อำเภอวาปีปทุม

วาปีปทุม เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดมหาสารคาม มีพื้นที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ของจังหวัดมหาสารคาม รองจากอำเภอโกสุมพิสัย และอำเภอบรบือ มีประชากรมากเป็นอันดับ 3 ของจังหวัดรองจาก อำเภอเมืองมหาสารคาม และอำเภอโกสุมพิสัย

อำเภอวาปีปทุม
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Wapi Pathum
วัดกู่สุนทราราม
คำขวัญ:  เมืองนักปราชญ์ ชาตินักสู้ ผ้าไหมเลิศหรู เฟื่องฟูกลองยาว แหล่งอู่ข้าวจ่อใหญ่ ถิ่นไทยบัวงาม
แผนที่จังหวัดมหาสารคาม เน้นอำเภอวาปีปทุม
พิกัด: 15°50′48″N 103°22′48″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	มหาสารคาม
พื้นที่
• ทั้งหมด	605.77 ตร.กม. (233.89 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	112,214 คน
• ความหนาแน่น	185.24 คน/ตร.กม. (479.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	44120
รหัสภูมิศาสตร์	4409
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอวาปีปทุม ถนนกฤษมานิต ตำบลหนองแสง อำเภอวาปีปทุม จังหวัดมหาสารคาม 44120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

เมืองวาปีประทุมตั้งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยยก "บ้านนาเลา" หรือ "บ้านหนองนาเลา" ขึ้นเป็นเมือง ให้ชื่อว่า "เมืองวาปีประทุม" เมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 9 พ.ศ. 2424 และให้ท้าวสุริยวงศ์ (บุญมี) มีบรรดาศักดิ์เป็น พระพิทักษ์นรากร เป็นเจ้าเมือง ท้าวมหาพรม (ย่าง) เป็นอุปราช เพียพละคร (เกตุ) เป็นราชวงศ์ พอเดินทางมาถึงบ้านแก่งสำโรง แขวงเมืองพุทไธสง พระพิทักษ์นรากร (บุญมี) ป่วยเป็นไข้ป่า เสียชีวิต

พ.ศ. 2425 พระเจริญราชเดช เห็นว่าบ้านนาเลาเป็นบ้านทุรกันดารฝืดเคืองนัก จึงนำความใบบอกทูลเกล้าฯว่า บ้านหนองแสงมีชัยภูมิกว้างขวาง มีหนองน้ำคือหนองแสง กว้างลึก มีน้ำตลอดปี เป็นที่อาศัยของผู้คนและสัตว์เลี้ยงได้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งเป็น "เมืองวาปีประทุม"^[1] (บ้านหนองแสง คือ ที่ตั้งที่ว่าการอำเภอวาปีปทุมในปัจจุบัน)

ปี พ.ศ. 2444 ทางราชการหัวเมืองมณฑลอีสานได้ยุบเมืองจัตวา ตรี โท เป็นอำเภอ โดยตัดคำว่า เมือง ออก พระพิทักษ์นรากร (อุ่น) เจ้าเมืองวาปีปทุม ได้ขอกราบบังคมทูลเกล้าฯ ขอชื่ออำเภอให้คงคำว่า "เมือง" ไว้ดังเดิม ชื่อว่า "อำเภอเมืองวาปีประทุม" (จนถึง พ.ศ. 2482 จึงได้ตัดคำว่า "เมือง" ออก) และพระพิทักษ์นรากร (อุ่น) ดำรงตำแหน่งนายอำเภอคนแรก

• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอวาปีปทุม (1,2,3)^[2]
  • (1) แยกพื้นที่หมู่ 2,3,4,15,22,23,25,27,28,29 ของตำบลดงใหญ่ มาตั้งเป็นตำบลงัวบา
  • (2) แยกพื้นที่หมู่ 1,4,8,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30 ของตำบลขามป้อม มาตั้งเป็นตำบลเสือโก้ก
  • (3) แยกพื้นที่หมู่ 21,22,23,24,25,26,27 ของตำบลหัวเรือ และพื้นที่หมู่ 4,5,22,23,24,25,26,28 ของตำบลหนองแสง มาตั้งเป็นตำบลโพธิ์ชัย
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองแสง ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองแสง^[3]
• วันที่ 16 ธันวาคม 2501 ตั้งตำบลนาข่า แยกออกจากตำบลหนองคู ตั้งตำบลหนองไผ่ แยกออกจากตำบลหัวเรือ และตำบลนาดูน^[4]
• วันที่ 15 มีนาคม 2503 โอนพื้นที่หมู่ 6,8,10,11,12,13,14,15,20,22 (ในขณะนั้น) ของตำบลนาดูน และพื้นที่หมู่ 2,8,11,12,13,14,15,16,18 ของตำบลนาข่า อำเภอวาปีปทุม ไปขึ้นกับอำเภอบรบือ^[5] เพื่อนำไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาเชือก
• วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2511 ตั้งตำบลแคน แยกออกจากตำบลดงใหญ่^[6]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2512 แยกพื้นที่ตำบลนาดูน ตำบลหนองไผ่ และตำบลหนองคู อำเภอวาปีปทุม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาดูน ขึ้นกับอำเภอวาปีปทุม^[7]
• วันที่ 28 กันยายน 2514 โอนพื้นที่หมู่ 5,6,7,8,10,11,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองคู กิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม ไปขึ้นกับตำบลหนองแสง อำเภอวาปีปทุม^[8]
• วันที่ 11 สิงหาคม 2515 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอนาเชือก อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย และกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม (1,2)^[9]
  • (1) โอนพื้นที่หมู่ 4,7,9,11 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองโพธิ์ อำเภอนาเชือก ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม
  • (2) โอนพื้นที่หมู่ 2,7,8,10,12,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านกู่ และพื้นที่ตำบลดงบังทั้งตำบล อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม
• วันที่ 5 กันยายน 2515 ตั้งตำบลบ้านหวาย แยกออกจากตำบลหนองแสง^[10]
• วันที่ 7 พฤศจิกายน 2515 กำหนดเขตตำบลนาดูน กิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม โดยให้เขตตำบลครอบคลุมพื้นที่หมู่ 4,7,9,11 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองโพธิ์ อำเภอนาเชือก และพื้นที่หมู่ 2,7,8,10,12,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านกู่ และพื้นที่ตำบลดงบังทั้งตำบล อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ที่ได้รับมา^[11]
• วันที่ 18 มิถุนายน 2517 ตั้งตำบลดงดวน แยกออกจากตำบลนาดูน^[12]
• วันที่ 14 กันยายน 2519 ตั้งตำบลหัวดง แยกออกจากตำบลนาดูน และตำบลดงบัง^[13]
• วันที่ 7 พฤศจิกายน 2521 ตั้งตำบลหนองไฮ แยกออกจากตำบลขามป้อม ตำบลโพธิ์ชัย และตำบลเสือโก้ก^[14]
• วันที่ 25 มีนาคม 2522 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม เป็น อำเภอนาดูน^[15]
• วันที่ 23 กรกฎาคม 2530 ตั้งตำบลประชาพัฒนา แยกออกจากตำบลโพธิ์ชัย^[16]
• วันที่ 18 ตุลาคม 2532 ตั้งตำบลหนองทุ่ม แยกออกจากตำบลหนองแสง^[17]
• วันที่ 29 สิงหาคม 2534 ตั้งตำบลหนองแสน แยกออกจากตำบลเสือโก้ก^[18]
• วันที่ 27 ตุลาคม 2536 ตั้งตำบลโคกสีทองหลาง แยกออกจากตำบลดงใหญ่^[19]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหนองแสง เป็นเทศบาลตำบลหนองแสง
• วันที่ 1 ตุลาคม 2557 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลตำบลหนองแสง จังหวัดมหาสารคาม เป็นเทศบาลตำบลวาปีปทุม^[20]

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอวาปีปทุมมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองมหาสารคาม อำเภอแกดำ และอำเภอศรีสมเด็จ (จังหวัดร้อยเอ็ด)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอศรีสมเด็จและอำเภอจตุรพักตรพิมาน (จังหวัดร้อยเอ็ด)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเกษตรวิสัย อำเภอปทุมรัตต์ (จังหวัดร้อยเอ็ด) และอำเภอนาดูน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอนาเชือกและอำเภอบรบือ

ระยะทางจากอำเภอวาปีปทุมถึงกรุงเทพมหานครประมาณ 475 กิโลเมตร

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอวาปีปทุมแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 15 ตำบล 240 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

หนองแสง

(Nong Saeng)

28 หมู่บ้าน

9.

นาข่า

(Na Kha)

16 หมู่บ้าน

2.

ขามป้อม

(Kham Pom)

16 หมู่บ้าน

10.

บ้านหวาย

(Ban Wai)

17 หมู่บ้าน

3.

เสือโก้ก

(Suea Kok)

20 หมู่บ้าน

11.

หนองไฮ

(Nong Hai)

17 หมู่บ้าน

4.

ดงใหญ่

(Dong Yai)

16 หมู่บ้าน

12.

ประชาพัฒนา

(Pracha Phatthana)

11 หมู่บ้าน

5.

โพธิ์ชัย

(Pho Chai)

12 หมู่บ้าน

13.

หนองทุ่ม

(Nong Thum)

10 หมู่บ้าน

6.

หัวเรือ

(Hua Ruea)

21 หมู่บ้าน

14.

หนองแสน

(Nong Saen)

10 หมู่บ้าน

7.

แคน

(Khaen)

17 หมู่บ้าน

15.

โคกสีทองหลาง

(Khok Si Thonglang)

11 หมู่บ้าน

8.

งัวบา

(Ngua Ba)

19 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอวาปีปทุมประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 16 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลวาปีปทุม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองแสง
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแสง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแสง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลวาปีปทุม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลขามป้อม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขามป้อมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเสือโก้ก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเสือโก้กทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ชัย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์ชัยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวเรือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวเรือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแคน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแคนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลงัวบา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลงัวบาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาข่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาข่าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านหวาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านหวายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองไฮ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองไฮทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลประชาพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระชาพัฒนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองทุ่ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองทุ่มทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแสน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแสนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกสีทองหลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกสีทองหลางทั้งตำบล

สถานศึกษา

โรงเรียนมัธยมศึกษา

• โรงเรียนวาปีปทุม(โรงเรียนมาตรฐานสากลประจำอำเภอขนาดใหญ่พิเศษ) (สพฐ.)
• โรงเรียนหัวเรือพิทยาคม (อบจ.)
• โรงเรียนดงใหญ่วิทยาคม รัชมังคลาภิเษก (สพฐ.)
• โรงเรียนประชาพัฒนา (สพฐ.)
• โรงเรียนขามป้อมวิทยาคม (อบจ.)
• โรงเรียนงัวบาวิทยาคม (อบจ.)
• โรงเรียนนาข่าวิทยาคม (อบจ.)
• โรงเรียนเสือโก้กวิทยาสรรค์ (อบจ.)
• โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 16 (เปิดสอนตั้งแต่อนุบาลจนถึงชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย) (สพฐ.)
• โรงเรียนรุ่งอรุณวิทย์ (เปิดสอนตั้งแต่อนุบาลจนถึงชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย) (สช)

สถาบันอาชีวศึกษา

• วิทยาลัยเทคนิควาปีปทุม

โรงเรียนประถมศึกษา

• โรงเรียนเมืองวาปีปทุม (สพฐ.)
• โรงเรียนอนุบาลวาปีปทุม (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านนาเลา (สพฐ.)
• โรงเรียนชุมชนบ้านหนองทุ่ม (สพฐ.)
• โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 16 (สพฐ.)
• โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 17 (สพฐ.)
• โรงเรียนรุ่งอรุณวิทย์ (เอกชน) (สช.)
• โรงเรียนบ้านสระแก้วหนองคู (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านหนองแกวิทยา (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านชาดฝางหัวเรือ (สพฐ.)
• โรงเรียนหนองข่า (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านหนองแสน (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านโคกแปะ (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านหนองไฮ (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านเสือโก้ก (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านโนน (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านโคกสีทองหลาง (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านหนองกุง (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านดงใหญ่ (สพฐ.)
• โรงเรียนอนุบาลจิตรานนท์ (เอกชน)
• โรงเรียนบ้านหนองคูม่วง (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านนาฝายเหล่าหุ่ง (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านแวงชัยโคกหนองโจด (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านแคน (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านดู่ (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านตำแยประชานุเคราะห์ (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านเขวาค้อโคกกลาง (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านแวงเหล่าเก่าน้อย (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านโคกใหญ่วิทยา (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านหนองหว้า (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านโคกไร่ (สพฐ.)
• โรงเรียนชุมชนบ้านงัวบา (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านแวงนคร สังฆวิทยา (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านก่อ (สพฐ.)
• โรงเรียนบ้านดอนหัน (สพฐ.)