ย่อมุม คือ ส่วนหนึ่งของสถาปัตยกรรมไทย ที่เกี่ยวข้องกับผังพื้นที่ของฐาน แท่น ตัวอาคาร หรือรูปทรงของเสา และส่วนยอดหรือส่วนหลังคา
การย่อมุมเริ่ม ทำกับเสาไม้ ฐาน หรือแท่นไม้ ที่เรียกว่า "ย่อมุมไม้" ต่อมาจึงมีการย่อมุมสถาปัตยกรรมที่เป็นอาคาร เครื่องก่อ เสาที่ก่อด้วยอิฐ แต่ยังเรียกว่า ย่อมุมไม้อยู่ เช่น เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง หรือเจดีย์ย่อมุมไม้ยี่สิบ
การย่อมุมมี 2 วิธี ย่อมุมแบบ 45 องศา เช่น การย่อของฐาน หรือแท่นที่ซ้อนกัน อีกวิธีคือ ย่อเป็นมุมรัศมี เรียกว่า "ย่อมุมแบบรัศมี" ได้แก่ การย่อมุมของเจดีย์ย่อมุม หรือการย่อมุมของเครื่องยอด ทรงยอดบุษบกหรือทรงยอดมณฑป[1]
เหตุผลการย่อมุม
ผังพื้นที่มีรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส หรือสี่เหลี่ยมผืนผ้า จะย่อมุมเพื่อลดความกระด้างและแหลมคมที่มีอันตรายเมื่อเดินผ่าน สามารถย่อมุมโดยย่อมุมไม้แปด หรือย่อมุมไม้สิบสอง อีกเหตุผลคือ เพื่อความสวยงาม[2] ส่วนการย่อยมุมฐานชุกชีที่รองรับรัตนบัลลังก์ มีการยื่นออกมาเพื่อตั้งของเครื่องบูชา เรียกว่า ย่อเก็จ
การย่อมุมเสา จะทำในเสาลอย เสาหลอก หรือเสาเก็จ เพื่อลดความแหลมของมุม สําหรับเสาอิงมักไม่มีการย่อมุม อีกเหตุผลในการย่อมุมในเสา เป็นการย่อมุมไม้แปด หรือย่อมุมไม้สิบสอง เพราะเสานั้นมีบัวหัวเสา อยู่ในทรงกลม การย่อมุมเพื่อให้รูปตัดของเสาใกล้กับเสากลม เพื่อให้ใกล้เคียงกับบัวหัวเสากลม หากบัวหัวเสาสี่เหลี่ยมด้วย จะมีทั้งไม่ย่อมุมและย่อมุมไม้แปด เมื่อย่อมุมที่เสาแล้ว ก็ต้องย่อมุมที่บัวหัวเสาด้วย
การย่อมุมในตัวอาคาร เช่น หากเจดีย์เหลี่ยม ย่อมุมเพื่อให้กลมกลืนกับส่วนยอดซึ่งเป็นทรงกรวยกลม การย่อมุมอีกประเภทคือ ในอาคารประเภทไม้ เสาตรงมุมทั้งสี่จะตั้งเยื้องกันจำนวน 3 ต้น ทําให้เกิดมุมทํานองเดียวกับการย่อมุม การย่อมุมเพื่อให้สอดคล้องกับการย่อมุมของเครื่องยอดที่เป็นหลังคา[1]
นอกจากนี้ยังมีการย่อมุมในเครื่องยอด เช่น มณฑป บุษบก พระเมรุมาศ
อ้างอิง
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
