Ang literasi o literasiya ay ang kakayahang magbasa at magsulat. Iminumungkahi ng ilang mananaliksik na ang pag-aaral ng "literasi" bilang isang konsepto ay maaaring hatiin sa dalawang panahon: ang panahon bago ang 1950, kung kailan ang literasi ay naunawaan lamang bilang alpabetikal na literasi (pagkilala ng salita at titik); at ang panahon pagkatapos ng 1950, kung kailan dahan-dahang nagsimulang isaalang-alang ang literasi bilang isang mas malawak na konsepto at proseso, kabilang ang panlipunan at kultural na aspeto ng pagbabasa at pagsulat at functional literacy.[1][2][3]
Ang hanay ng mga kahulugan ng literasi na ginagamit ng mga NGO (Organisasyong di-pampamahalaan), think tank (institusyong pampolisiya), at adbokasiyang grupo mula noong dekada 1990 ay nagmumungkahi na ang pagbabagong ito sa pag-unawa mula sa "discrete skill" tungo sa "social practice" ay parehong nagpapatuloy at hindi pantay. Ang ilang mga kahulugan ay nananatiling medyo malapit na nakahanay sa tradisyonal na konotasyong "kakayahang magbasa at magsulat", samantalang ang iba ay may mas malawak na pananaw:
- Kasama sa 2003 National Assessment of Adult Literacy (USA) ang "quantitative literacy" ( numerasiya ) sa pagtrato nito sa literacy. Tinukoy nito ang literasi bilang "kakayahang gumamit ng nakalimbag at nakasulat na impormasyon upang gumana sa lipunan, nang makamit ang mga layunin ng isang tao, at bumuo ng kaalaman at potensyal ng isang tao." [4] Kabilang dito ang tatlong uri ng adult literacy: prosa (hal., isang artikulo sa pahayagan), mga dokumento (eg, isang iskedyul ng bus), at quantitative literacy (hal., ang paggamit ng mga aritmetika na operasyon sa isang palatastas ng produkto). [5] [6]
- Noong 2015, tinukoy ng United Nations Statistics Division ang antas ng literasi sa kabataan bilang "ang porsyento ng populasyon na may edad na 15–24 taong gulang na parehong marunong bumasa at sumulat nang may pag-unawa sa isang maikling simpleng pahayag sa pang-araw-araw na buhay." [7]
- Noong 2016, tinukoy ng European Literacy Policy Network ang literasi bilang "ang kakayahang magbasa at magsulat [...] sa lahat ng medya (limbag o elektronik), kabilang ang digital literacy." [8]
- Noong 2018, isinama ng UNESCO ang "mga nakalimbag at nakasulat na materyales" at "iba't ibang konteksto" sa kahulugan nito ng literasi, ibig sabihin, "ang kakayahang tukuyin, maunawaan, bigyang-kahulugan, lumikha, makipag-usap at magkuwenta, gamit ang mga nakalimbag at nakasulat na materyales na nauugnay sa iba't ibang konteksto." [9]
- Noong 2019, isinama ng Organization for Economic Co-operation and Development (OECD), sa kanyang PIAAC adult skills surveys, ang "mga nakasulat na teksto" sa kahulugan nito ng literacy, ibig sabihin, "ang kakayahang umunawa, suriin, gamitin at makisali sa mga nakasulat na teksto upang makilahok sa lipunan, makamit ang mga layunin, at mapaunlad ang kaalaman at potensyal ng isang tao." [10] [11] Gayundin, tinatrato nito ang pagbilang at paglutas ng problema gamit ang teknolohiya bilang magkahiwalay na pagsasaalang-alang. [12]
- Noong 2021, ang Education Scotland at ang National Literacy Trust sa UK ay nagsama ng mga kasanayan sa komunikasyon sa bibig (pakikinig at pagsasalita) sa ilalim ng payong ng literasi. [13] [14]
- Noong 2021, ginagamit ng International Literacy Association ang "kakayahang tukuyin, maunawaan, bigyang-kahulugan, lumikha, magkuwenta, at makipag-usap gamit ang biswal, naririnig, at mga digital na materyales sa lahat ng disiplina at sa anumang konteksto." [15] [16]
- Ang ekspresyong "reading literacy" ay ginagamit ng Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS), na sinusubaybayan ang mga usong internasyonal sa napagtagumpay na pagbabasa sa ikaapat na antas ng baitang mula noong 2001. [17]
- Maaaring isama ng ibang mga organisasyon ang mga kasanayan sa pagbilang at mga kasanayan sa teknolohiya nang hiwalay ngunit kasama ng mga kasanayan sa pagbasa at pagsulat; [18] ang iba pa ay binibigyang-diin ang dumaraming pakikilahok ng mga kompyuter at iba pang digital na teknolohiya sa komunikasyon na nangangailangan ng karagdagang mga kasanayan (hal., pakikipag-ugnay sa mga web browser at mga word processing program, pag-aayos at pagbabago ng pagsasaayos ng mga file, atbp.). [19]
- Tinukoy ng ilang mananaliksik ang literasi bilang "mga partikular na paraan ng pag-iisip at paggawa ng pagbabasa at pagsusulat" na may layuning maunawaan o ipahayag ang mga saloobin o ideya sa nakasulat na anyo sa ilang partikular na konteksto ng paggamit. [20] [21] Sa ganitong pananaw, ang mga tao sa mga literate na lipunan ay may mga hanay ng mga kasanayan para sa paggawa at pagkonsumo ng pagsulat, at mayroon din silang mga paniniwala tungkol sa mga kasanayang ito. [22] Ang pagbabasa, sa pananaw na ito, ay palaging pagbabasa ng isang bagay para sa ilang layunin; ang pagsulat ay palaging pagsusulat ng isang bagay alang sa isang tao para sa ilang layunin. [23] Ang mga paniniwala tungkol sa pagbabasa at pagsusulat at kanilang halaga para sa lipunan at para sa indibidwal ay palaging nakakaimpluwensya sa mga paraan ng pagtuturo, pagkatuto, at pagsasabuhay ng literasi. [24]
Literasi sa iba't-ibang larangan
Ang pagbabasa ng salita ay mahalaga para sa maraming paraan ng komunikasyon.[25] Simula noong dekada 1940, ang terminong literasi ay madalas na ginagamit sa kahulugang pagkakaroon ng kaalaman o kasanayan sa isang partikular na larangan, tulad ng:
- Kompyuter literasi o Literasi sa kompyuter (Computer literacy) – kasanayan sa paggamit ng mga kompyuter at digital na teknolohiya[26][27]
- Istatistikal literasi (Statistical literacy) – kakayahang umunawa at mangatwiran gamit ang mga istatistika at datos [28]
- Kritikal literasi o Pangkritikal na literasi (Critical literacy) – kakayahang makahanap ng naka-embed na diskriminasyon sa media[29]
- Midya literasi (Media literacy) –disiplina at larangan ng pag-aaral na tumatalakay sa nilalaman, kasaysayan at epekto ng iba't ibang midya[30]
- Ekolohikal literasi (Ecological literacy)– kakayahang maunawaan ang mga ekolohikal na sistema at ang kanilang mga pakikipag-ugnayan [31]
- Pangsakunang literasi (Disaster literacy) – Iminungkahing modelo para sa kakayahang maunawaan at gamitin ang impormasyong nagliligtas-buhay, kabilang ang kakayahang tumugon at makabangon mula sa mga sakuna nang epektibo [32] [33]
- Pangkalusugang literasi (Health literacy) – kakayahang maunawaan ang impormasyon sa pangangalagang pangkalusugan[34][35][36]
- Lingwistikang literasi (Linguistic literacy) – kakayahang magbasa, magsulat, umunawa, at magsalita ng anumang uri ng wika [37]
- Sosyal literasi (Social literacy) – karunungang natamo sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa lipunan[38]
- Numerasi (Quantitative literacy aka numeracy) – kakayahang maglapat ng mga konseptong numerikal[6]
- Biswal literasi (Visual literacy), hal., wika ng katawan, mga larawan, mapa, at video[35]
- Musikal literasi (Musical literacy)– Tumutukoy sa mga sistema ng kaalaman na determinado sa kultura sa musika at sa mga kakayahan sa musika. [39]
Functional illiteracy
Ang functional illiteracy ay nauugnay sa mga nasa hustong gulang at natukoy sa iba't ibang paraan:
- Kawalan ng kakayahang gumamit ng mga kasanayan sa pagbabasa, pagsulat, at pagkalkula para sa kanilang sarili at sa kanilang pag-unlad ng komunidad. [40]
- Kawalan ng kakayahang magbasa nang sapat upang pamahalaan ang pang-araw-araw na pamumuhay at mga gawain sa trabaho na nangangailangan ng mga kasanayan sa pagbabasa na higit sa isang pangunahing antas. [41]
- Kawalan ng kakayahang maunawaan ang mga kumplikadong teksto sa kabila ng sapat na pag-aaral, kasanayan sa wika, elementaryang kasanayan sa pagbasa, edad, at IQ. [42]
Ang functional illiteracy ay nakikilala mula sa primaryang iliterasi o primary illiteracy (ibig sabihin, ang kawalan ng kakayahang magbasa at magsulat ng isang maikli, simpleng pahayag tungkol sa sariling pang-araw-araw na buhay) at mga kahirapan sa pag-aaral (learning difficulties hal., dyslexia). [43] Ang mga kategoryang ito ay pinagtatalunan—tulad ng mismong konsepto ng "iliterasi"—para sa pagiging nakabatay sa makitid na mga pagpapalagay, pangunahing hinango sa mga konteksto na nakabase sa paaralan, tungkol sa kung ano ang binibilang bilang pagbabasa at pagsulat (hal., pag-unawa at pagsunod sa mga tagubilin). [44]
Ang iliterasi[45], iliterasiya o kamangmangan[46] (Ingles: illiteracy, na kabaligtaran ng literacy) ay tumutukoy sa kakulangan ng kaalaman o kasanayan, lalo na sa kakayahang magbasa at magsulat. Sa malawak na kahulugan, ang iliterasi ay hindi lamang tungkol sa kakulangan ng kakayahan sa pagbabasa at pagsusulat, kundi pati na rin sa pag-unawa at paggamit ng impormasyon sa iba’t ibang anyo, tulad ng mga biswal at digital na teksto. Kabaligtaran ito ng literasi, na siyang kakayahang magbasa, magsulat, at makipag-usap nang epektibo
Suliranin
Ang iliterasi ay isang pangunahing suliranin sa buong mundo. Ayon kay Anne-Marie Trammell, "Sa buong mundo, 880 milyong mga nasa hustong gulang ang binansagang di-marunong bumasa at sumulat, at sa Estados Unidos ay tinatantya na halos 90 milyong mga nasa hustong gulang ay functionally illiterate, ibig sabihin, wala silang minimal na kasanayan na kinakailangan upang magkatungkulan sa lipunan".[47]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
