ภาษาไอริช

ภาษาไอริช^[4] หรือ ภาษาไอร์แลนด์^[5] บางครั้งเรียกว่าภาษาเกลิก (อังกฤษ: Gaelic, ไอริช: Gaeilge) เป็นภาษากอยเดลภาษาหนึ่งที่จัดอยู่ในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน มีรากฐานจากประเทศไอร์แลนด์ ซึ่งในอดีตมีการพูดโดยคนเชื้อสายไอริช แต่ปัจจุบันประชากรไอริชมักพูดภาษาอังกฤษ ทำให้มีจำนวนประชากรที่พูดภาษาไอริชเป็นภาษาแม่อยู่เป็นจำนวนน้อยเท่านั้น โดยการสำรวจในปี ค.ศ. 2016 พบว่ามีผู้ที่พูดภาษาไอริชเป็นภาษาแม่อยู่ในไอร์แลนด์เพียง 73,800 คน หรือ ไม่ถึงร้อยละ 2 ของจำนวนประชากร ในขณะที่คนไอริชส่วนใหญ่จะเรียนภาษาไอริชเป็นภาษาที่สอง อย่างไรก็ดีไอริชมีฐานะเป็นภาษาทางการในประเทศไอร์แลนด์ กำหนดโดยรัฐธรรมนูญของไอร์แลนด์ นอกจากนี้ยังเป็นภาษาที่ใช้อย่างเป็นทางการของสหภาพยุโรป และ ในไอร์แลนด์เหนือของสหราชอาณาจักรอีกด้วย

ภาษาไอริช
Gaeilge
ออกเสียง	ˈɡeːlʲɟə
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศไอร์แลนด์ และ สหราชอาณาจักร
ภูมิภาค	Gaeltachtaí
จำนวนผู้พูด	ประมาณ 133,000 คนที่อยู่ ภายในไอร์แลนด์ ซึ่งมีจำนวนน้อยกว่าผู้พูดอยู่นอกประเทศ  (2011)[1] L2: 1.77 ล้านคน (ภาษาแม่ + ภาษาที่ 2) ในสาธารนรัฐไอร์แลนด์ 64,916 คนใน ไอร์แลนด์เหนือ[2] 30,000 คนในสหรัฐอเมริกา 7,500 คนในแคนาดา 1,895 คนในออสเตรเลีย[3]
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน เคลต์ เคลต์หมู่เกาะ กอยเดล ภาษาไอริช
รูปแบบก่อนหน้า	ภาษาไอริชดั้งเดิม ภาษาไอริชเก่า ภาษาไอริชยุคกลาง ภาษาไอริชคลาสสิก ภาษาไอริช
รูปแบบมาตรฐาน	An Caighdeán Oifigiúil
ระบบการเขียน	อักษรละติน (อักษรไอริช)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	ไอร์แลนด์  สหภาพยุโรป
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	สหราชอาณาจักร (ไอร์แลนด์เหนือ)
ผู้วางระเบียบ	Foras na Gaeilge
รหัสภาษา
ISO 639-1	ga
ISO 639-2	gle
ISO 639-3	gle
Linguasphere	50-AAA

ประวัติศาสตร์

ภาษาเขียนของไอริชถูกพบเป็นครั้งแรกในจารึกอักษรโอคัมซึ่งถูกจารึกไว้ราวศตวรรษที่ 4 โดยเป็นภาษาไอริชสมัยแรกเริ่ม (primitive Irish) ภาษาไอริชแรกเริ่มพัฒนากลายมาเป็นภาษาไอริชเก่า (Old Irish) ในระหว่างศตวรรษที่ 5 พอถึงศตวรรษที่ 6 ภาษาไอริชเก่าก็เริ่มใช้ตัวอักษรลาตินแล้ว และเริ่มปรากฏอยู่ในส่วนคำอรรถาธิบายบริเวณขอบหน้ากระดาษ (marginalia) ของต้นฉบับตัวเขียนภาษาลาติน ในระยะนี้เองคำจากภาษาละตินได้เข้ามาสู่ภาษาไอริช โดยผ่านเข้ามาทางภาษาเวลส์เก่า โดยเฉพาะคำศัพท์ที่เกี่ยวกับกิจการ และฐานานุกรมของสงฆ์

เชิงอรรถ

1. Keith Brown, บ.ก. (2005). Encyclopedia of Language and Linguistics (2 ed.). Elsevier. ISBN 0-08-044299-4.
2. http://www.nisra.gov.uk/Census/key_report_2011.pdf 2011 Census, Key Statistics for Northern Ireland, UK Govt, December 2012
3. Vaughan, Jill. "The Irish language in Australia - Socio-cultural Identity in Diasporic Minority Language Use". School of Languages and Linguistics University of Melbourne. สืบค้นเมื่อ 2 August 2012.
4. จากภาษาอังกฤษ Irish
5. จากภาษาอังกฤษ Ireland

อ้างอิง

• Caerwyn Williams, J.E. & Ní Mhuiríosa, Máirín (ed.). Traidisiún Liteartha na nGael. An Clóchomhar Tta 1979.

• De Brún, Pádraig. Scriptural Instruction in the Vernacular: The Irish Society and Its Teachers 1818-1827. Dublin Institute for Advanced Studies 2009. ISBN 978-1-85500-212-8

• Fitzgerald, Garrett, ‘Estimates for baronies of minimal level of Irish-speaking amongst successive decennial cohorts, 117-1781 to 1861-1871,’ Volume 84, Proceedings of the Royal Irish Academy 1984.

• McMahon, Timothy G.. Grand Opportunity: The Gaelic Revival and Irish Society, 1893-1910. Syracuse University Press 2008. ISBN 978-0-8156-3158-3

• Ó Gráda, Cormac. 'Cé Fada le Fán' in Dublin Review of Books, Issue 34, May 6, 2013:

http://www.drb.ie/essays/c%C3%A9-fada-le-f%C3%A1n เก็บถาวร 2017-10-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.

• Kelly, James & Mac Murchaidh, Ciarán (eds.). Irish and English: Essays on the Linguistic and Cultural Frontier 1600-1900. Four Courts Press 2012. ISBN 978-1846823404

• Ní Mhunghaile, Lesa. 'An eighteenth century Irish scribe's private library: Muiris Ó Gormáin's books' in Proceedings of the Royal Irish Academy, Volume 110C, 2010, pp. 239-276.

• Ní Mhuiríosa, Máirín. ‘Cumann na Scríbhneoirí: Memoir’ in Scríobh 5, ed. Seán Ó Mórdha. Baile Átha Cliath: An Clóchomhar Tta 1981.

• Ó hÓgáin, Dáithí. Labhrann Laighnigh: Téacsanna agus Cainteanna ó Shean-Chúige Laighean. Coiscéim 2011.

• Ó Laoire, Muiris. '‘Language Use and Language Attitudes in Ireland’ in Multilingualism in European Bilingual Contexts : Language Use and Attitudes, ed. David Lasagabaster and Ángel Huguet. Multilingual Matters Ltd 2007. ISBN 1-85359-929-8

• Williams, Nicholas. ‘Na Canúintí a Theacht chun Solais’ i Stair na Gaeilge, ed. Kim McCone and others. Maigh Nuad 1994. ISBN 0-901519-90-1

แหล่งข้อมูลอื่น

Wikisource

วิกิซอร์ซในภาษาอื่น มีข้อมูลต้นฉบับเกี่ยวกับ: Main Page/Gaeilge

• BCI: Irish-language media stats เก็บถาวร 2011-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Discover Irish
• Gaeilge ar an ghréasán Irish online resources เก็บถาวร 2011-11-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• 'Gael-Taca (Corcaigh)' เก็บถาวร 2019-05-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• "Learning Irish?," BBC
• "Social Network for learners, teachers and speakers เก็บถาวร 2011-10-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน,"
• "Learn Irish online easily with a new Irish word each day เก็บถาวร 2013-11-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน,"
• Gaelscoil stats
• Giotaí and Top 40 Offigiúla na hÉireann programmes เก็บถาวร 2010-06-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Irish Swadesh list of basic vocabulary words (from Wiktionary's Swadesh-list appendix)

ไวยากรณ์และการออกเสียง

• Learn Irish Grammar with audio and pronunciation
• An Gael Magazine – Irish Gaelic Arts, Culture, And History Alive Worldwide Today
• A short Irish and Breton phrase list with Japanese translation(Renewal) เก็บถาวร 2008-10-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน incl sound file
• Braesicke's Gramadach na Gaeilge (Engl. translation) เก็บถาวร 2011-11-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Die araner mundart (a phonological description of the dialect of the Aran Islands by F. N. Finck, from 1899)
• A dialect of Donegal (a phonological description of the dialect of Glenties by E. C. Quiggin, from 1906)

พจนานุกรม

• Acmhainn.ie – Dictionary and terminology resource
• Collaborative Irish dictionary เก็บถาวร 2013-03-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Foclóir Téarmaíochta, a large terminology database developed by FIONTAR, DCU
• General Gaelic Dictionaries
• Online English–Irish dictionary เก็บถาวร 2005-05-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Irish-English Audio/Image dictionary เก็บถาวร 2011-10-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน