วรรณยุกต์

วรรณยุกต์ หรือ วรรณยุต (อังกฤษ: tone) หมายถึง ระดับเสียง หรือเครื่องหมายแทนระดับเสียง ที่กำกับพยางค์ของคำในภาษา เสียงวรรณยุกต์หนึ่งอาจมีระดับเสียงต่ำ เสียงสูง เพียงอย่างเดียว หรือเป็นการทอดเสียงจากระดับเสียงหนึ่ง ไปยังอีกระดับเสียงหนึ่ง ก็ได้ ภาษาในโลกนี้มีทั้งที่ใช้วรรณยุกต์ และไม่ใช้วรรณยุกต์ เสียงวรรณยุกต์หนึ่ง ๆ อาจเปลี่ยนแปลงได้เมื่อมีการประสมคำหรือเปลี่ยนตำแหน่งการเน้นเสียง

ภาษาที่มีวรรณยุกต์

• ภาษาจีน-ทิเบต ในบทสวดของทิเบตและจีนจะมีวรรณยุกต์อยู่
• ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก (Austro-Asiatic) ภาษาเวียดนาม และภาษาอื่นที่มีความใกล้ชิดกัน เป็นภาษามีวรรณยุกต์ชัดเจน แต่ภาษาอื่น ๆ เช่น มอญ เขมร มุนดา เป็นภาษาไม่มีวรรณยุกต์
• ตระกูลภาษาขร้า-ไท ที่พูดในจีน เวียดนาม ไทย และลาว เช่น ภาษาไทย ภาษาลาว
• ตระกูลภาษาม้ง-เมี่ยน ทั้งหมด
• ตระกูลภาษาแอโฟรเอชีแอติก จำนวนมาก
• ตระกูลภาษาไนเจอร์-คองโก
• ตระกูลภาษาไนล์-สะฮารา แทบทั้งหมด
• ภาษา Khoisan ทั้งหมดในแอฟริกาตอนใต้
• ภาษาอินเดีย-ยุโรปแทบทั้งหมด ไม่มีวรรณยุกต์ เว้นแต่บางภาษา เช่น ภาษาปัญจาบ
• ภาษาฮังการี

ระบบวรรณยุกต์

ในภาษาที่มีวรรณยุกต์ หรือ "ภาษาวรรณยุกต์" ทุกพยางค์จะมีระดับเสียงที่กำหนดไว้แล้ว ดังนั้น พยางค์สองพยางค์สามารถมีพยัญชนะที่เหมือนกัน และ สระที่เหมือนกัน แต่ในขณะเดียวกันก็สามารถมีวรรณยุกต์ที่ไม่เหมือนกันได้

กลุ่มภาษาไท

ภาษาไทยมาตรฐาน

ภาษาไทยมาตรฐานมีวรรณยุกต์ 5 เสียง คือ

1. คา [kʰaː˧]
2. ข่า [kʰaː˨˩]
3. ข้า/ค่า [kʰaː˥˩]
4. ค้า [kʰaː˦˥]
5. ขา [kʰaː˨˦]

ทุกคำที่กล่าวข้างบน ล้วนแต่ประกอบด้วยเสียงพยัญชนะเดียวกัน คือ [kʰ] (มิใช่รูปพยัญชนะ คือ ข ค) และเสียงสระเดียวกัน คือ [aː] แต่มีเสียงวรรณยุกต์ซึ่งไม่เหมือนกัน (มิใช่รูปพยัญชนะ เช่น ไม้เอก ไม้โท)

ภาษาลาวถิ่นเวียงจันทน์

ภาษาลาวถิ่นเวียงจันทน์ส่วนใหญ่มีวรรณยุกต์ 6 เสียง คือ

1. กา (ກາ) [kaː˨˩]
2. ขา (ຂາ) [kʰaː˨˦]
3. ข่า/ค่า (ຂ່າ/ຄ່າ) [kʰaː˧]
4. ข้า (ຂ້າ) [kʰaː˧˩]
5. คา (ຄາ) [kʰaː˧˥]
6. ค้า (ຄ້າ) [kʰaː˥˩]

ดั่งภาษาไทย ทุกคำที่กล่าวข้างบน ยกเว้น กา ล้วนแต่ประกอบด้วยเสียงพยัญชนะเดียวกัน คือ [kʰ] (มิใช่รูปพยัญชนะ คือ ข ค) และเสียงสระเดียวกัน คือ [aː] แต่มีเสียงวรรณยุกต์ซึ่งไม่เหมือนกัน (มิใช่รูปพยัญชนะ เช่น ไม้เอก ไม้โท)

ภาษาไทยถิ่นเหนือ

คำเมืองถิ่นเชียงใหม่ส่วนใหญ่มีวรรณยุกต์ 6 เสียง คือ

1. กา (ᨣᩤ) [kaː˦˦]
2. ก่า (ᨠ᩵ᩣ) [kaː˨˨]
3. ก้า (ᨣ᩵ᩤ) [kaː˦˩]
4. ก้า (โทพิเศษ) (ᨠ᩶ᩣ) [kaː˥˧]
5. ก๊า (ᨣ᩶ᩤ) [kaː˦˥˦]
6. ก๋า (ᨠᩣ) [kaː˩˦]

ทุกคำที่กล่าวข้างบน ล้วนแต่ประกอบด้วยเสียงพยัญชนะเดียวกัน คือ [k] และเสียงสระเดียวกัน คือ [aː] แต่มีเสียงวรรณยุกต์ซึ่งไม่เหมือนกัน และไม่มีในภาษาไทย

ภาษาจีนกลาง

ภาษาจีนกลางมีวรรณยุกต์ 5 เสียง คือ

1. mā (媽/妈) "แม่"
2. má (麻/麻) "กัญชา"
3. mǎ (馬/马) "ม้า"
4. mà (罵/骂) "ด่า"
5. ma (嗎/吗) (คำลงท้ายใช้ถามคำถาม)

ดูเพิ่ม

• วรรณยุกต์ภาษาไทย