Pamahalaang Militar ng Estados Unidos ng Kapuluang Pilipinas

Ang Pamahalaang Militar ng Estados Unidos ng mga Isla ng Pilipinas (Espanyol: Gobierno militar estadounidense de las Islas Filipinas; Ingles: United States Military Government of the Philippine Islands) ay isang pamahalaang militar sa Pilipinas na itinatag ng Estados Unidos noong Agosto 14, 1898, isang araw pagkatapos mabihag ang Maynila, si Heneral Wesley Merritt ay nagsisilbing gobernador ng militar. Sa panahon ng pamumuno ng militar (1898–1902), pinamahalaan ng komandante ng militar ng US ang Pilipinas sa ilalim ng awtoridad ng pangulo ng US bilang Commander-in-Chief ng United States Armed Forces. Matapos ang paghirang ng isang sibil na Gobernador-Heneral, nabuo ang pamamaraan na habang ang mga bahagi ng bansa ay napatahimik at inilagay nang matatag sa ilalim ng kontrol ng Amerika, ang responsibilidad para sa lugar ay ipapasa sa sibilyan.

Pamahalaang Militar ng Estados Unidos ng Mga Isla ng Pilipinas Gobierno militar estadounidense de las Islas Filipinas (Kastila)
1898–1902
Watawat Great Seal
Salawikain: "E pluribus unum" (Latin) "Halos lahat, Isa"
Awiting Pambansa: "Salve, Columbia" (Kastila) "Hail, Columbia"
Lokasyon ng mga Isla ng Pilipinas sa Asya
Katayuan	Unincorporated na teritoryo ng Estados Unidos
Kabisera	Maynila
Karaniwang wika	Kastila, Tagalog, Ingles, iba pa Mga wika sa Pilipinas
Pamahalaan	Military-occupy transisyonal na pamahalaan
Presidente
• 1898–1901	William McKinley
• 1901–1902	Theodore Roosevelt
Governor-General ng Pilipinas
• 1898	Wesley Merritt
• 1898–1900	Elwell S. Otis
• 1900–1901	Arthur MacArthur, Jr.
• 1901–1902	Adna Chaffee (kasama ni Gobernador Sibil William Howard Taft)
Lehislatura	Batas Militar (1898–1900) Komisyon sa Pilipinas (1900–1902)
Kasaysayan
• Pagbihag ng Maynila	Agosto 14, 1898
• Treaty ng Paris	Disyembre 10, 1898
• Insureksyon	Pebrero 4, 1899
• Pagkuha ng Malolos	Marso 31, 1899
• Taft Commission	Marso 16, 1900
• Pagdakip kay Aguinaldo	Marso 23, 1901
• Pagsuko ni Malvar	Abril 16, 1902
• Organic Act ay pinagtibay	Hulyo 1, 1902
Populasyon
• 1898	Tingnan sa ibaba
Salapi	Philippine peso
Pinalitan Pumalit Silangang Indiyas ng Espanya Unang Republika ng Pilipinas Pamahalaang Insular ng mga Pulo ng Pilipinas
Noong 1901, isang gobernador sibil ang hinirang, ngunit pinanatili ng militar ang awtoridad sa mga nababagabag na lugar. Ang isang census noong 1898 ay iniulat ng ilang pinagmumulan na nagbunga ng bilang na 7,832,719 na naninirahan.[1] Gayunpaman, ang National Statistics Office ng Pilipinas ay nag-uulat na walang census na ginawa sa taong iyon.[2] Ang isa pang kinikilalang source ay tinatantya ang populasyon na pito milyon noong 1898.[3]

Si Heneral Merritt ay hinalinhan ni Heneral Elwell S. Otis bilang gobernador militar, na hinalinhan naman ni Heneral Arthur MacArthur. Si Major General Adna Chaffee ang huling gobernador ng militar. Ang posisyon ng gobernador-militar ay inalis noong Hulyo 1902, pagkatapos nito ang sibilyang opisina na Gobernador-Heneral ay naging nag-iisang ehekutibong awtoridad sa Pilipinas.

Sa ilalim ng pamahalaang militar, noong una ay may mga sundalo bilang mga guro;[7] muling itinatag ang mga korteng sibil at kriminal, kabilang ang isang kataas-taasang hukuman; at itinatag ang mga lokal na pamahalaan sa mga bayan at lalawigan. Ang unang lokal na halalan ay isinagawa ni Heneral Harold W. Lawton noong Mayo 7, 1899, sa Baliuag, Bulacan.

Pagbihag ng Maynila

Larawan ng mga sundalong Amerikano na nagbabantay sa isang tulay sa ibabaw ng Pasig River pagkatapos ng labanan, Agosto 13, 1898

Pagsapit ng Hunyo, kontrolado na ng mga puwersa ng U.S. at Filipino ang karamihan sa mga isla, maliban sa napapaderan na lungsod ng Intramuros. Nakagawa ng walang dugong solusyon sina Admiral Dewey at General Merritt kasama si acting Gobernador-Heneral Fermín Jáudenes. Gumawa ng lihim na kasunduan ang mga partido sa pakikipagnegosasyon na magsagawa ng kunwaring labanan kung saan matatalo ang mga puwersang Espanyol ng mga puwersang Amerikano, ngunit hindi papayagang makapasok sa lungsod ang mga puwersang Pilipino. Ang planong ito ay pinaliit ang panganib ng hindi kinakailangang mga kaswalti sa lahat ng panig, habang ang mga Espanyol ay maiiwasan din ang kahihiyan na posibleng kailangang isuko ang Intramuros sa mga pwersang Pilipino. Sa bisperas ng kunwaring labanan, si Heneral Anderson ay nag-telegraph kay Aguinaldo, "Huwag hayaang makapasok ang iyong mga kawal sa Maynila nang walang pahintulot ng kumander ng Amerikano. Sa bahaging ito ng Ilog Pasig ikaw ay masusuklian."

"Mga sundalong insurgent (Filipino) sa Pilipinas, 1899"

Noong Agosto 13, nang walang kamalay-malay ang mga kumander na Amerikano na nilagdaan na ang isang tigil-putukan sa pagitan ng Espanya at U.S. noong nakaraang araw, nabihag ng mga puwersang Amerikano ang lungsod ng Maynila mula sa mga Espanyol sa Labanan sa Maynila. Nagsimula ang labanan nang bombahin ng mga barko ni Dewey ang Fort San Antonio Abad, isang sira-sirang istraktura sa katimugang labas ng Maynila, at ang halos hindi magagapi na mga pader ng Intramuros. Alinsunod sa plano, umatras ang pwersa ng Espanyol habang sumulong ang pwersa ng U.S. Nang maisagawa na ang sapat na pagpapakita ng labanan, itinaas ni Dewey ang hudyat na "D.W.H.B." (ibig sabihin "Sumuko ka ba?), kung saan itinaas ng mga Espanyol ang isang puting bandila at pormal na isinuko ang Maynila sa mga puwersa ng US.

Ang labanang ito ay nagmarka ng pagtatapos ng pagtutulungan ng mga Pilipino-Amerikano, dahil ang pagkilos ng mga Amerikano sa pagpigil sa mga pwersang Pilipino na makapasok sa nabihag na lungsod ng Maynila ay labis na ikinagalit ng mga Pilipino. Nang maglaon, humantong ito sa Digmaang Pilipino–Amerikano (1899–1902), na magiging mas nakamamatay at magastos kaysa sa Digmaang Espanyol–Amerikano (1898).

1. "PHILIPPINES: Mas Maraming Tao ang Nagsasanay ng mga Tribal Religions Ngayon, kaysa noong 1521. Gayunpaman..." The ASWANG Project. Oktubre 22, 2016. Nakuha noong Disyembre 25, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. "Populasyon of the Philippines : />Census Years 1799 to 2010". National Statistics Office of the Philippines. Inarkibo mula sa asp orihinal noong Hulyo 4, 2012. Nakuha noong Hunyo 27, 2012. {{cite web}}: Check |url= value (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
3. Tucker, Spencer (2009). [https ://books.google.com/books?id=8V3vZxOmHssC The Encyclopedia of the Spanish-American and Philippine-American Wars: A Political, Social, and Military History]. ABC-CLIO. p. books?id=8V3vZxOmHssC&pg=PA719 719. ISBN 978-1-85109-951-1. {{cite book}}: Check |url= value (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)

Pagtapos ng Digmaang Espanyol–Amerikano

John Hay, Kalihim ng Estado, na lumagda sa memorandum ng pagpapatibay sa ngalan ng Estados Unidos

Ang Artikulo V ng protocol ng kapayapaan na nilagdaan noong Agosto 12 ay nag-utos sa mga negosasyon upang tapusin ang isang kasunduan ng kapayapaan na magsisimula sa Paris hindi lalampas sa Oktubre 1, 1898. Nagpadala si Pangulong McKinley ng isang limang tao na komisyon, na sa simula ay inutusang humiling ng hindi hihigit sa Luzon, Guam , at Puerto Rico; na magbibigay sana ng limitadong imperyo ng U.S. ng mga pinpoint na kolonya upang suportahan ang isang pandaigdigang fleet at magbigay ng mga link sa komunikasyon. Sa Paris, ang komisyon ay kinubkob ng payo, partikular sa mga heneral ng Amerika at mga diplomatang Europeo, na hingin ang buong kapuluan ng Pilipinas. Ang unanimous na rekomendasyon ay "tiyak na mas mura at mas makatao ang kunin ang buong Pilipinas kaysa itago lamang ang bahagi nito." Noong Oktubre 28, 1898, ipinaalam ni McKinley ang komisyon na "ang pagtigil ng Luzon lamang, na iniiwan ang natitirang mga isla sa ilalim ng pamamahala ng Espanyol, o maging paksa ng pagtatalo sa hinaharap, ay hindi maaaring makatwiran sa pulitikal, komersyal, o makataong mga batayan. Ang pagtigil ay dapat ang buong archipeligo o wala. Ang huli ay ganap na hindi tinatanggap, at ang una ay dapat samakatuwid ay kinakailangan." Galit na galit ang mga negosyador ng Kastila sa "mga imodist na kahilingan ng isang mananakop", ngunit ang kanilang nasugatan na pagmamataas ay sinalakay ng isang alok na dalawampung milyong dolyar para sa "mga pagpapahusay ng Espanyol" sa mga isla. Ang mga Espanyol ay sumuko, at noong Disyembre 10, 1898, nilagdaan ng U.S. at Espanya ang Kasunduan sa Paris, na pormal na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Sa Artikulo III, isinuko ng Espanya ang kapuluan ng Pilipinas sa Estados Unidos, tulad ng sumusunod: "Ibinigay ng Espanya sa Estados Unidos ang kapuluan na kilala bilang mga Isla ng Pilipinas, at naiintindihan ang mga isla na nasa loob ng sumusunod na linya: [... geographic description elided . ..]. Babayaran ng Estados Unidos sa Espanya ang halagang dalawampung milyong dolyar ($20,000,000) sa loob ng tatlong buwan pagkatapos ng pagpapalitan ng mga pagpapatibay ng kasalukuyang kasunduan."

Sa U.S., nagkaroon ng kilusan para sa kalayaan ng Pilipinas; ang ilan ay nagsabi na ang U.S. ay walang karapatan sa isang lupain kung saan marami sa mga tao ang nagnanais ng sariling pamahalaan. Noong 1898 si Andrew Carnegie, isang industriyalista at magnate ng bakal, ay nag-alok na bilhin ang Pilipinas sa halagang $20 milyon at ibigay ito sa mga Pilipino upang sila ay malaya sa pamahalaan ng Estados Unidos.

Noong Nobyembre 7, 1900, nilagdaan ng Espanya at ng U.S. ang Kasunduan ng Washington, na nilinaw na ang mga teritoryong binitiwan ng Espanya sa Estados Unidos ay kinabibilangan ng anuman at lahat ng mga isla na kabilang sa Philippine Archipelago, ngunit nasa labas ng mga linyang inilarawan sa Treaty of Paris. Ang kasunduang iyon ay tahasang pinangalanan ang mga isla ng Cagayan Sulu at Sibutu at ang kanilang mga dependencies bilang kabilang sa mga binitiwang teritoryo.