Imperyong Akkadiyo

Ang Imperyong Akkadiyo (Ingles: Akkadian Empire^[2]) ay isang imperyo na nakasentro sa lungsod ng Akkad^[3] at sa nakapaligid na rehiyon sa sinaunang Mesopotamia na nagpaisa ng lahat ng mga nagsasalita ng katutubong Akkadian na mga Semita at mga nagsasalitang Sumerian sa ilalim ng isang pamamahala.^[4]

Akkad Empire
2334 BC–2154 BC
Mapa ng Akkadian Empire (kulay na parang kulay-kayumanggi) at ang mga direksyon na kung saan ang mga kampanyang militar ay isinagawa (dilaw na mga tunod)
Katayuan	Imperyo
Kabisera	Akkad
Karaniwang wika	Akkadiyo, Sumeryo
Relihiyon	Sumerian religion
Pamahalaan	Monarkiya
King
• 2334 BCE	Sargon ng Akkad
Panahon	Ancient
• Naitatag	2334 BC
• Binuwag	2154 BC
Lawak
2334 BCE[1]	800,000 km2 (310,000 mi kuw)

Noong 3000 BCE, may umunlad na symbiosis sa pagitan ng mga Sumerian at mga Akkadian na Semitiko na kinabibilangan ng malawak na bilingualismo.^[5] Unti unting pinalitan ng wikang Akkadiyo ang Sumerian bilang sinasalitang wika sa isang lugar sa pagtungo sa 3000 BCE at 2000 BCE.^[6] Naabot ng imperyong Akkadian ang tugatog na pang politika nito sa pagitan ng 2400 at 2200 BCE kasunod ng mga pananakop ng tagapagtatag nitong si Sargon ng Akkad(2334–2279 BCE). Sa ilalim ni Sargon at kanyang mga kahalili, ang wikang Akkadian ay sandaling inatas sa mga kapitbahay na sinakop na estado gaya ng Elam. Ang Akkad ay minsang itinuturing na unang imperyo sa kasaysayan ^[7] bagam may mga mas naunang nag-aangking Sumerian.

Sanggunian

1. Taagepera, Rein (1978). "Size and duration of empires growth-decline curves, 3000 to 600 B.C.". Social Science Research. 7: 180–195. doi:10.1016/0049-089X(78)90010-8.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. Akkadiyo ^URUAkkad KI, Hittite KUR A.GA.DÈ.KI "land of Akkad"; Biblical Hebrew אַכַּד Akkad)
3. Sumeryo: Agade
4. Mish, Frederick C., Editor in Chief. “Akkad” Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary. ninth ed. Springfield, MA: Merriam-Webster 1985. ISBN 0-87779-508-8).
5. Deutscher, Guy (2007). Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. pp. 20–21. ISBN 978-0-19-953222-3.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. [Woods C. 2006 “Bilingualism, Scribal Learning, and the Death of Sumerian”. In S.L. Sanders (ed) Margins of Writing, Origins of Culture: 91–120 Chicago Naka-arkibo 2013-04-29 sa Wayback Machine.
7. Liverani, Mario, Akkad: The First World Empire (1993)