Loading AI tools
Çekim ekleri, gerek isim soylu gerekse fiil soylu kelimelerin sonuna eklenerek cümle içinde diğer kelimelerle anlam bağlantısı kurmalarını sağlayan ekler, kendi başlarına bir anlam ifade etmezler.
 |
Çekim ekleri kelimelerin cümle içinde zaman, yön, aitlik, tekil ya da çoğulluk gibi anlamları üstlenmelerini sağlar.
Çoğul ekleri cümlede bahsi geçen varlıkların birden fazla sayıda olduğunu belirtirler. Türkçedeki çoğul ekleri "-ler" ve "-lar"'dır.
- ağaçlar, çocuklar, öğrenciler.
Ancak bahsi geçen varlığın miktarı belirtilmişse çoğul eki kullanılmaz:
- Dolaptan üç elma aldım.
- Elmaları lavaboda yıkadım.
Türkçede ismin başlıca beş hâli vardır: yalın hâl (eksiz), belirtme hâli (-i), yönelme hâli (-e), bulunma hâli (-de), ayrılma hâli (-den).
- Buzdolabı bozulmuş. (yalın)
- Şu defteri verir misin? (belirtme)
- Üzümleri sepete koydum. (yönelme)
- Kalemliğim sende kalmış. (bulunma)
- Evden geliyorum. (ayrılma)
Bunların haricinde eşitlik eki "-ce" ve vasıta eki "-le" de bazı kaynaklarda hâl eki olarak adlandırılır.
İsminin sonuna eklendiği varlıkların kime ait olduğunu ifade eder:
- Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları
İyelik ekleri, ismin önüne benim, onun, bizim, sizin, onların zamirleri getirilerek bulunabilir:
- benim okulum
İyelik ekleri isim tamlamalarında tamlanan kelimeye eklendikleri için "tamlanan eki" olarak da bilinirler:
- Ahmet Bey'in ceketi (isim tamlaması)
İlgi ekleri "ın, in, un, ün" biçimindedir. Belirtili isim tamlaması kurarken, tamlayan görevindeki kelimeye eklenirler.
- kapının kolu
- müdürün odası
- bebeğin beşiği
- sarayın bekçisi
-ce biçimindedir.
"-e göre" anlamı katar:
- Sence bu doğru mu?
"Gibi, benzer şekilde" anlamı katar:
- Çocukça davranma.
- Akıllıca yatırımlar yapıyorsun.
- Elime büyükçe bir taş aldım.
"Birliktelik, beraberlik" anlamı katar:
- Okulca geziye gittik.
Miktarları vurgulamak için kullanılır:
- Babam bu fabrikada yıllarca çalıştı.
- Onlarca ülke gezdim.
Eşitlik eki olan -ce, isimden isim yapan yapım eki -ce ile karıştırılmamalıdır:
- Arkadaşça davrandı. ("gibi" anlamında eşitlik çekim eki)
- Türkçe öğreniyorum. (Türk özel isminden yeni bir isim türeten yapım eki)
Vasıta eki olan -le, "ile" edatının kelimeye birleşik yazılan hâlidir. "vasıta, durum ve birliktelik" anlamları katar:
- Küçük kardeşim renkli kalemlerle duvarları boyamış. (vasıta)
- Yarın annemle alışverişe çıkacağız. (birliktelik)
- Müdür hızla odadan çıktı. (durum)
Yükleme zaman anlamı katan -r, -yor, -mekte, -di, -miş ve -ecek ekleridir:
- Her gece yatmadan önce kitap okurum. (geniş zaman)
- Amcamlar bize geldiler. (bilinen geçmiş zaman)
- Buğday fiyatları artmış. (öğrenilen geçmiş zaman)
- Kardeşim mutfakta bulaşıkları yıkıyor. (şimdiki zaman)
- Belediyemiz sorunların üzerine kararlılıkla gitmektedir. (şimdiki zaman)
- Yarın müzeye gideceğiz. (gelecek zaman)
Konuşmacının cümlenin eylemi ile ilgili duygu ve düşüncelerini bildiren gereklilik, dilek-şart ve istek kipi ekleridir (Emir kipinin eki yoktur.):
- Yarın erken kalkmalıyım. (gereklilik)
- Keşke sen de bizimle gelsen. (dilek-şart)
- Sofrayı toplayayım. (istek)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
