül 1884, İzmir - 25 Aralık 1973, Ankara[3]), Türk asker, siyasetçi ve devlet adamıdır. Türkiye'nin 2. cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Dönemi'ndeki ilk başbakanı ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilk genelkurmay başkanı.
Halaskâr · Millî Şef İsmet İnönü | |
---|---|
1938'de İsmet İnönü | |
2. Türkiye cumhurbaşkanı | |
Görev süresi 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 | |
Başbakan | Celâl Bayar (1938-39) Refik Saydam (1939-42) Şükrü Saracoğlu (1942-46) Recep Peker (1946-47) Hasan Saka (1947-49) Şemsettin Günaltay (1949-50) |
Yerine geldiği | Mustafa Kemal Atatürk |
Yerine gelen | Celâl Bayar |
1. Türkiye başbakanı | |
Görev süresi 30 Ekim 1923 - 22 Kasım 1924 | |
Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Paşa |
Yerine geldiği | Hüseyin Rauf Bey |
Yerine gelen | Ali Fethi Bey |
Görev süresi 3 Mart 1925 - 1 Kasım 1937 | |
Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
Yerine geldiği | Ali Fethi Bey |
Yerine gelen | Celâl Bayar |
Görev süresi 20 Kasım 1961 - 20 Şubat 1965 | |
Cumhurbaşkanı | Cemal Gürsel |
Yerine geldiği | Emin Fahrettin Özdilek (Vekaleten) |
Yerine gelen | Suat Hayri Ürgüplü |
2. Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanı | |
Görev süresi 10 Kasım 1938 - 8 Mayıs 1972 | |
Yerine geldiği | Mustafa Kemal Atatürk |
Yerine gelen | Bülent Ecevit |
Türkiye maarif vekili | |
Görev süresi 1 Ocak 1929 - 27 Şubat 1929 | |
Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Paşa |
Başbakan | Kendisi |
Yerine geldiği | Mustafa Necati Bey |
Yerine gelen | Hüseyin Vasıf Bey |
Türkiye hariciye vekili | |
Görev süresi 30 Ekim 1923 - 21 Kasım 1924 | |
Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Paşa |
Başbakan | Kendisi |
Yerine gelen | Mehmet Şükrü Bey |
Türkiye Büyük Millet Meclisi hariciye vekili | |
Görev süresi 26 Ekim 1922 - 30 Ekim 1923 | |
İcra Vekilleri Heyeti Reisi | Hüseyin Rauf Bey (1922-23) Ali Fethi Bey (1923) |
Yerine geldiği | Yusuf Kemal Bey |
Garp Cephesi kumandanı | |
Görev süresi 4 Mayıs 1920 - 3 Ekim 1922 | |
Başkumandan | Mustafa Kemal Paşa |
Yerine geldiği | Ali Fuat Paşa |
Yerine gelen | Fevzi Paşa |
1. Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekili | |
Görev süresi 3 Mayıs 1920 - 10 Kasım 1921 | |
İcra Vekilleri Heyeti Reisi | Mustafa Kemal Paşa |
Yerine gelen | Fevzi Paşa |
Cumhuriyet Senatosu tabii senatörü | |
Görev süresi 20 Kasım 1972 - 25 Aralık 1973 | |
Türkiye Büyük Millet Meclisi 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14. dönem milletvekili | |
Görev süresi 23 Nisan 1920 - 27 Mayıs 1960 | |
Seçim bölgesi | 1920 – Edirne |
Görev süresi 25 Ekim 1961 - 14 Kasım 1972 | |
Seçim bölgesi | |
Osmanlı Harbiye Nezâreti müsteşarı | |
Görev süresi 24 Ekim 1918 - 22 Kasım 1918 | |
Nazır | Ahmet İzzet Paşa (14 Ekim - 11 Kasım) Kölemen Abdullah Paşa (11 Kasım - 19 Aralık) |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Mustafa İsmet[1] 24 Eylül 1884(1884-09-24) İzmir, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 25 Aralık 1973 (89 yaşında) Ankara, Türkiye |
Defin yeri | Anıtkabir, Ankara |
Milliyeti | Türk |
Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1972) |
Evlilik(ler) | |
Çocuk(lar) | İzzet (1919-1921) Ömer İnönü (1924-2004) Erdal İnönü (1926-2007) Özden Toker (1930 –) |
Bitirdiği okul | Mühendishane-i Berr-i Hümâyun Mekteb-i Erkân-ı Harbiye |
Mesleği | Asker · Siyasetçi |
Hükûmeti | 1., 2., 4., 5., 6., 7., 8., 26., 27. ve 28. Hükûmetler |
Dini | İslam[2] |
Ödülleri | |
İmzası | |
Askerî hizmeti | |
Bağlılığı | Osmanlı (1903-1920) Türkiye (1920-1927) |
Branşı | Türk Kara Kuvvetleri |
Hizmet yılları | 1903-1927 |
Rütbesi | Ferîk-i evvel (1935'ten sonra orgeneral.) |
Komutası | |
Çatışma/savaşları | 31 Mart Ayaklanması Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı (Kafkasya Cephesi · Suriye-Filistin Cephesi) Türk Kurtuluş Savaşı (Batı Cephesi) |
1884 yılında İzmir'de doğan Mustafa İsmet, 1903 yılında Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'dan birincilikle mezun olarak Osmanlı ordusuna katıldı. I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya ve Filistin cephelerinde savaştı. 1920 yılında Anadolu'ya geçti. Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekili (Genelkurmay Başkanı) olarak I ve II. İnönü muharebelerini kazandı. Büyük Taarruz'a Batı Cephesi Komutanı sıfatıyla katıldı. Mudanya Mütarekesi'nde ve Lozan Antlaşması'nda Türk heyetine başkanlık yaptı ve antlaşmaları imzaladı. Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı oldu. 1934'te, İnönü muharebelerindeki başarılarından dolayı İnönü soyadını aldı.
Atatürk'ün ölümünden sonra 11 Kasım 1938'de cumhurbaşkanı seçildi ve 1950 yılına kadar görev yaptı. 1950-1960 yılları arasında muhalefette yer alan İnönü, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra 1961'de yapılan seçimlerde birinci parti olarak çıktı. Ancak oy oranı tek başına iktidar olmaya yetmiyordu. İnönü, böylece Türkiye'nin ilk koalisyon hükûmetini Adalet Partisi ile kurdu. 1965 yılında başbakanlığı bırakan İnönü, 1972 yılına kadar ana muhalefet liderliğini sürdürdü. 25 Aralık 1973 tarihinde solunum yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetti.
CHP Kurultayı tarafından kendisine "Millî Şef" unvanı verilmiştir. Birçok defa başbakanlık görevini üstlenmiştir. 1925-1937 yılları arasında 12 yıllık kesintisiz başbakanlık süresi olmakla birlikte, toplam 17 yıl 11 ay ile Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en uzun süre başbakanlık yapmış kişisidir.[4]