ไก่ต๊อกหมวกเหล็ก

ไก่ต๊อกหมวกเหล็ก (อังกฤษ: helmeted guineafowl; ชื่อวิทยาศาสตร์: Numida meleagris) เป็นนกขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง ในวงศ์ไก่ต๊อก (Numididae) จัดเป็นเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่อยู่ในสกุล Numida

ไก่ต๊อกหมวกเหล็ก
ที่อุทยานแห่งชาติครูเกอร์, แอฟริกาใต้
ส่วนหัวและหงอนที่แข็งเหมือนสวมหมวกเหล็ก
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ  (IUCN 3.1)[1]
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata
ชั้น:	สัตว์ปีก Aves
อันดับ:	อันดับไก่ Galliformes
วงศ์:	Numididae Numididae Linnaeus, 1764
สกุล:	Numida Numida (Linnaeus, 1758)
สปีชีส์:	Numida meleagris
ชื่อทวินาม
Numida meleagris (Linnaeus, 1758)
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์
ชื่อพ้อง
Phasianus meleagris Linnaeus, 1758

ไก่ต๊อกหมวกเหล็ก มีลักษณะทั่วไปเหมือนกับไก่ต๊อกชนิดอื่น ๆ แต่บนหัวมีหงอนที่เป็นโหนกแข็งที่มีลักษณะที่เหมือนกับสวมหมวกเหล็กหรือหมวกกันน็อกอยู่ อันเป็นที่มาของชื่อสามัญ

มีความยาวเต็มที่ประมาณ 61 เซนติเมตร มีพฤติกรรมรวมตัวกันเป็นฝูงตั้งแต่ 10-100 ตัว หากินตามพื้นดินหรือตามทุ่งหญ้าโปร่งเท่านั้น เมื่อตกใจจะบินได้ระยะทางสั้น ๆ เพื่อขึ้นต้นไม้หรือขึ้นที่สูง โดยกินอาหารที่เป็นพืชแทบทุกชนิด ตลอดจนสัตว์ขนาดเล็ก เช่น หอยทาก แมลงชนิดต่าง ๆ

ไก่ต๊อกหมวกเหล็กเป็นไก่ต๊อกที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกา และเป็นไก่ต๊อกชนิดที่พบเห็นได้ง่ายและแพร่กระจายพันธุ์มากที่สุด ^[2]

ปัจจุบันมีการเพาะเลี้ยงไก่ต๊อกหมวกเหล็กเป็นสัตว์เลี้ยงสวยงาม เพื่อความเพลิดเพลินใจ และยังมีการเพาะเลี้ยงเพื่อการบริโภคเนื้อและไข่เป็นสัตว์เศรษฐกิจอีกด้วย โดยเมื่อวางไข่ไก่ต๊อกหมวกเหล็กจะแยกตัวจากฝูงไปวางไข่เพียงตามลำพังในพงหญ้า ครั้งละ 40-50 ฟอง แม่ไก่จะดูแลลูกประมาณ 2-3 เดือน เมื่อพ้นจากนี้แล้วลูกไก่จะแข็งแรงพอที่จะเข้าฝูงหากินเองได้ ไก่ต๊อกหมวกเหล็กเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุได้ 5-7 เดือน^[3]

การจำแนก

แบ่งออกเป็นชนิดย่อยต่าง ๆ ได้ดังนี้

ชนิดย่อย N. m. sabyi

ขณะหากินกันเป็นกลุ่ม

• N. m. coronatus (Gurney, 1868) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กนาตัล - ภาคตะวันออกของแอฟริกาใต้
• N. m. galeatus (Pallas, 1767) - ไก่ต๊อกแอฟริกาตะวันตก - แอฟริกาตะวันตก ถึงตอนใต้ของชาด, ภาคกลางของซาอีร์ และภาคเหนือของแองโกลา
• N. m. marungensis (Schalow, 1884) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กมารูงกู - ตอนใต้ของแอ่งคองโก ถึงภาคตะวันตกของแองโกลาและแซมเบีย
• N. m. meleagris (Linnaeus, 1758) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กสะฮารา - ภาคตะวันออกของชาดถึงเอธิโอเปีย, ภาคเหนือของซาอีร์, ยูกันดาและภาคเหนือของเคนยา
• N. m. mitratus (Pallas, 1764) - ไก่ต๊อกทัฟทิด - แทนซาเนียถึงภาคตะวันออกของโมซัมบิก, แซมเบีย และภาคเหนือของบอตสวานา
• N. m. papillosus (Reichenow, 1894) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กดามารา - ภาคใต้ของแองโกลาถึงบอตสวานาและนามิเบีย
• N. m. reichenowi (Ogilvie-Grant, 1894) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กไรเชอโน - เคนยาและภาคกลางของแทนซาเนีย
• N. m. sabyi (Hartert, 1919) - ไก่ต๊อกหมวกเหล็กซาบี - ภาคตะวันตกเฉียงเหนือของโมร็อกโก
• N. m. somaliensis (Neumann, 1899) - ไก่ต๊อกทัฟทิดโซมาลี - ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของเอธิโอเปียและโซมาเลีย^[4]

อ้างอิง

1. BirdLife International (2018). "Numida meleagris". IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T22679555A132052202. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22679555A132052202.en. สืบค้นเมื่อ 13 November 2021.
2. ปองพล อดิเรกสาร. สัตว์ป่าแอฟริกา. กรุงเทพฯ : เอเรียสบุ๊คส์, 2553. 272 หน้า. หน้า 150. ISBN 978-616-90508-0-3
3. J.S. Ferguson, Gardening with Guineas ISBN 0-7392-0250-2 Comprehensive discussion of all aspects of raising domesticated guineafowl.
4. Duffy, David Cameron; Downer, Randall; Brinkley, Christie (June 1992). "The effectiveness of Helmeted Guineafowl in the control of the deer tick, the vector of Lyme disease" (PDF). The Wilson Bulletin. 104 (2): 342–345. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-10-07.

อ่านเพิ่ม

• Madge and McGowan, Pheasants, Partridges and Grouse ISBN 0-7136-3966-0

แหล่งข้อมูลอื่น

• Helmeted Guineafowl – Species text in The Atlas of Southern African Birds
• Helmeted Guineafowl, Melissa Mayntz, 26 September 2017, The Spruce
• Helmeted Guineafowl videos, photos & sounds on the Internet Bird Collection
• Poultry Breeds – Guinea Fowl Oklahoma State University