เทศมณฑลของประเทศโรมาเนีย

เทศมณฑลหรือฌูเด็ตส์ (โรมาเนีย: județ) เป็นหน่วยการบริหารระดับแรกของประเทศโรมาเนียร่วมกับเทศบาลบูคาเรสต์ โดยในประเทศโรมาเนียจะมีเทศมณฑล 41 แห่ง (ไม่นับบูคาเรสต์) เทศมณฑลเหล่านี้ยังใช้เป็นชื่อเรียกหน่วยย่อยเพื่อการจัดเก็บข้อมูลทางสถิติ (NUTS) ระดับที่สามหรือ NUTS-3 ภายในสหภาพยุโรปด้วย เทศมณฑลจะมีฐานะเป็นรัฐบาลท้องถิ่นด้วย ชื่อของเทศมณฑลมักจะตั้งตามแม่น้ำสายสำคัญ หรือเมืองสำคัญภายในเทศมณฑลนั้น

เทศมณฑล
หมวดหมู่	รัฐเดี่ยว
ที่ตั้ง	โรมาเนีย
ก่อตั้ง	ค.ศ. 1859
จำนวน	41 เทศมณฑล (ณ ค.ศ. 2022)
ประชากร	210,177 คน (กอวัสนา) – 772,348 คน (ยัช)/ 1,883,425 คน (บูคาเรสต์)
พื้นที่	228 ตร.กม. (บูคาเรสต์)/ 1,583 ตร.กม. (อิลฟอฟ) – 8,697 ตร.กม. (ตีมิช)
การปกครอง	ผู้ว่าการเทศมณฑลและสภาเทศมณฑล
หน่วยการปกครอง	เมืองและชุมชน

การแบ่งหน่วยการบริหารในลักษณะฌูเด็ตส์สามารถสืบย้อนไปได้ถึงสมัยราชรัฐวอลเลเกียและมอลเดเวียในคริสต์ศตวรรษที่ 14 ซึ่งในมอลเดเวียสมัยนั้นจะเรียกว่า ซีนุต (ținut) ภายหลังจากที่ราชรัฐมอลเดเวียและวอลเลเกียรวมกันใน ค.ศ. 1859 ระบบหน่วยการบริหารตั้งแต่นั้นจะมีลักษณะคล้ายคลึงกับจังหวัดของประเทศฝรั่งเศส อย่างไรก็ตาม ระบบหน่วยการบริหารนี้เปลี่ยนแปลงหลายครั้ง และจำนวนเทศมณฑลก็เปลี่ยนแปลงหลายครั้งเช่นกัน โดยในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่สองจะมี 71 เทศมณฑล แต่ต่อมาลดลงเหลือเพียง 39 หลังจาก ค.ศ. 1968 การปรับปรุงครั้งสุดท้ายเกิดขึ้นใน ค.ศ. 1997

จากข้อมูลของสำนักงานสถิติแห่งประเทศโรมาเนีย ประชากรเฉลี่ยต่อเทศมณฑลทั้ง 41 แห่งอยู่ที่ประมาณ 445,000 คน โดยเทศมณฑลยัชมีประชากรมากที่สุด (772,000 คน) ส่วนเทศมณฑลกอวัสนามีประชากรน้อยที่สุด (210,000 คน) ในขณะที่พื้นที่เฉลี่ยเท่ากับ 5,809 ตารางกิโลเมตร โดยเทศมณฑลตีมิชมีพื้นที่มากที่สุด (8,697 ตารางกิโลเมตร) และเทศมณฑลอิลฟอฟมีพื้นที่น้อยที่สุด (1,583 ตารางกิโลเมตร) อย่างไรก็ตาม เทศบาลบูคาเรสต์ซึ่งมีฐานะเท่ากับเทศมณฑลนั้นมีประชากรมากกว่าทุกเทศมณฑล (1,883,425 คน) แต่มีพื้นที่น้อยกว่า (228 ตารางกิโลเมตร)

ประวัติ

เทศมณฑล 71 แห่งของประเทศโรมาเนียระหว่าง ค.ศ. 1925 และ ค.ศ. 1940

แผนที่แสดงเทศมณฑลในปัจจุบันซ้อนทับกับเทศมณฑลในสมัยระหว่างสงคราม

การแบ่งหน่วยการบริหารออกเป็นฌูเด็ตส์ (ในราชรัฐวอลเลเกีย) และซีนุต (ในราชรัชมอลเดเวีย) สามารถสืบย้อนไปได้ถึงช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 14^{[note 1][1][2][3]} แต่ละฌูเด็ตส์ หรือซีนุต จะปกครองโดยฌูเด (jude) หรือปือร์เกอลับ (pârcălab) ซึ่งได้รับมอบอำนาจด้านบริหารและตุลาการ ระบบดังกล่าวนี้ได้รับอิทธิพลมาจากการบริหารในช่วงปลายจักรวรรดิไบแซนไทน์^[3][4] ในขณะที่ทรานซิลเวเนียแบ่งออกเป็นราชเทศมณฑลซึ่งปกครองโดย comes และมีอำนาจด้านบริหารและตุลาการเช่นกัน^[3]

หลังจากที่ราชรัฐมอลเดเวียและวอลเลเกียรวมกันใน ค.ศ. 1859 หน่วยการบริหารก็ได้รับการปรับปรุงโดยอิงรูปแบบจากประเทศฝรั่งเศส โดยใช้ฌูเด็ตส์เป็นหน่วยหลักในการบริหาร^[5][6] ซึ่งยังคงใช้มาตลอดยกเว้นช่วงระหว่าง ค.ศ. 1950 และ ค.ศ. 1968 แต่ละเทศมณฑลหรือฌูเด็ตส์จะปกครองโดยเปรเฟกต์ (prefect) ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐสังกัดกระทรวงกิจการภายในและเป็นตัวแทนของรัฐบาลโรมาเนีย เทียบได้กับตำแหน่ง "ผู้ว่าการ" และนอกจากนี้เปรเฟกต์หรือผู้ว่าการยังดำรงตำแหน่งบริหารสำหรับพื้นที่ที่ไม่ได้อยู่ภายใต้อำนาจของสภาท้องถิ่นด้วย^[5][6] แต่ละฌูเด็ตส์ยังเคยแบ่งย่อยลงไปอีกเป็นปลาเซอ (plasă) ซึ่งปกครองโดยเปรตอร์ (pretor) แต่ยกเลิกไปใน ค.ศ. 1948^[7]

สองปีหลังจากที่ประเทศโรมาเนียประกาศใช้รัฐธรรมนูญโรมาเนีย ค.ศ. 1923 ได้มีการปรับปรุงหน่วยการบริหารในพื้นที่ที่ถูกผนวกเข้ามาใหม่ได้แก่ทรานซิลเวเนีย บูโควีนา และเบสซาเรเบียให้สอดคล้องกับหน่วยการบริหารในราชอาณาจักรโรมาเนียเก่า โดยเขตแดนของเทศมณฑลต่าง ๆ โดยส่วนใหญ่ไม่เปลี่ยนแปลง และจำนวนเทศมณฑลเพิ่มขึ้นเป็น 71 แห่งจนถึงช่วงเริ่มสงครามโลกครั้งที่สอง^[6]

ใน ค.ศ. 1938 พระเจ้าคาโรลที่ 2 ได้ทรงมีพระราชวินิจฉัยให้แก้ไขกฎหมายการบริหารโดยยึดตามหลักลัทธิฟาสซิสต์^[8] ซีนูตุล (ținutul) หรือ "แคว้น" จำนวน 10 แห่งได้รับการจัดตั้งขึ้นเป็นหน่วยการบริหารระหว่างประเทศและเทศมณฑล แต่ละแคว้นจะปกครองโดยเรซีเดนซีเรกัล (rezidenți regal) หรือข้าหลวงซึ่งได้รับแต่งตั้งโดยตรงจากกษัตริย์ เขตแดนเทศมณฑลยังคงเดิม^[5][9] อย่างไรก็ตาม เนื่องจากในช่วงระหว่างสงครามโลกครั้งที่สองมีการเปลี่ยนแปลงเขตแดนเกิดขึ้นหลายครั้ง การปกครองระดับนี้จึงไม่เสถียรนัก และการปกครองระดับฌูเด็ตส์จึงได้รับการฟื้นฟูกลับมาอีกครั้ง^[5] ในช่วงระหว่าง ค.ศ. 1941 และ ค.ศ. 1944 โรมาเนียยังครอบครองพื้นที่บริเวณระหว่างแม่น้ำนีสเตอร์และแม่น้ำบูฮ์ใต้ซึ่งมีชื่อว่าเขตผู้ว่าการทรานส์นีสเตรีย ประกอบด้วย 13 เทศมณฑล^[10]

หลังจากพรรคคอมมิวนิสต์โรมาเนียเข้าปกครองประเทศใน ค.ศ. 1945 พรรคคอมมิวนิสต์ได้เปลี่ยนรูปแบบการบริหารไปใช้ตามสหภาพโซเวียตใน ค.ศ. 1950 ก่อนจะเปลี่ยนกลับมาเป็นระบบเดิมใน ค.ศ. 1968^[11] อย่างไรก็ตาม จำนวนเทศมณฑลที่รื้อฟื้นขึ้นมาใหม่ลดลงจาก 56 ในช่วงสมัยระหว่างสงครามเหลือเพียง 39 เทศมณฑลเท่านั้น^[12]

ใน ค.ศ. 1981 เทศมณฑลจูร์จูและเทศมณฑลเกอเลอรัชแยกตัวออกมาจากเทศมณฑลยาลอมิตซาและอดีตเทศมณฑลอิลฟอฟ^[12] ต่อมาใน ค.ศ. 1997 เทศมณฑลอิลฟอฟซึ่งเคยถูกลดฐานะลงไปขึ้นกับเทศบาลบูคาเรสต์เป็นเวลากว่าสองทศวรรษได้รับการจัดตั้งขึ้นมาใหม่^[13][14] เส้นเขตแดนเทศมณฑลอื่น ๆ ที่กำหนดตั้งแต่ ค.ศ. 1968 ยังคงไม่เปลี่ยนแปลงมากนักในปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม อำนาจหน้าที่ของเทศมณฑลได้เปลี่ยนแปลงไปหลังจากการปฏิรูปการปกครองในช่วงทศวรรษ 1990^[5][6]

ในปัจจุบันประเทศโรมาเนียมี 41 เทศมณฑล และ 1 เทศบาล (ได้แก่เทศบาลบูคาเรสต์) ทั้ง 42 หน่วยถือเป็นหน่วยย่อยระดับที่สามสำหรับการบันทึกข้อมูลสถิติของสหภาพยุโรป^[15] แต่ละเทศมณฑลจะแบ่งย่อยลงไปอีกเป็นเมืองหรือออรัช (oraș) และชุมชนหรือกอมูเนอ (comună) เมืองบางเมืองยังมีฐานะเป็นเทศบาลหรือมูนีชีปียู (municipiu) ด้วย ผู้ว่าการเทศมณฑลหรือเปรเฟกต์จะมีอำนาจบริหารสูงสุดภายในเขตเทศมณฑล ในขณะที่สภาเทศมณฑลซึ่งได้รับเลือกจากประชาชนทุกสี่ปีจะมีอำนาจจำกัดในการบริหาร^[16] ในขณะที่อำนาจตุลาการจะบังคับใช้โดยศาล ซึ่งเขตศาลของประเทศโรมาเนียก็จะยึดตามเขตเทศมณฑลเช่นกันเพื่อไม่ให้เกิดความซับซ้อนในการแยกใช้อำนาจ^[5]

เทศมณฑลในปัจจุบัน

เทศมณฑลของประเทศโรมาเนียในปัจจุบัน

เทศมณฑล	ชื่อภาษาโรมาเนีย	ที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ที่มาของชื่อ [note 2][17]	ภูมิภาค	รหัสไอเอสโอ [note 3]	รหัสไปรษณีย์ [note 4][18]	รหัสพื้นที่โทรศัพท์ [note 5][19]	รหัส NUTS [note 6][20]	ประชากร (ค.ศ. 2011)[21]	พื้นที่ (ตร.กม.) [22]	แผนที่
กลุฌ	Cluj	กลุฌ-นาปอกา	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันตกเฉียงเหนือ	CJ	40	64	RO113	691,106	6,672
กอนสตันซา	Constanța	กอนสตันซา	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงใต้	CT	90	41	RO223	684,082	7,104
กอร์ฌ	Gorj	ตือร์กูฌิว	แม่น้ำฌิว[note 7]	ตะวันตกเฉียงใต้	GJ	21	53	RO412	341,594	5,572
กอวัสนา	Covasna	สฟึนตูกียอร์กีเย	แม่น้ำกอวัสนา	กลาง	CV	52	67	RO123	210,177	3,707
การัช-เซเวริน	Caraș-Severin	เรชิตซา	อดีตเทศมณฑลการัชและอดีตเทศมณฑลเซเวริน	ตะวันตก	CS	32	55	RO422	295,579	8,532
กาลัตส์	Galați	กาลัตส์	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงใต้	GL	80	36	RO224	536,167	4,465
เกอเลอรัช	Călărași	เกอเลอรัช	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ใต้	CL	91	42	RO312	306,691	5,087
จูร์จู	Giurgiu	จูร์จู	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ใต้	GR	08	46	RO314	281,422	3,544
ซาตูมาเร	Satu Mare	ซาตูมาเร	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันตกเฉียงเหนือ	SM	44	61	RO115	344,360	4,420
ซีบิว	Sibiu	ซีบิว	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	กลาง	SB	55	69	RO126	397,322	5,432
ซูชาวา	Suceava	ซูชาวา	แม่น้ำซูชาวา	ตะวันออกเฉียงเหนือ	SV	72	30	RO215	634,810	8,553
เซอลัฌ	Sălaj	ซาเลิว	แม่น้ำเซอลัฌ	ตะวันตกเฉียงเหนือ	SJ	45	60	RO116	224,384	3,867
ดอลฌ์	Dolj	กรายอวา	แม่น้ำฌิว[note 8]	ตะวันตกเฉียงใต้	DJ	20	51	RO411	660,544	7,425
ดึมบอวิตซา	Dâmbovița	ตือร์กอวิชเต	แม่น้ำดึมบอวิตซา	ใต้	DB	13	45	RO313	518,745	4,056
ตีมิช	Timiș	ตีมีชออารา	แม่น้ำตีมิช	ตะวันตก	TM	30	56	RO424	683,540	8,692
ตุลชา	Tulcea	ตุลชา	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงใต้	TL	82	40	RO225	213,083	8,484
เตเลออร์มัน	Teleorman	อาเลกซันดรียา	แม่น้ำเตเลออร์มัน	ใต้	TR	14	47	RO317	380,123	5,788
เนอัมตส์	Neamț	ปียาตราเนอัมตส์	แม่น้ำเนอัมตส์	ตะวันออกเฉียงเหนือ	NT	61	33	RO214	470,766	5,897
บราชอฟ	Brașov	บราชอฟ	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	กลาง	BV	50	68	RO122	549,217	5,361
บอตอชัน	Botoșani	บอตอชัน	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงเหนือ	BT	71	31	RO212	412,626	4,987
บาเกิว	Bacău	บาเกิว	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงเหนือ	BC	60	34	RO211	616,168	6,622
บิสตริตซา-เนอเซอวุด	Bistrița-Năsăud	บิสตริตซา	แม่น้ำบิสตริตซาและเมืองเนอเซอวุด	ตะวันตกเฉียงเหนือ	BN	42	63	RO112	286,225	5,358
บีฮอร์	Bihor	ออราเดอา	ชุมชนบีฮารียา	ตะวันตกเฉียงเหนือ	BH	41	59	RO111	575,398	7,539
บูคาเรสต์	București	(เทศบาลบูคาเรสต์) [note 9]	ชื่อสกุลบูกูร์ (Bucur)[23]	บูกูเรชต์-อิลฟอฟ	B	01–06 [note 10]	1x [note 11]	RO321	1,883,425	240
บูเซิว	Buzău	บูเซิว	แม่น้ำบูเซิว	ตะวันออกเฉียงใต้	BZ	12	38	RO222	451,069	6,101
เบรอยีลา	Brăila	เบรอยีลา	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงใต้	BR	81	39	RO221	321,212	4,766
ปราฮอวา	Prahova	ปลอเยชต์	แม่น้ำปราฮอวา	ใต้	PH	10	44	RO316	762,886	4,715
มารามูเรช	Maramureș	บายามาเร	ภูมิภาคทางประวัติศาสตร์มารามูเรช	ตะวันตกเฉียงเหนือ	MM	43	62	RO114	478,659	6,303
มูเรช	Mureș	ตือร์กูมูเรช	แม่น้ำมูเรช	กลาง	MS	54	65	RO125	550,846	6,705
เมเฮดินตส์	Mehedinți	ดรอเบตา-ตูร์นูเซเวริน	ชุมชนเมฮาดียา	ตะวันตกเฉียงใต้	MH	22	52	RO413	265,390	4,942
ยัช	Iași	ยัช	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันออกเฉียงเหนือ	IS	70	32	RO213	772,348	5,477
ยาลอมิตซา	Ialomița	สลอบอซียา	แม่น้ำยาลอมิตซา	ใต้	IL	92	43	RO315	274,148	4,455
วรันชา	Vrancea	ฟอกชัน	เทศมณฑลชื่อเดียวกันในสมัยกลาง[24][note 12]	ตะวันออกเฉียงใต้	VN	62	37	RO226	340,310	4,854
วัสลุย	Vaslui	วัสลุย	แม่น้ำวัสลุย	ตะวันออกเฉียงเหนือ	VS	73	35	RO216	395,499	5,317
วึลชา	Vâlcea	รึมนีกูวึลชา	เทศมณฑลชื่อเดียวกันในสมัยกลาง[1][note 13]	ตะวันตกเฉียงใต้	VL	24	50	RO415	371,714	5,764
ออลต์	Olt	สลาตีนา	แม่น้ำออลต์	ตะวันตกเฉียงใต้	OT	23	49	RO414	436,400	5,503
อัลบา	Alba	อัลบายูลียา	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	กลาง	AB	51	58	RO121	342,376	6,250
อาร์เจช	Argeș	ปีเตชต์	แม่น้ำอาร์เจช	ใต้	AG	11	48	RO311	612,431	6,822
อารัด	Arad	อารัด	เมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑล	ตะวันตก	AR	31	57	RO421	430,629	7,746
อิลฟอฟ	Ilfov	บุฟตียา	แม่น้ำอิลฟอฟ	บูกูเรชต์-อิลฟอฟ	IF	07	1x [note 11]	RO322	388,738	1,564
ฮาร์กีตา	Harghita	มีเยร์กูเรอาชุก	เทือกเขาฮาร์กีตา	กลาง	HR	53	66	RO124	310,867	6,637
ฮูเนดออารา	Hunedoara	เดวา	เมืองฮูเนดออารา	ตะวันตก	HD	33	54	RO423	418,565	7,072

หมายเหตุ

1. ฌูเด็ตส์ มาจากภาษาละตินว่า judicium ส่วน ซีนุต น่าจะมาจากภาษาละตินว่า tenutum
2. ชื่อเทศมณฑลในปัจจุบันโดยส่วนใหญ่จะมาจากชื่อแม่น้ำสายสำคัญที่ไหลผ่านเขตเทศมณฑล ในบางกรณีชื่อเมืองที่ตั้งตัวเทศมณฑลหรือเมืองสำคัญอื่นอาจจะตั้งชื่อตามแม่น้ำสายเดียวกันด้วย
3. รหัส ISO 3166-2:RO ซึ่งใช้เป็นรหัสสำหรับจดทะเบียนรถยนต์และนิยมใช้เป็นอักษรย่อโดยทั่วไปด้วย
4. รหัสไปรษณีย์ในประเทศโรมาเนียจะใช้รูปแบบ xxyzw โดย xx คือรหัสเทศมณฑล ในขณะที่ y z และ w จะระบุเมือง ถนน ส่วนของถนน หรือแม้แต่อาคาร
5. หมายเลขโทรศัพท์พื้นฐานในประเทศโรมาเนียจะใช้รูปแบบ +40-abb-xxx-xxx โดย 40 คือรหัสประเทศโรมาเนีย bb คือรหัสพื้นที่ และ a คือรหัสสำหรับผู้ให้บริการ โดย 2 หมายถึงรอมเตเลกอมซึ่งเป็นอดีตผู้ให้บริการระดับประเทศ 3 หมายถึงผู้ให้บริการโทรศัพท์พื้นฐานรายอื่น และ 7 หมายถึงหมายเลขโทรศัพท์เคลื่อนที่ อย่างไรก็ตาม หมายเลขโทรศัพท์เคลื่อนที่ไม่ได้ใช้รหัสพื้นที่
6. รหัสพื้นที่จะใช้รูปแบบ ROxyz โดย x หมายถึงภูมิภาคใหญ่ y หมายถึงภูมิภาคย่อยหรือภูมิภาคการพัฒนาซึ่งอาจจะเป็น 1 หรือ 2 และ z หมายถึงรหัสเทศมณฑล
7. กอร์ฌย่อมาจาก "กอราฌิว" (Gora Jiu) หรือฌิวภูเขา เนื่องจากเทศมณฑลกอร์ฌตั้งอยู่พื้นที่สูงริมแม่น้ำฌิว
8. ดอลฌ์ย่อมาจาก "ดอลูฌิว" (Dolu Jiu) หรือฌิวหุบเขา เนื่องจากเทศมณฑลดอลฌ์ตั้งอยู่พื้นที่ลุ่มริมแม่น้ำฌิว
9. บูคาเรสต์ไม่ใช่เทศมณฑล แต่เป็นเทศบาลที่มีฐานะเท่ากับเทศมณฑล
10. เนื่องจากกรุงบูคาเรสต์มีประชากรมาก จึงต้องแบ่งออกเป็นหกเขตสำหรับการไปรษณีย์
11. บูคาเรสต์และเทศมณฑลอิลฟอฟใช้รหัสเดียวกัน แต่เนื่องจากประชากรมีเป็นจำนวนมาก ทำให้รหัสพื้นที่ของบูคาเรสต์และอิลฟอฟเหลือเพียง "1" หลักเดียว และตามด้วยหมายเลขอื่นอีกเจ็ดหลัก แทนที่จะมีรหัสพื้นที่สองหลักและหมายเลขอื่นหกหลักเหมือนเทศมณฑลอื่น
12. วรัน เป็นคำในภาษาพื้นเดิม เชื่อกันว่าหมายถึง "ป่า" หรือ "ภูเขา"
13. วึลชา ในภาษาโรมาเนียแปลว่าหุบเขาแคบ