ฟาโรห์อเคนาเทน

อเคนาเทน (อังกฤษ: Akhenaten, /ˌækəˈnɑːtən/ ออกเสียง^ⓘ)^[8] บางครั้งสะกดเป็น อเคนาทอน (Akhenaton)^[3][9][10] หรือ เอคนาทอน (Echnaton;^[11] อียิปต์โบราณ: ꜣḫ-n-jtn ʾŪḫə-nə-yātəy, ออกเสียง: [ˈʔuːχəʔ nə ˈjaːtəj] ^ⓘ,^[12][13] หมายถึง 'Effective for the Aten') เป็นฟาโรห์อียิปต์โบราณที่ครองราชย์ ป. 1353–1336^[3] หรือ 1351–1334 ปีก่อน ค.ศ.^[4] เป็นพระมหากษัตริย์ลำดับที่ 10 แห่งราชวงศ์ที่สิบแปด ก่อนหน้าปีที่ 5 ในรัชสมัยของพระองค์ พระองค์มีพระนามว่า อาเมนโฮเทปที่ 4 (อียิปต์โบราณ: jmn-ḥtp หมายถึง "Amun is satisfied", แผลงกรีกเป็น อาเมโนฟิสที่ 4)

อเคนาเทน อเมนโฮเทปที่ 4
อเมโนฟิสที่ 4, เนฟูรูเรยา, อิคนาทอน[1][2]
พระรูปแกะสลักหินของอเคนาเตนในพิพิธภัณฑ์อียิปต์
ฟาโรห์
รัชกาล	1353–1336 ปีก่อน ค.ศ.[3] 1351–1334 ปีก่อน ค.ศ.[4]
ก่อนหน้า	อเมนโฮเทปที่ 3
ถัดไป	ไม่ทราบ: สเมงห์คาเร, เนเฟอร์เนเฟรูอาเตน หรือทุตอังค์อามุน
พระปรมาภิไธย พระนามฮอรัส คา นัคท์ ไก ซูติ (ปี 1–5)[5] Victorious bull, high of plumes[5] เมริอีเทน (หลังปีที่ 5)[5] ผู้เป็นที่รักแห่งอาเทน[5] พระนามเนบติ เวร์ เนซุต เอม อีเพต ซุต (ปี 1–5)[5] ความเป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ในคาร์นัก[5] เวร์-เนซุต-เอม-อเคนาเทน (หลังปีที่ 5)[5] ความเป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ในอเคนาเทน[5] พระนามฮอรัสทองคำ เวทเจส คาอู เอม อีอูนู เซไม (ปีที่ 1–5)[5] Elevated of appearances in southern Heliopolis[5] เวทเจส เรน เอน อีเทน (หลังปีที่ 5)[5] ผู้เทิดทูนพระนามแห่งอาเทน[5] พระนามครองราชย์ เนเฟอร์-เคเปอร์รู-เร, วา-เอน-เร (Year 1–17)[5] ความงามเป็นที่ประจักษ์แห่งรา, ผู้เป็นที่หนึ่งแห่งรา[5] พระนามประสูติ อีเมน-เฮเทป(อู) เนทเจอร์-เฮกา-วาเซท (ปีที่ 1–5)[5] Amun is satisfied, god, and ruler of Thebes[5] อัค-เอน-อีเทน (หลังปีที่ 5)[5] The one who is beneficial to the Aten[5]
คู่เสกสมรส	เนเฟอร์ติติ, คิยา, เดอะยังเกอร์เลดี (อาจจะ)
พระราชบุตร	สเมงห์คาเร? เมริทอาเตน เมเคตอาเตน อังค์เอสเอนอามุน เนเฟอร์เนเฟรูอาเตน ตาเชริท เนเฟอร์เนเฟรูเร เซเตเพนเร ทุตอังค์อามุน (เป็นไปได้มากสุด) อังค์เซนปาอาเตน ตาเชริท? เมริตอาเทน ตาเชริท?
พระราชบิดา	ฟาโรห์แอเมนโฮเทปที่ 3
พระราชมารดา	ติเย
สวรรคต	1336 หรือ 1334 ปีก่อน ค.ศ.
สุสาน	สุสานหลวงแห่งอเคนาเทน อามาร์นา (หลุมฝังพระศพเดิม) เควี55 (พิพาท) [6][7]
อนุสรณ์สถาน	อเคตอาเทน, เจมปาอาเตน
ศาสนา	ศาสนาอียิปต์โบราณ ลัทธิอาเทน
ราชวงศ์	ที่ 18

ฟาโรห์แอเคนาเทน มีพระมเหสีที่เป็นราชินีที่มีชื่อเสียงโด่งดัง คือ ราชินีเนเฟอร์ติติ (Nefertiti) และพระราชโอรสที่มีชื่อเสียงอีกเช่นกัน คือ ฟาโรห์ทุตอังค์อามุน (Tutankhamun)

ฟาโรห์แอเคนาเทน ขึ้นครองราชย์ระหว่าง 1350 ปีก่อนคริสต์ศักราช และครองราชย์อยู่นาน 17 ปี ปัจจุบัน นักประวัติศาสตร์เชื่อว่า พระองค์เป็นฟาโรห์องค์แรกที่ปฏิวัติความเชื่อในอาณาจักรอียิปต์ พระองค์ทรงนับถือพระเจ้าเพียงองค์เดียว คือ อาเตน (Aten) (สุริยเทพ สันนิษฐานว่าเป็นไปได้ว่าอาจเป็นองค์เดียวกับ รา) ถึงขนาดสร้างเมืองใหม่ที่ชื่อ อมาน่า (Amarna) ที่มีศาสนสถานขนาดใหญ่เพื่อบูชาเทพอาเตน พร้อมกับเปลี่ยนพระนามใหม่เป็น แอเคนาเทน ด้วย เพื่อให้เชื่อมโยงกับคำว่า อาเตน (แอเคนาเทน แปลว่า "มีประโยชน์ต่ออาเตน"^[14]) ซึ่งนักประวัติศาสตร์เชื่อว่า การที่นับถือเทพเจ้าเพียงองค์เดียวของพระองค์นั้น เป็นแรงบันดาลใจให้โมเสสเป็นกบฏต่อฟาโรห์แรเมซีสที่ 2 (Ramesses II) ในอีกราว 50 ปี ต่อมาที่วิหารและราชวังในเมือง อะมานา พระองค์ได้สร้างศิลปกรรมฝาผนังไว้อย่างงดงาม ที่มีบทสรรเสริญเทพอาเตน แต่เมื่อพระองค์สวรรคตลง เมืองอมาน่าแห่งนี้ก็ได้ถูกทิ้งร้างทันที ทายาทรุ่นหลังได้ทำลายวิหารและบทสรรเสริญเหล่านี้เสีย รวมทั้งได้ประณามพระองค์และทำลายรูปสลักพระพักตร์ของพระองค์ด้วย ซึ่งเชื่อว่า ทั้งนี้เป็นเพราะต้องการทำลายหลักความเชื่อของการนับถือเทพเจ้าองค์เดียว (Monotheism)

ภาพฝาผนังที่แสดงถึงฟาโรห์แอเคนาเทน พระนางเนเฟอร์ติติ และพระธิดา 3 องค์ ที่แสดงถึงความนับถือต่อเทพอาเตน (เทพเจ้าทรงฉายแสงอยู่ข้างบน)

ดูเพิ่ม

• ฟาโรห์ในคัมภีร์ไบเบิล
• โอซาร์เซฟ