From Wikipedia, the free encyclopedia
Kürtler (kürt. کورد) ýa-da kürt halky, günorta-gündogar Türkiýäniň, demirgazyk-günbatar Eýranyň, demirgazyk Yragyň we Siriýanyň demirgazygyndaky Günbatar Aziýanyň Kürdüstan daglyk sebitinde doglan Eýran etnik toparydyr. Merkezi Anadolyda, Horasanda we Kawkazda kürtleriň eksklawlary, şeýle hem günbatar Türkiýäniň (esasanam Stambul ) we Günbatar Europeewropanyň (esasanam Germaniýada ) şäherlerinde möhüm kürt diaspora jemgyýetleri bar. Kürt ilatynyň 30 bilen 45 aralygyndadygy çak edilýär milion.[10]
Jemi ilat sany | |
---|---|
c. 45 million[1][2] | |
Sebitler we ilat sanlary | |
Türkiýe | 20,000,000[2][1] |
Eýran | 12,000,000[2][1] |
Yrak | 8,500,000[2][1] |
Siriýa | 3,600,000[2][1] |
Owganystan | 200,000[3][4] |
Azarbeýjan | 180,000[5][6] |
Gazagystan | 47,930[7] |
Gyrgyzstan | 13,200[8] |
Türkmenistan | 6,090[9] |
Diller | |
Kürtçe | |
Din | |
Esasan Sunni Islam, azlyk Shia Islam |
Kürtler kürt dillerinde we Eýran dilleriniň Günbatar Eýran şahasyna degişli Zaza - Gorani dillerinde gürleýärler. Birinji jahan urşy we Osman imperiýasy ýeňilenden soň, ýeňiş gazanan Günbatar ýaranlary 1920-nji ýyldaky Söwres şertnamasynda kürt döwletini üpjün etdi. Şeýle-de bolsa, Lozanna şertnamasy häzirki Türkiýäniň çägini kesgitlänsoň we üç ýyl soň bozuldy, täze ýurtlaryň hemmesinde kürtler azlyk statusyna eýe boldy.[11] Kürtleriň soňky taryhynda Türk, Eýran, Siriýa we Yrak Kürdüstanda dowam edýän ýaragly çaknyşyklar bilen birlikde köp sanly genosid we gozgalaň bar. Yrakdaky we Siriýadaky kürtleriň özbaşdak sebitleri bar, kürt hereketleri bolsa tutuş Kürdüstanda has uly medeni hukuklary, özbaşdaklygy we garaşsyzlygy dowam etdirýär.
Kürtleriň köpüsi Şafygy mekdebine uýýan sünni musulmanlar, ep-esli azlyk bolsa Hanafi mekdebine.[12] Sünni yslamdan başga-da, alewizm we şaýy yslamda millionlarça kürt tarapdarlary bar.[13]
Kürtler kürt dilinde gürleýärler. Kürt diliniň üç şiwesi bar, Demirgazyk Kürtçe, Merkezi Kürtçe, we Günorta Kürtçe.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.