เทเทรอพอด หรือ สัตว์สี่เท้า (อังกฤษ: Tetrapod[a]) เป็นสัตว์ที่มีสี่ขา (ยกเว้นสัตว์บางชนิด เช่น งู) ที่ประกอบขึ้นเป็นชั้นใหญ่เทเทรอโพดา (Tetrapoda) เทเทรอพอดประกอบไปด้วยสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก, สัตว์เลื้อยคลาน (รวมถึงไดโนเสาร์และสัตว์ปีก) และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่และสูญพันธุ์ไปแล้ว เทเทรอพอดพัฒนามาจากกลุ่มของสัตว์ที่รู้จักกันในชื่อว่า เทเทรอโพโดมอร์ฟา ซึ่งก็พัฒนาเป็นลำดับมาจากปลาที่มีครีบเป็นพู่โบราณในช่วงประมาณ 390 ล้านปีก่อน กลางยุคดีโวเนียน[3] รูปร่างของสัตว์ดังกล่าวอยู่ระหว่างปลาที่มีครีบเป็นพู่กับเทเทรอพอดสี่ขา เทเทรอพอดตัวแรก (จากมุมมองดั้งเดิม บนพื้นฐานของอะโพมอร์ฟี) ปรากฏขึ้นในช่วงปลายยุคดีโวเนียน 367.5 ล้านปีก่อน[1] บรรพบุรุษที่ชัดเจนของเทเทรอพอด รวมถึงกระบวนการที่เทเทรอพอดอพยพมาอยู่บนแผ่นดินของโลกหลังจากที่ขึ้นมาจากน้ำนั้นยังคงไม่เป็นที่แน่ชัด การเปลี่ยนแปลงจากแผนกายสำหรับหายใจและนำทางใต้น้ำเป็นแผนกายสำหรับให้สัตว์กลุ่มนี้เดินบนบกเป็นหนึ่งในวิวัฒนาการที่ลึกซึ้งที่สุดเท่าที่ทราบ[4][5] เทเทรอพอดตัวแรก ๆ นั้นอยู่ในน้ำเป็นส่วนใหญ่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกปัจจุบัน ซึ่งพัฒนามาจากกลุ่มก่อนหน้า เป็นสัตว์ครึ่งน้ำ โดยในช่วงชีวิตแรกของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกนั้นเป็นลูกอ๊อดคล้ายปลา และช่วงชีวิตต่อ ๆ มาก็เปลี่ยนมาเป็นสัตว์ครึ่งน้ำครึ่งบก อย่างไรก็ตาม ชนิดของเทเทรอพอดที่มากที่สุดในปัจจุบันนั้นคือแอมนิโอต โดยแอมนิโอตส่วนมากเป็นเทเทรอพอดบกที่พัฒนามาจากเทเทรอพอดก่อนหน้าประมาณ 340 ล้านปีก่อน (กลุ่มแอมนิโอตหลักพัฒนาขึ้นเมื่อ 318 ล้านปีก่อน) กลไกใหม่ในแอมนิโอตที่ไม่พบในสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก คือ การวางไข่บนบก หรือพัฒนาต่อไปอีกเป็นการรักษาไข่ที่ผสมพันธุ์แล้วไว้ในตัวเมีย
| เทเทรอพอด ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ปลายยุคดีโวเนียน - ปัจจุบัน [1] | |
|---|---|
 | |
| ตัวแทนของกลุ่มเทเทรอพอดที่ยังมีชีวิตอยู่ (ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย): กบ (ลิสแซมฟิเบีย), โฮตซินและจิ้งเหลน (ทั้งสองเป็นซอรอปซิด) และหนู (ซีแนปซิด) | |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์  | |
| โดเมน: | ยูแคริโอต Eukaryota |
| อาณาจักร: | สัตว์ Animalia |
| ไฟลัม: | สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata |
| ไฟลัมฐาน: | เนโธสโทมาเทอ Gnathostomata |
| เคลด: | ยูเนโธสโทมาเทอ Eugnathostomata |
| เคลด: | เทโลสโทไม Teleostomi |
| ชั้นใหญ่: | สัตว์สี่เท้า Tetrapoda Jaekel, 1909[2] |
| กลุ่มย่อย | |
| |
เทเทรอพอดที่เป็นแอมนิโอตเริ่มครองพื้นที่และทำให้สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกส่วนมากสูญพันธุ์ กลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลื้อยคลาน ซึ่งประกอบไปด้วยลีพิโดซอเรีย, ไดโนเสาร์ (ซึ่งรวมสัตว์ปีกด้วย), จระเข้, เต่า และสัตว์ใกล้เคียงสัตว์เลื้อยคลานอื่นหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว ขณะที่อีกกลุ่มหนึ่งของแอมนิโอตพัฒนาไปเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมและสัตว์ใกล้เคียงอื่นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว แอมนิโอตยังมีเทเทรอพอดที่พัฒนาให้บินได้ อย่างเช่นสัตว์ปีกจากไดโนเสาร์ และค้างคาวจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม
เทเทรอพอดบางชนิด เช่น งู ได้สูญเสียขาไปบางส่วนหรือทั้งหมดผ่านการเกิดสปีชีส์และวิวัฒนาการ บางชนิดมีแค่กระดูกเหลือค้างที่ซ่อนอยู่เป็นร่องรอยของขาของบรรพบุรุษในอดีตอันไกล หลายชนิดกลับไปเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ใช้ชีวิตเป็นสัตว์ครึ่งน้ำ หรือใช้ชีวิตในน้ำอย่างเต็มตัว วิวัฒนาการเช่นนี้เกิดขึ้นครั้งแรกในช่วงยุคคาร์บอนิเฟอรัส[6] และล่าสุดในมหายุคซีโนโซอิก[7][8]
เทเทรอพอดมีลักษณะทางกายวิภาคและสรีรวิทยาหลายอย่างที่แตกต่างจากบรรพบุรุษในน้ำของพวกมันเอง ได้แก่ โครงสร้างของขากรรไกรสำหรับหาอาหารบนบก กระดูกโอบขาสำหรับการเคลื่อนที่บนบก ปอดสำหรับหายใจในอากาศ หัวใจสำหรับการไหลเวียนเลือด และดวงตากับหูสำหรับมองเห็นและได้ยินในอากาศ
ดูเพิ่ม
เชิงอรรถ
- /ˈtɛtrəpɒd/; จากกรีก: τετρα- "สี่" และ πούς "เท้า"
อ้างอิง
อ่านเพิ่มเติม
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
