จักรพรรดิขาย ดิ่ญ

สมเด็จพระจักรพรรดิขาย ดิ่ญ (เวียดนาม: Khải Định, จื๋อโนม: 啟定 ; 8 ตุลาคม ค.ศ. 1885 – 6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1925) ทรงเป็นจักรพรรดิองค์ที่ 12 ของราชวงศ์เหงียนในเวียดนาม ขึ้นครองราชย์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1916 ถึง ค.ศ. 1925 ทรงมีพระนามเดิมว่า เจ้าชายเหงียน ฟุก บื๋ว ด๋าว (Nguyễn Phúc Bửu Đảo, 阮福寶嶹) ทรงเป็นพระราชโอรสของสมเด็จพระจักรพรรดิด่ง คั้ญ แต่พระองค์ไม่ได้สืบทอดราชสมบัติโดยทันที

จักรพรรดิขาย ดิ่ญ ขณะทรงกำลังศึกษาเล่าเรียน (ค.ศ. 1916)

จักรพรรดิขาย ดิ่ญ ในปี ค.ศ.1916

จักรพรรดิขาย ดิ่ญ
จักรพรรดิแห่งเวียดนาม
ครองราชย์	18 พฤษภาคม ค.ศ. 1916 – 6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1925 (9 ปี 172 วัน)
ก่อนหน้า	จักรพรรดิซวี เติน
ถัดไป	จักรพรรดิบ๋าว ดั่ย
ประสูติ	8 ตุลาคม ค.ศ. 1885(1885-10-08) เหงียน ฟุก บื๋ว ด๋าว เหงียน ฟุก ต๊วน
สวรรคต	6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1925(1925-11-06) (40 ปี)
ฝังพระศพ	อึ๊งลัง
พระจักรพรรดินี	Imperial Noble Consort Trương Như Thị Tịnh Noble Consort of First Rank, Ân phi Hồ Thị Chỉ Hoàng Thị Cúc, Empress Mother Đoan Huy
พระราชบุตร	บ่าว ดั่ย
พระนามเต็ม สมเด็จพระจักรพรรดิขาย ดิ่ญ Khải Định 啟定 รัชศก ขาย ดิ่ญ: ค.ศ. 1916 – ค.ศ. 1925 พระสมัญญานาม Tự Thiên Gia Vận Thánh Minh Thần Trí Nhân Hiếu Thành Kính Di Mô Thừa Liệt Tuyên Hoàng Đế 嗣天嘉運聖明神智仁孝誠敬貽謨承烈宣皇帝 วัดประจำรัชกาล ฮหวั่ง ตง (Hoằng Tông, 弘宗)
พระราชบิดา	จักรพรรดิด่ง คั้ญ
พระราชมารดา	จักรพรรดินีหืว เทียน

พระราชประวัติ

หลังจากรัชกาลของจักรพรรดิด่ง คั้ญ มาถึงยุคจักรพรรดิถั่ญ ท้าย และจักรพรรดิซวี เติน ซึ่งพระองค์ทั้งสองก็ทรงถูกฝรั่งเศสเนรเทศจากการที่พระองค์พยายามต่อต้านการปกครองอาณานิคมของฝรั่งเศส หลังจากผ่านพ้นปัญหาเหล่านั้น ฝรั่งเศสตัดสินใจให้เจ้าชายบื๋ว ด๋าว ขึ้นครองราชย์ในฐานะที่เป็นพระราชโอรสของจักรพรรดิด่ง คั้ญ ซึ่งพระองค์นั้นทรงอ่อนน้อม มีส่วนต่อการปกครองและเลือกข้างอยู่ฝ่ายเจ้าอาณานิคมฝรั่งเศส และต่อต้านการเคลื่อนไหวเพื่ออิสรภาพใด ๆ ทั้งสิ้น

เจ้าชายเหงียน ฟุก บื๋ว ด๋าว ได้กลายเป็นพระจักรพรรดิแห่งอันนัมในวันที่ 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1916 หลังจากการสั่งเนรเทศจักรพรรดิซวีเติน และทรงใช้พระนาม ขาย ดิ่ญ ซึ่งมีความหมายว่า "ผู้ทำนายสันติภาพและความมั่นคง" พระองค์ตรัสว่ามีพระประสงค์ที่จะเรียกคืนศักดิ์ศรีของจักรวรรดิ แต่ก็เป็นไปไม่ได้จากการบริหารบ้านเมืองร่วมกันอย่างใกล้ชิดของพระองค์กับฝรั่งเศส แม้ว่าพระองค์จะไม่ทรงพอพระทัยกับตำแหน่งของพระองค์ แต่ก็ต้องทรงตรานโยบายในการบริหารบ้านเมืองร่วมกันอย่างใกล้ชิดกับรัฐบาลฝรั่งเศสและก็เป็นหุ่นเชิดทางการเมืองสำหรับเจ้าอาณานิคมฝรั่งเศสได้อย่างดี ทุกคำแนะนำต่อการบริหารบ้านเมืองจะต้องมีความชอบธรรมต่อการปกครองของฝรั่งเศส

ด้วยเหตุนี้ พระองค์จึงไม่ทรงเป็นที่นิยมในหมู่ประชาชนชาวเวียดนามเท่าไหร่นัก ฟาน จู จิญ ผู้นำชาตินิยมกล่าวหาพระองค์ว่าได้ทรงขายชาติให้กับฝรั่งเศสและประทับอยู่ในพระราชวังอย่างหรูหราในขณะที่ประชาชนถูกเอาเปรียบโดยฝรั่งเศส เหงียน อ๊าย โกว๊ก (เป็นที่รู้จักในภายหลังคือ โฮจิมินห์) ได้เขียนเรื่องเล่น ๆ เกี่ยวกับพระองค์เรื่อง "มังกรไม้ไผ่" ซึ่งเยาะเย้ยพระองค์ว่าพระองค์ทรงมีความยิ่งใหญ่ทางสัญลักษณ์เชิงพิธี แต่ก็เป็นแค่หุ่นเชิดไร้อำนาจของรัฐบาลฝรั่งเศสเท่านั้น การเสด็จเยือนฝรั่งเศสของพระองค์ในปี ค.ศ. 1922 เพื่อเยี่ยมชมนิทรรศการอาณานิคมมาร์แซย์ ก็ยังถูกเสียดสีโดยผู้นำชาตินิยม ผู้ซึ่งเกลียดชังสถานะของเวียดนามที่กลายเป็นเมืองขึ้นฝรั่งเศสและไม่เห็นว่าจะมีอะไรที่น่าจัดแสดงในงานนิทรรศการ

มังกรบิน ฟีล็อง (เหรียญ) ในรัชศกขาย ดิ่ญ

ความไม่นิยมพระองค์มาถึงจุดเดือดในปี ค.ศ. 1923 เมื่อพระองค์ได้ทรงอนุญาตให้ฝรั่งเศสเพิ่มภาษีชาวนาซึ่งส่วนหนึ่งจะนำมาใช้เป็นค่าก่อสร้างหลุมฝังพระศพของพระองค์ ส่งผลให้เกิดความยากลำบากอย่างใหญ่หลวง นอกจากนี้พระองค์ยังได้ทรงลงพระนามในคำสั่งของการจับกุมกับผู้นำชาตินิยมจำนวนมาก เช่น ฟาน โบ่ย เจิว เป็นต้น ทำให้พวกเขาต้องลี้ภัยและมีผู้สนับสนุนถูกประหารชีวิตจำนวนมาก

อภิเษกสมรส

เมื่อพระองค์ยังเป็นเจ้าชายแห่งฝุงฮหว่า พระองค์ได้ทรงอภิเษกสมรสกับเจือง ญือ ถิ ติ่ญ (Trương Như Thị Tịnh) ในปี ค.ศ. 1907 หลังจากนั้นหลายปีที่ต้องยอมและทนเห็นนิสัยนักพนันของพระองค์ พระนางได้จากพระองค์ไปในปี ค.ศ. 1915 และออกบวชเป็นชีก่อนที่พระองค์ขึ้นครองราชย์ เพื่อแสดงความรักต่อการอภิเษกสมรสครั้งแรก พระองค์ได้แต่งตั้งให้พระนางเป็นสมเด็จพระจักรพรรดินี

หลังจากพระองค์ขึ้นครองราชย์แล้ว พระองค์อภิเษกสมรสเป็นครั้งที่สองกับเอินฟี (Ân phi) ซึ่งเป็นพระยศของพระมเหสีขั้นแรกนามว่า โห่ ถิ จี๋ (Hồ Thị Chỉ, ค.ศ. 1902–1982) บุตรสาวของโห่ ดั๊ก จุง ผู้เป็นรัฐมนตรีศึกษาธิการ ทั้งสองพระองค์ไม่มีพระราชโอรสธิดาด้วยกัน

พระองค์มีพระราชโอรสองค์แรกและองค์เดียวกับนางสนมที่มีชื่อว่า ฮหว่าง ถิ กุ๊ก (Hoàng Thị Cúc, ค.ศ. 1890–1980) พระนางได้ให้กำเนิด เหงียน ฟุก หวิญ ถวิ (Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy ภายหลังได้เป็นจักรพรรดิบ๋าว ดั่ย) ในปี ค.ศ. 1913 พระองค์ได้เลื่อนขึ้นเป็นพระมเหสีขั้นฮเหวะเติ่น (Huệ tần) พระมเหสีขั้นที่ 3 และภายหลังได้ขึ้นเป็นพระเหสีขั้นฮเหวะฟี (Huệ phi) พระมเหสีขั้นที่ 2

สวรรคต

พระองค์มีพระสุขพลานามัยที่ไม่ดีเช่นเดียวกับพระราชบิดาของพระองค์และพระองค์ก็กลายเป็นผู้ติดยา ท้ายที่สุด พระองค์ก็สวรรคตด้วยพระโรควัณโรค ในพระราชวังต้องห้ามสีม่วงในเว้ ตามบันทึกของพระสนมบ่าฟี ซึ่งกล่าวว่าพระองค์นั้น "ไม่สนใจเรื่องทางเพศ" และ "มีพระวรกายที่อ่อนแอ"

ดูเพิ่ม

• สมเด็จพระจักรพรรดิบ๋าว ดั่ย
• ราชวงศ์เหงียน
• อินโดจีนของฝรั่งเศส

ก่อนหน้า		จักรพรรดิขาย ดิ่ญ		ถัดไป
สมเด็จพระจักรพรรดิซวี เติน		สมเด็จพระจักรพรรดิแห่งเวียดนาม (เหงียน) (ค.ศ. 1916 – ค.ศ. 1925)		สมเด็จพระจักรพรรดิบ๋าว ดั่ย