Kirgistan

Ang Kirgistan (Kirgis: Кыргызстан, tr. Kyrgyzstan), opisyal na Republikang Kirgis, ay bansang walang pampang sa Gitnang Asya. Hinahangganan ito ng Kasakistan sa hilaga, Usbekistan sa kanluran, Tayikistan sa timog, at Tsina sa silangan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Biskek.

Republikang Kirgis Кыргыз Республикасы (Kirgis) Kırgız Respublikası Кыргызская Республика (Ruso) Kyrgýzskaya Respúblika
Watawat Emblema
Awitin: Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик гимни Kyrgyz Respublikasynyn Mamlekettik gimni "Pambansang Awit ng Republikang Kirgis"
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Biskek 42°52′N 74°36′E
Wikang opisyal	Kirgis (estado) Ruso (opisyal)
Katawagan	Kirgis
Pamahalaan	Unitaryong republikang pampanguluhan
• Pangulo	Sadyr Japarov
Lehislatura	Kataas-taasang Konseho
Formation History
• Yenisei Kyrgyz Khaganate[1]	693
• Timurid Empire	1370
• Annexed by the Russian Empire	1876
• Turkestan Autonomy	27 November 1917
• Turkestan ASSR	30 April 1918
• Kara-Kirghiz AO	14 October 1924
• Kirghiz ASSR	11 February 1926
• Kirghiz SSR	5 December 1936
• Sovereignty declared	30 December 1990
• Independence declared from USSR	31 August 1991
• Independence recognized	26 December 1991
• Current constitution	11 April 2021
Lawak
• Kabuuan	199,951 km2 (77,202 mi kuw) (85th)
• Water	7,198 km2 (2,779 mi kuw)
• Katubigan (%)	3.6
Populasyon
• Pagtataya sa 2023	7,037,590[2] (112th[2])
• Densidad	27.4/km2 (71.0/mi kuw) (109th)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$44.623 billion[3] (134th)
• Bawat kapita	$6,438[3] (148th)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$12.681 billion[3] (151st)
• Bawat kapita	$1,829[3] (166th)
Gini (2020)	29.0[4] mababa
TKP (2021)	0.692[5] katamtaman · 118th
Salapi	Som ng Kirgistan (c) (KGS)
Sona ng oras	UTC+6 (KGT)
Ayos ng petsa	dd/mm/yyyy
Gilid ng pagmamaneho	right
Kodigong pantelepono	+996
Kodigo sa ISO 3166	KG
Internet TLD	.kg

Mga Lalawigan at mga Distrito

Mga pangunahing artikulo: Mga lalawigan ng Kyrgyzstan at Mga Raion ng Kirgistan

Nahahati ang Kirgistan sa pitong mga lalawigan (sing. oblast (область), pl. oblasttar (областтар)) na pinamumunuan ng mga tinalagang mga gubernador. Ang kabiserang lungsod, Bishkek, at ang ikalawang pinakamalaking lungsod na Osh ay mga lungsod na may kapantay na estado gaya ng mga lalawigan.

Mga lalawigan ng Kirgistan

Ang mga lalawigan, at mga independenteng lungsod ay ang sumusunod:

1. Lungsod ng Bishkek
2. Batken
3. Chuy
4. Jalal-Abad
5. Naryn
6. Osh
7. Talas
8. Issyk-Kul
9. Lungsod ng Osh

Binubuo ang mga lalawigan ng mga distrito (mga raion), na pinamamahalaan ng mga tinalagang mga opisyal (akim). Ang mga pamayanang rural o mga nayon (ayıl ökmötü), ay binubuo ng 20 maliliit na settlements, at mayroon silang mga halal na alkalde at mga konsehal.

Demograpiya

Tagilo ng distribusyon ng gulang (2005)

Pangunahing artikulo: Demograpiya ng Kyrgyzstan

Tinatayang nasa 5.2 milyon ang populasyon ng noong 2007.^{[kailangan ng sanggunian]} 34.4% ng mga iyon ay nasa gulang na 15 at 6.2% naman ay nasa mahigit 65 na taong gulang. Isang bansang rural ang Kirgistan: Isang katlo ng populasyon lamang ang nakatira sa mga pook urban. Karaniwang 25 katao ang densidad ng bansa bawat km². Pinakamalaking pangkat etniko ang mga Kirgis, isang pangkat ng mga Turko, na bumubuo sa 69% ng tinatayang populasyon noong 2007. Ang iba pang pagkat etniko ay ang mga Ruso (9.0%) na nakatipon sa hilaga at ang mga Uzbek (14.5%) na nakatira naman sa timog.