เพลงมหาชัย

เพลงมหาชัย เป็นเพลงเกียรติยศสำหรับพระบรมวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ใช้เป็นเพลงเดินธงในพิธีการสำคัญทางทหาร และใช้บรรเลงในการอวยพร

เพลงมหาชัย

โน้ตเพลงมหาชัย ทางสากล ฉบับเผยแพร่โดยคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี ตามมติคณะรัฐมนตรีลงวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2546
ทำนอง	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์, พ.ศ. 2438 (129 ปี)
รับไปใช้	24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 (เพลงชาติโดยพฤตินัย)
เลิกใช้	1 กรกฎาคม พ.ศ. 2475 (เพลงชาติโดยพฤตินัย)
ตัวอย่างเสียง
เพลงมหาชัย (บรรเลง) ไฟล์ ช่วยเหลือ

ประวัติ

เพลงมหาชัยเดิมเป็นเพลงไทยอัตราสองชั้น มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ใช้บรรเลงคู่กับเพลงมหาฤกษ์ในโอกาสอันเป็นมงคลต่าง ๆ จนเรียกขานกันโดยทั่วไปว่า "มหาฤกษ์-มหาชัย" ต่อมาสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เพลงนี้บรรจุอยู่ในเพลงปี่พาทย์ เรื่องเวียนเทียน หรือทำขวัญ เป็นเพลงในลำดับที่ 5 ที่เริ่มจาก เพลงนางนาค แล้วออก เพลงมหาฤกษ์ มหากาล สังข์น้อย มหาชัย ดอกไม่ไทร และดอกไม้ไพร ตามลำดับ นอกจากนี้เพลงมหาชัย ยังปรากฏอยู่ในเพลงตับมโหรี เรื่องทำขวัญครั้งกรุงเก่า โดยเป็นเพลงในลำดับที่ 6 ซึ่งมี พัดชา นางนาค นางนกครวญ สรรเสริญพระจันทร์ มอญแปลง มหาชัย มโนราห์โอด ราโค หงส์ไซร้ดอกบัว เนรปาตี

ใน พ.ศ. 2438 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ขณะทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหม ทรงพระนิพนธ์เพลงมหาชัยทางสากลขึ้นจากเพลงมหาชัยแบบดั้งเดิมของไทย แล้วประทานให้พระยาวาทิตบรเทศนำไปเรียบเรียงประสานเสียงสำหรับแตรวงทหารบรรเลงเป็นเพลงเดิน และทรงให้ มร.ยาคอบ ไฟต์ (บิดาของพระเจนดุริยางค์) เรียบเรียงดนตรีสำหรับให้แตรวงทหารม้าบรรเลงด้วยเครื่องดนตรีทองเหลือง (Brass Band) ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ได้ทรงนำเพลงนี้มาแก้ไขปรับปรุงใหม่ให้รัดกุมยิ่งขึ้น โดยให้วงดุริยางค์ทหารบกและทหารเรือบรรเลงกันเป็นเพลงเคารพหรือเพลงคำนับพระบรมวงศ์ที่มีศักดิ์ไม่ถึงสมเด็จพระบรมราชินี

เพลงมหาชัยทางสากลที่ใช้เป็นเพลงคำนับนี้ใช้บรรเลงอย่างเดียว ไม่มีคำร้อง รัฐบาลไทยได้จัดเพลงนี้ให้เป็น 1 ใน 6 เพลงสำคัญของแผ่นดิน ตามมติคณะรัฐมนตรีลงวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2546

การบรรเลง

เพลงมหาชัยใช้เป็นเพลงเกียรติยศของพระบรมวงศ์ที่มีศักดิ์ต่ำกว่า สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี หรือก็คือได้รับพระราชทานเศวตฉัตรตั้งแต่ 5 ชั้นลงมา ซึ่งในปัจจุบันนี้^[1] ได้แก่

• สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี
• ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี
• พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ
• สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา
• สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา
• สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ
• พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์
• พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ
• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมศึกยุคล

นอกจากนี้ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ยังได้รับสิทธิให้ใช้เพลงนี้เป็นเพลงคำนับด้วยเช่นกัน

เพลงมหาชัย ยังใช้บรรเลงเมื่อผู้เป็นประธานหรือแขกเกียรติยศสูงสุดของงานมาถึง และเมื่อผู้เป็นประธานของงานกล่าวคำปราศรัยจบ และใช้บรรเลงในงานรับรองบุคคลสำคัญ งานสโมสรสันนิบาต การดื่มอวยพรเลี้ยงคณะทูตเพื่อกระชับสัมพันธไมตรีระหว่างชาติ

ในพิธีการทางทหาร เพลงมหาชัยจะใช้บรรเลงเป็นเพลงเดินธง ในขณะที่ทำการเชิญธงชัยเฉลิมพลเข้าประจำที่หน้าพลับพลาที่ประทับ ในพิธีถวายสัตย์ปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษาพระองค์ และ ในกิจการลูกเสือ เพลงมหาชัยจะใช้บรรเลงเป็นเพลงเดินธง ในขณะที่ทำการเชิญธงคณะลูกเสือแห่งชาติและธงลูกเสือประจำจังหวัด ในงานพิธีสำคัญทางกิจการลูกเสือ ด้วยเช่นกัน หมู่เชิญธงจะเดินในท่าเดินเปลี่ยนสูงระหว่างทำการเชิญธงจนกว่าหมู่เชิญธงที่เข้าร่วมพิธีดังกล่าวทุกหมู่จะเข้าประจำที่ทั้งหมด

การดัดแปลง

เพลงชาติมหาชัย

ในช่วงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 คณะราษฎรได้นำเอาเพลงมหาชัย (ทางร้องแบบไทยเดิม) มาใช้เป็นเพลงปฏิวัติ มีชื่อว่า "เพลงชาติมหาชัย" โดยใช้คำร้องของเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี เพลงนี้แต่งขึ้นเพื่อใช้ขับร้องและบรรเลงปลุกเร้าใจประชาชน ก่อให้เกิดความรักชาติและสร้างความสามัคคี ในระหว่างที่มีการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองทำนองเดียวกันกับเพลงปฏิวัติอื่น ๆ และมีความคิดจะใช้เพลงนี้เป็นเพลงสำหรับชาติในลักษณะเดียวกับเพลง La Marseillaise ของฝรั่งเศส แต่ไม่ได้รับความนิยมจากประชาชน ภายหลังจึงได้เปลี่ยนมาใช้เพลงชาติไทยฉบับประพันธ์ทำนองโดยพระเจนดุริยางค์ แทน^{[ต้องการอ้างอิง]}

จากการค้นคว้าของ ดร.สุกรี เจริญสุข ได้จัดเพลงนี้ให้เป็นเพลงชาติ (National anthem) ลำดับที่ 4 ของประเทศไทย^{[ต้องการอ้างอิง]}

เนื้อเพลงชาติมหาชัยมีดังนี้

สยามอยู่คู่ฟ้าอย่าสงสัย

เพราะชาติไทยเป็นไทยไปทุกเมื่อ

ชาวสยามนำสยามเหมือนนำเรือ

ผ่านแก่งเกาะเพราะเพื่อชาติพ้นภัย

เราร่วมใจร่วมรักสมัครหนุน

วางธรรมนูญสถาปนาพาราใหม่

ยกสยามยิ่งยงธำรงชัย

ให้คงไทยตราบสิ้นดินฟ้า

เพลงปลุกใจ

พลตรี หลวงวิจิตรวาทการได้แต่งเนื้อร้องใส่ทำนองเพลงมหาชัย เพื่อใช้เป็นเพลงประกอบบทละครปลุกใจให้รักชาติ ขับร้องหมู่โดยนักร้องกรมศิลปากร มีเนื้อร้องดังต่อไปนี้^[2]

(พูด)
ไปเถอะยอดรัก
ไปรบสู้เสียสละ
เพื่อประเทศชาติที่รักของเรา

(ดนตรีขึ้นเพลงมหาชัย)

(พูด)
ขอไทยเราอยู่เป็นไทย ขอไทยเราอยู่คู่ฟ้า
ขอปวงหมู่ประชา ไทยเป็นสุขและสมบูรณ์พูนผล
ใครกล้ามาผจญ จงให้ศัตรูทุกคนแพ้ภัยมลายไป

(ร้องทำนองเพลงมหาชัยทางสากล)
ขอไทยเราอยู่เป็นไทย ขอไทยเราอยู่คู่ฟ้า
ขอปวงหมู่ประชา ไทยเป็นสุขและสมบูรณ์พูนผล
ใครกล้ามาผจญ จงให้ศัตรูทุกคนแพ้ภัยมลายไป

บทร้องโดย เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์

ในปี พ.ศ. 2550 เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ได้ประพันธ์เนื้อร้องบทหนึ่งโดยใส่ทำนองตามเพลงมหาชัยทางสากล ปรากฏความดังต่อไปนี้

ขอชัยมงคล	โปรดจงอยู่ดำรง
คงยิ่งใหญ่ในแผ่นดิน	ภูมิพื้นถิ่น ภูมิพลัง
ไทยทุกเหล่า เผ่าสยาม	ชยะสิทธิ์ สิทธิ์ชัย ทุกยาม
ชยะศักดิ์สยามยืนยง	สิ่งประสงค์จงเจริญ
ผองไทยรักแผ่นดินไทย	รวมใจร่วมฝ่าเผชิญ
เดินสู่สมัยไทยสากล	บนแผ่นดินถิ่นสยาม
ชยะสิทธิ์ สิทธิ์ชัย ทุกยาม	ชยะศักดิ์สยามยืนยง
ขอมงคลมหาชัย	ชโย

เพลงมหาชัยซึ่งขับร้องด้วยบทร้องข้างต้น ได้มีการบันทึกเสียงอยู่ในซีดีชุด บันทึกเสียงเพลงเกียรติยศ - National Music "Songs of Honor" โดยวงดุริยางค์ฟีลฮาร์โมนิกแห่งประเทศไทย มหาวิทยาลัยมหิดล ปรากฏเป็นเพลงลำดับที่ 4 จากทั้งทมด 13 เพลง ในซีดีชุดนี้^[3]