นครธม

นครธม (เขมร: អង្គរធំ) เป็นเมืองหลวงแห่งสุดท้ายและเป็นเมืองที่เข้มแข็งที่สุดของอาณาจักรขะแมร์ ปัจจุบันตั้งอยู่ในจังหวัดเสียมราฐ ประเทศกัมพูชา สถาปนาขึ้นในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 12 โดยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7^{[1]: 378–382 [2]: 170} มีอาณาเขตครอบคลุมพื้นที่ 9 ตารางกิโลเมตร อยู่ทางทิศเหนือของ นครวัด ภายในนครมีสิ่งก่อสร้างมากมายนับแต่สมัยแรก ๆ และที่สร้างขึ้นต่อโดยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 และรัชทายาท ใจกลางพระนครเป็นปราสาทหลักที่สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมัน เรียกว่า "ปราสาทบายน" ซึ่งยังประกอบด้วยกลุ่มปราสาทและลานกลางแจ้งขนาดใหญ่โดยรอบ

นครธม

អង្គរធំ
แผนผังนครธม
Angkor Thom ตำแหน่งในแผนที่กัมพูชา
ชื่ออื่น	อังกอร์ธม
ที่ตั้ง	เสียมราฐ, กัมพูชา
ภูมิภาค	เอเซียตะวันออกเฉียงใต้
พิกัด	13.443302°N 103.859682°E / 13.443302; 103.859682
ประเภท	โบราณสถาน
ส่วนหนึ่งของ	เมืองพระนคร
ความยาว	3 km (1.9 mi)
ความกว้าง	3 km (1.9 mi)
พื้นที่	9 ตร.กม. (3.4 ตร.ไมล์)
เส้นผ่านศูนย์กลาง	3 km (1.9 mi)
ปริมณฑล	12 km (7.5 mi)
ความเป็นมา
ผู้สร้าง	พระเจ้าชัยวรมันที่ 7
วัสดุ	หินทราย, ศิลาแลง
สร้าง	ปลายศตวรรษที่ 12 (ไม่ได้รวมโบราณบางแห่งภายใน ซึ่งสร้างหลังจากนั้น)
ละทิ้ง	ราวต้นศตวรรษที่ 17
สมัย	ยุคกลาง
หมายเหตุเกี่ยวกับสถานที่
สภาพ	ได้รับการบูรณะ
ผู้บริหารจัดการ	เอพีเอสเออาร์เอ (APSARA)
การเปิดให้เข้าชม	เฉพาะชาวต่างชาติที่ต้องซื้อตั๋วก่อนเข้า
สถาปัตยกรรม
รูปแบบสถาปัตยกรรม	บายน (รูปแบบสถาปัตยกรรมที่เด่นที่สุด; แต่ภายในนครธมก็มีรูปแบบสถาปัตยกรรมที่หลากหลาย)
โบราณสถานต่างๆ ภายในนครธม: ปราสาทบาปวน ปราสาทบายน ปราสาทคะเลียง ปราสาทมังคลารัถถะ ปราสาทพิมานอากาศ ปราสาทจรุง ปราสาทซัวปรัต ปราสาทพระป่าลิไลย์ หมู่ปราสาทปิตุ วัดเทพพนม พระลานจญดำรี พระลานเสด็จขี้เรื้อน ที่ตั้งบริเวณพระราชวังหลวงนครธม

สัญลักษณ์สำคัญที่โดดเด่นสำหรับนครธม คือ พระพักตร์สี่หน้าของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 หรือตามแหล่งข้อมูลอื่นเชื่อว่าเป็น พระพักตร์ของพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ ซึ่งปรากฏพบตามปราสาทบายน หรือ ตามประตูเมืองทั้งสี่ด้าน นอกจากนี้ ประตูเมืองฝั่งเข้าสู่นคร จะพบถนนหลักที่ทั้งสองฝั่งเป็นแถวของยักษ์ (อสูร) ในทางด้านขวา และเทวดาทางด้านซ้าย เรียงรายแบกพญานาคอยู่สองข้างสะพาน โดยบริเวณประตูด้านใต้นี้ได้รับการอนุรักษ์ฟื้นฟูไว้ได้ดีกว่าบริเวณอื่น ๆ

นิรุกติศาสตร์

นครธม (อังกฤษ: Nokor Thom, เขมร: នគរធំ) หรือตามชื่อภาษาอังกฤษเรียกว่า อังกอร์ธม (อังกฤษ: Angkor Thom, เขมร: អង្គរធំ) โดยคำว่า นคร (เขมร: នគរ) มาจากภาษาสันสกฤตที่แปลว่า นคร ส่วนคำว่า ธม (เขมร: ធំ) นั้นมาจากศัพท์ของเขมร แปลว่า ใหญ่, ยิ่งใหญ่^[3]

ประวัติ

นครธม สร้างขึ้นเพื่อเป็นเมืองหลวงแห่งใหม่ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 และยังเป็นศูนย์กลางของการก่อสร้างปราสาทขนาดใหญ่ต่าง ๆ มากมาย ดั่งจารึกหนึ่งได้กล่าวว่าเปรียบเปรย พระเจ้าชัยวรมันว่าเป็นเสมือนเจ้าบ่าว ส่วนเมืองนั้นเปรียบเป็นเจ้าสาวของพระองค์^[4]: 121

นครธม อาจไม่ได้กล่าวว่าเป็นเมืองหลวงแห่งแรกในบริเวณที่ตั้งแห่งนี้ แต่ถึงอย่างไรก็ดี ยโศธรปุระ ในช่วงสามศตวรรษก่อนหน้านี้ เคยเป็นเมืองหลวงของเมืองพระนคร ที่ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือ ซึ่งได้ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของนครธมในเวลาต่อมา ศาสนสถานที่สำคัญที่ตั้งก่อนเป็นเมืองหลวงใหม่ภายในเมืองได้แก่ ปราสาทบาปวน และ ปราสาทพิมานอากาศ ซึ่งได้ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของพระราชวังหลวง การเรียกชื่อเมืองหลวงของชาวเขมรนั้น ไม่ได้แบ่งแยกอย่างชัดเจนระหว่างนครธม หรือ ยโศธรปุระ จะเห็นได้จากในช่วงศตวรรษที่ 14 จารึกก็ยังคงใช้คำว่า ยโศธรปุระ อยู่แม้ว่าจะสิ้นสุดยุคยโศธรปุระ ไปแล้วก็ตาม^[4]: 138 โดยคำว่า นครธม ในปัจจุบันนั้นถูกนำมาใช้ในช่วงศตวรรษที่ 16 เป็นต้นมา

ศาสนสถานแห่งสุดท้ายที่ก่อสร้างขึ้นในนครธม คือ ปราสาทมังคลารัถถะ ในราวปี ค.ศ. 1295 โดยศาสนสถานอื่น ๆ ในยุคหลังจากนั้นมักจะเป็นการปรับปรุง พัฒนาต่อจากปราสาทเดิม แต่วัสดุที่ใช้ในช่วงหลังนั้น มักเป็นวัสดุที่เปลื่อยสลายง่าย ทำให้ไม่ปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน

ในรัชสมัย สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 แห่งอาณาจักรอยุธยา ได้ขับไล่ชาวเขมรในสมัยพระบรมราชา ออกจากนครธม แล้วได้ย้ายเมืองหลวงแห่งใหม่ไปตั้งที่กรุงพนมเปญ^[5]: 29

นครธม ได้ถูกทิ้งร้างในบางช่วงเวลา จนกระทั่งถึงปี ค.ศ. 1609 เมื่อชาวตะวันตกช่วงแรก ๆ ได้เดินทางเข้ามาแล้วพบกับเมืองร้างแห่งนี้ และได้เขียนบรรยายเปรียบเทียบกับ ตำนานนครแอตแลนติสของเพลโต^[4]: 140 ซึ่งเชื่อว่าอาจมีประชากรอาศัยได้มากถึง 80,000–150,000 คน

คลังภาพ

• 
  ประตูทางเข้านครธมด้านใต้ ซึ่งเป็นประตูหลักที่เข้าสู่ปราสาทต่าง ๆ ภายในนครธม เป็นประตูที่มีความสมบูรณ์ที่สุดในบรรดาสี่ประตูรอบคูเมือง
• 
  ปราสาทบาปวน
• 
  ปราสาทบายน หนึ่งในโบราณสถานที่มีชื่อเสียงที่สุดในนครธม
• 
  ปราสาทพิมานอากาศ