วันสำคัญทางศาสนาพุทธ นิยมระบุตามปฏิทินจันทรคติ โดยปกติจะเป็นวันที่เคยมีเหตุการณ์สำคัญเมื่อครั้งพุทธกาล หรือเมื่อถึงกำหนดต้องปฏิบัติประเพณีสำคัญตามธรรมเนียมในศาสนาพุทธ
วันสำคัญทางศาสนาพุทธ มีดังนี้
- วันโกน
- วันวิสาขบูชา: วันประสูติของพระพุทธเจ้า เป็นหนึ่งในวันสำคัญที่สุดของปี จัดในช่วงขึ้น 15 ค่ำแรก เดือน 6 หากปีใดเป็นปีอธิกมาสจะเลื่อนไปเป็นขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7 ในเดือนพฤษภาคม หรือเดือน 4 ซึ่งมักเกิดในช่วงพฤษภาคมหรือมิถุนายนในช่วงปีอธิกสุรทินจันทรคติ ในบางประเทศไม่เป็นเพียงแค่วันประสูติเท่านั้น แต่ยังเป็นวันตรัสรู้และปรินิพพานด้วย[1]
- วันปรินิพพาน: หรือวันนิพพาน เป็นวันหยุดของศาสนาพุทธนิกายมหายานที่ฉลองในเอเชียตะวันออก มักจัดในวันที่ 15 กุมภาพันธ์[2]
- วันมาฆบูชา: เป็นที่เกิดเหตุการณ์ 4 อย่างโดยมิได้นัดหมาย (จาตุรงคสันนิบาต) และเป็นวันสำคัญในประเทศไทย กัมพูชา ศรีลังกา และลาว จัดในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 (มักอยู่ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม) แต่ถ้าปีใดมีเดือนอธิกมาส คือ มีเดือน 8 สองครั้ง วันมาฆบูชาก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4
- พุทธชยันตี: จัดในเกาหลีใต้และจีนในวันที่ 8 เมษายน ตามจันทรคติ มีอีกชื่อว่า "ฮานามัตสึริ"[1] ในประเทศญี่ปุ่นจะมีการใช้น้ำชาล้างพระพุทธรูปในวัยทารก[1]
- วันอัฏฐมีบูชา หรือ วันถวายพระเพลิงพระพุทธเจ้า ตรงกับวันแรม 8 ค่ำ แห่งเดือนวิสาขะ (เดือน 6) หากปีใดเป็นอธิกมาสจะเลื่อนไปเป็นวันแรม 8 ค่ำ เดือน 7
- วันอาสาฬหบูชา: หรือ "วันธรรม" ฉลองในเรื่องการสั่งสอนครั้งแรกของพระพุทธเจ้า จัดในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ประมาณเดือนกรกฎาคม[3] หากปีใดเป็นปีธิกมาสจะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8-8 (เดือน 8 หลัง)
- วันพระ: มีอีกชื่อว่าวันประชุม มีอยู่ 4 ช่วง คือ ขึ้น 8 ค่ำ ขึ้น 15 ค่ำ แรม 8 ค่ำ และแรม 15 ค่ำของทุกเดือน[3]
- วันทอดกฐิน: จัดในช่วงสิ้นสุดวันเข้าพรรษา
- วันอภิธรรม: รายงานจากธรรมเนียมพม่า มีการฉลองในช่วงที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปที่สวรรค์ชั้นดุสิตเพื่อสอนพระอภิธรรมให้กับพระมารดา ฉลองในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7 ตามปฏิทินจันทรคติพม่า ซึ่งเริ่มต้นในเดือนเมษายน[3][4]
- วันลอยกระทง: เมื่อแม่น้ำและคลองเอ่อล้นไปด้วยน้ำ เทศกาลนี้จัดในทุกภาคของประเทศไทยในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ในกระทงมีใบไม้ เทียน และธูป แล้วนำไปลอยบนน้ำ สื่อถึงการปัดโชคร้ายออกไป[3]
- Madhu Purnima: จัดในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน Bhadro (สิงหาคม/กันยายน) จัดขึ้นเนื่องในวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จออกจากป่าปาริเลยยกะเพื่อนำสันติสุขมายังเหล่าศิษย์ที่ขัดแย้งกัน[3]
- แรกนาขวัญ: ในช่วงพระจันทร์ครึ่งดวงในเดือนพฤษภาคม จะมีโคสองตัวลากคันไถทอง ตามมาด้วยสตรีชุดขาวที่โปรยเมล็ด โดยเป็นวันฉลองที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ครังแรก[3]
- เทศกาลช้าง: พระพุทธเจ้ายกตัวอย่างถึงช้างป่าที่ไม่ถูกฝึกกับช้างที่ถูกฝึก พระองค์ตรัสว่าผู้ที่เพิ่งนับถือศาสนาพุทธควรมีความสัมพันธ์กับชาวพุทธที่นับถือมาก่อน เทศกาลนี้จัดขึ้นในวันเสาร์ที่สามของเดือนพฤศจิกายน[3]
- เทศกาลฟัน: ในประเทศศรีลังกา มีวัดที่เก็บฟันของพระพุทธเจ้า จัดขึ้นทุก ๆ ขึ้น 15 ค่ำ ในเดือนสิงหาคมทุก ๆ ปี[3]
- วันสารทจีน: "วันบรรพบุรุษ" ฉลองในวันแรกถึงวันที่ 15 ของเดือน 8 ตามจันทรคติ โดยเป็นวันที่สามเณรสำเร็จจากการเข้าพรรษา[3]
- วันประสูติของอวโลกิเตศวร: จัดในวันขึ้น 15 ค่ำ ในเดือนมีนาคม ตามแบบมหายานที่ประเทศทิเบตเกาหลี และจีน
- วันโพธิ์: เป็นวันที่พระพุทธเจ้าได้รับการตรัสรู้[5][1]