Ang ponema (mula sa espanyol Fonema) ay isa sa mga yunit ng tunog na nagpapakita ng kaibahan ng isang salita mula sa isa pang salita ng partikular na wika. Ang pagkakaiba ng kahulugan ng mga salitang Filipino na "baha" at "bahay" ay bunga ng pagkakaroon ng dagdag na ponemang /y/ sa salitang "bahay". Kung gayon, ang ponema[1] ay ang pundamental at teoretikong yunit ng tunog na nagbubuklod ng salita. Nakakabuo ng ibang kahulugan kapag pinapalitan ang isang ponema nito.
Sa Filipino, may mga tunog (ponema) na malayang nakapagpapalitan.
Halimbawa: sa kaso ng d at r sa mga salitang mariin at madiin at gayundin sa marumi at madumi. Mga ponemang malayang nagpapalitan ang d at r sa salitang "marumi", "madumi", "mariin", at "madiin".
Mahalaga sa "pagpapadulas" ng mga salita at pagpapabilis ng komunikasyon ang paggamit ng ponemang malayang nagpapalitan. Kadalasan ding ginagamit ang ponemang malayang nagpapalitan upang mabigyang diin ang mga salitang nagiiba ang tunog, depende sa lugar na pinaggagamitan. Sa iba't ibang pulo o pook sa Pilipinas, iba-iba ang mga diyalekto
Ang ponemang segmental ay ang tunog o ponemang kinakatawan ng titik. Ito ang mga sumusunod:
Ang ponemang suprasegmental ay ang ponemang kinakatawan ng notasyon at iba pang simbulo na may kahulugan. Ito ang mga ito:
- haba (length) - tumutukoy sa haba ng bigkas sa patinig ng isang pantig
- tono (pitch) - tumutukoy sa pagbaba at sa lakas ng bigkas ng pantig
- antala (juncture) - tumutukoy sa pansamantalang pagtigil ng ating ginagawa sa pagsasalita
- diin (stress o emphasis) - ang lakas o bigat sa pagbigkas ng isang salita o pantig na makakatulong sa pag-unawa sa kahalagahan ng mga salita
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
