Üçüncü Kirte Muharebesi

Üçüncü Kirte Muharebesi (İngilizce: Third Battle of Krithia) I. Dünya Savaşı sırasındaki Çanakkale Savaşı’nda, İtilaf kuvvetleri’nin Kirte Köyü ve hemen gerisindeki Alçıtepe’yi ele geçirmek için giriştikleri üçüncü taarruzlarıdır. Seddülbahir Cephesi'ne 25 Nisan 1915 tarihinde çıkartılan kuvvetlerin hedefi, Alçıtepe'nin ele geçirilmesiydi. Bu hedef için girişilen birinci ve İkinci taarruzlarının başarılı olmaması üzerine uygulamaya konmuştur.

Üçüncü Kirte Muharebesi
Çanakkale Savaşı / Seddülbahir Cephesi
Tarih 4 Haziran - 6 Haziran 1915 Bölge Gelibolu Yarımadası Sonuç Osmanlı zaferi
Taraflar
Britanya İmparatorluğu Birleşik Krallık Hindistan Fransa	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
General Aylmer Hunter-Weston General Henri Gouraud	Erich Weber Paşa Albay Halil Sami Yarbay Mehmet Selahattin
Güçler
8. Kolordu Fransız Kolordusu (Corps expéditionnaire d'Orient) Toplam: 53.000[1]	Güney Grubu 9. Tümen 12. Tümen 7. Tümen 15. Tümen 11. Tümen Toplam: 24.500[1]
Kayıplar
6.500 4.500 İngiliz[2] 2.000 Fransız	9.000[3][4]

Öncesi

Birleşik Donanmaya bağlı üç zırhlı, 13 Mayıs 1915 tarihinde İngiliz zırhlısı Goliath Osmanlı Muavenet torpidobotu tarafından, 25 Mayıs'ta İngiliz zırhlısı Triumph ve 26 Mayıs'ta da Fransız zırhlısı Majestic, Alman denizaltısı U-21 tarafından torpillenerek batırılmıştı. Bu kayıplar ardından Müttefik Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral De Robeck, donanmadaki tüm ağır tonajlı savaş gemilerinin Limni ve Gökçeada’daki üslere çekilmesini emretmişti. Bu karar, Müttefik kara harekâtı için donanma topçu desteğinin önemli bir bölümünün çekilmesi anlamına gelmektedir.

Ne var ki izleyen günlerde Müttefik Gelibolu Cephesi Komutanı General Ian Hamilton açısından olumlu üç gelişme gerçekleşti. 19 Mayıs 1915 günü Arıburnu Cephesi’nde Osmanlı kuvvetlerinin giriştiği genel taarruz Anzak siperleri önünde başarısız olmuştu. Bu olay, en azından Arıburnu Cephesi kuvvetlerinin Osmanlı taarruzları karşısında durumlarını koruyabileceklerini göstermektedir. İkinci olumlu gelişme ise 20 Mayıs 1915 günü İtalya’nın İtilaf Devletleri yanında savaşa girdiğini ilan etmesiydi. Şimdi, Akdeniz İtilaf güçleri için çok daha güvenli bir deniz haline gelmiştir. Hamilton açısından en olumlu olay ise İngiliz Yüksek Savunma Konseyi’nin, Batı Cephesi’ndeki ihtiyatların bir kısmını Çanakkale Cephesi’ne kaydırmaya karar vermiş olmasıdır. Nasılsa Batı Cephesi’nde cepheler kilitlenmiştir, taarruz ertelenebilir, bir Alman taarruzu da mevcut kuvvetlerle göğüslenebilir. İngiliz Yüksek Savunma Konseyi’nin Çanakkale Cephesi’nde sonuç elde edebilmek için ne büyüklükte bir kuvvete gereksinimi olduğu sorusuna General Hamilton, en az üç tümene ihtiyacı olduğu yanıtını vermişti. İngiliz Yüksek Komutanlığı, General Hamilton’un bu mesajına olumlu yanıt vermiştir, Çanakkale Cephesi’ne üç tümen kaydırılacaktır.

Savaş

Üçüncü bir girişimle Kirte Köyü üzerinden Alçıtepe’nin ele geçirilmesi planı bu gelişmelerin hemen ardından gündeme getirilmişti. Mayıs sonlarına doğru Seddülbahir Cephesi’nde İngiliz-Fransız kuvvetlerinin mevcudu 22.000 Fransız, 31.000 İngiliz ve Hint asker olmak üzere toplam 53.000’dir.^{[kaynak belirtilmeli]} Osmanlı kuvvetleri ise dört tümende (7,9,12 ve 15) toplam 24.500 asker ^{[kaynak belirtilmeli]} vardır. Bir taarruz hareketini desteklemek üzere Hamilton’un elinde Osmanlının 41 namlusuna karşın 141 namluluk (donanma topları hariç) topçu unsuru vardır. Hamilton, üç takviye tümenini beklemeden taarruz etmeye karar vermişti.

Üçüncü Kirte Savaşı’nın ilk taarruzu 4 Haziran 1915 sabahı saat 08:00’da 5 km.lik cephe hattındaki hazırlık ateşiyle başladı. Donanma topçusunun üç yönden, kara topçusunun ise cepheden geliştirdiği topçu ateşi saat 12:00 dolaylarına kadar dört saat sürmüştür. Hazırlık ateşinin ardından taarruz başlamış ve üç saat sürmüştü. Cephenin sağ kanadından taarruz eden General Gouraud komutasındaki iki tümenli Fransız Kolordusu’nun taarruzu başarılı olmamıştı. Taarruzlarının ilk saatinde elde ettikleri mevzilerden, hazırlık ateşi öncesinde asker mevcudu 2.900 kişi olan Kurmay Yarbay Selahattin Adil komutasındaki 12. Tümen’in karşı taarruzuyla çekilmişlerdir.

Cephenin sol kanadından taarruza kalkan General Hunter Weston Komutasındaki İngiliz 8. Kolordusu daha başarılı olmuştu. Kolordunun 42. Tümeni Osmanlı mevzilerini ele geçirmiştir. Cephenin en sol kesiminden taarruz eden İngiliz 29. Tümeni ise bir km. kadar ilerlemeyi başarmıştır. Ağır kayıplara uğrayan Albay Halil Sami Bey’in 9. Tümeni siperlerinden geriye atılmıştır.

Bu kesimde cephenin yarılması, bir topçu bataryası erlerinin Kirte Köyü’nün hemen önündeki sırtta mevzilenip, ilerleyen İngiliz birliklerine ateş açmasıyla önlenmiştir. 2. Topçu bataryası komutanı Teğmen Arif Bey (Tanyeri), Topçu Grup Komutanı Binbaşı Binhold’un “Düşman birinci hat siperlerini işgal etti, ilerlemeye devam ediyor. Göreviniz bitmiştir. Topları tahrip ederek geri çekiliniz” şeklindeki emrine uymak yerine 150 askeriyle cepheyi tutmuştur. Üç saat süren sert çatışmalardan geçmiş olan İngilizler, bu taze kuvvetin ateşi karşısında duraklamışlardı. Bir saat kadar sonra Teğmen Arif Bey’in tutuğu mevzilere ulaşan takviyelerle, Kirte Köyü’ne 1 km. kadar yaklaşmış olan cephe sabitlenmişti.

İkinci gün olan 5 Haziran 1915 sabahı Osmanlı 9. Tümen’inin giriştiği karşı taarruz başarılı olmamış ve gün boyu cephe sakin geçmiştir. Arıburnu Cephesi’nden kaydırılan Osmanlı 2. Tümen’inin gece giriştiği taarruz kısmen başarılı olmuş, İngiliz kuvvetlerini birkaç yüz metre geriye atmıştı. 6 Haziran günü ise bazı bölgesel çatışmalarla geçmiştir. Gün sonunda cephede silahlar susmuştu.

Kaynakça

Özel

1. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekatı (Haziran 1915 - Ocak 1916) V. Cilt, III. Kitap
2. Aspinall-Oglander, Official History of the Great War, Military Operations, Gallipoli, Cilt 2
3. Belen Fahri, Birinci Cihan Harbinde 1915 yılı hareketleri 2.Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1964, s.193
4. ATASE 4/8747 Klasör 3474, Dos. H-8, İndeks 13

Genel

• 1915 Çanakkale Savaşı - İbrahim Artuç
• Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton'un karargâh subaylarından)
• Türk Kurmay Subaylarının Gözüyle Çanakkale Savaşı - Burhan Sayılır

Dış bağlantılar

• Osmanlı belgeleri arşivi 29 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.