Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษาเคิร์ด (Kurdî, کوردی) เป็นภาษาหรือกลุ่มภาษาที่พูดโดยชาวเคิร์ดในภูมิภาคเคอร์ดิสถานกับชาวเคิร์ดพลัดถิ่น ภาษาเคิร์ดอยู่ในกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันตก ในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน ภาษาย่อยสามภาษาหลักของภาษานี้คือภาษาเคิร์ดเหนือ (Kurmanji), ภาษาเคิร์ดตอนกลาง (Sorani) และภาษาเคิร์ดใต้ (Xwarîn)
ภาษาเคิร์ด | |
---|---|
Kurdî / کوردی | |
ประเทศที่มีการพูด | ตุรกี, อิรัก, อิหร่าน, ซีเรีย, อาร์มีเนีย, อาเซอร์ไบจาน |
ภูมิภาค | เคอร์ดิสถาน, อานาโตเลีย, คอเคซัส, จังหวัดโฆรอซอน, ชาวเคิร์ดพลัดถิ่น |
ชาติพันธุ์ | ชาวเคิร์ด |
จำนวนผู้พูด | [1] |
ตระกูลภาษา | |
รูปแบบมาตรฐาน | |
ภาษาถิ่น | ภาษาเคิร์ดเหนือ (กุรมันชี)
ภาษาเคิร์ดตอนกลาง (โซรานี)
ภาษาเคิร์ดใต้ (Xwarîn, Palewani)
|
ระบบการเขียน | ชุดตัวอักษรฮะวาร (อักษรละติน; ส่วนใหญ่ใช้ในตุรกีและซีเรีย) ชุดตัวอักษรโซรานี (อักษรเปอร์เซีย-อาหรับ; ส่วนใหญ่ใช้ในอิหร่านและอิรัก) ชุดตัวอักษรซีริลลิก (อดีตสหภาพโซเวียต) ชุดตัวอักษรอาร์มีเนีย (ค.ศ. 1921-29 ในอาร์มีเนีย)[4][5][6] |
สถานภาพทางการ | |
ภาษาทางการ | อิรัก[7][lower-alpha 1] ฝ่ายปกครองตนเองซีเรียเหนือและตะวันออก[9][10] |
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน | อาร์มีเนีย[11] |
รหัสภาษา | |
ISO 639-1 | ku |
ISO 639-2 | kur |
ISO 639-3 | kur – รหัสรวม รหัสเอกเทศ: kmr – ภาษาเคิร์ดเหนือckb – ภาษาเคิร์ดตอนกลางsdh – ภาษาเคิร์ดใต้lki – ภาษาเคิร์ดลากี |
Linguasphere | 58-AAA-a (North Kurdish incl. Kurmanji & Kurmanjiki) + 58-AAA-b (Central Kurdish incl. Dimli/Zaza & Gurani) + 58-AAA-c (South Kurdish incl. Kurdi) |
กลุ่มภาษาซาซา–โกรานี กลุ่มภาษาอิหร่านตะวันตกเฉียงเหนือที่ไม่ใช่เคิร์ด เป็นกลุ่มภาษาที่ผู้มีเชื้อสายเคิร์ดใช้พูดหลายล้านคน[12][13][14] ชาวเคิร์ดส่วนใหญ่พูดสำเนียงกุรมันชี[15][16] และข้อความภาษาเคิร์ดส่วนใหญ่เขียนในอักษรกุรมันชีและโซรานี สำเนียงกุรมันชีเขียนด้วยชุดตัวอักษรฮะวารที่มาจากอักษรละติน ส่วนสำเนียงโซรานีเขียนด้วยชุดตัวอักษรโซรานีที่มาจากอักษรอาหรับ
การจัดอันดับให้ภาษาลากีเป็นภาษาย่อยของภาษาเคิร์ดใต้หรือเป็นภาษาที่สี่ของภาษาเคิร์ดยังคงเป็นที่ถกเถียง[3] แต่ความแตกต่างระหว่างภาษาลากีกับสำเนียงเคิร์ดใต้อื่น ๆ มีน้อย[17]
เมื่อประมาณ 500 ปีก่อนพุทธศักราช เผ่าที่พูดภาษากลุ่มอิหร่านได้แพร่กระจายเข้าไปในบริเวณที่เรียกเคอร์ดิสถานในปัจจุบัน เป็นกลุ่มชนที่พูดภาษากลุ่มอิหร่านตะวันตกเฉียงเหนือ นักภาษาศาสตร์เชื่อว่าผู้พูดภาษาเมเดียในยุคเหล็กเป็นบรรพบุรุษของผู้พูดภาษาเคิร์ดในปัจจุบัน มีหลักฐานที่แสดงถึงอิทธิพลของภาษาฮูร์เรียคือไวยากรณ์แบบสัมพันธการก อีกภาษาหนึ่งที่มีอิทธิพลต่อภาษาเคิร์ดคือภาษาแอราเมอิก (M.R. Izady (1993)) หนึ่งในสามของชื่อเผ่าและสองในสามของชื่อภูมิประเทศในภาษาเคิร์ดมาจากภาษาฮูร์เรีย
แม้ว่าภาษาเคิร์ดจะมีที่มาจากภาษากลุ่มอิหร่านตะวันตกเฉียงเหนือ แต่ความรู้เกี่ยวกับภาษานี้ในยุคก่อนอิสลามมีน้อยมาก ภาษาที่รู้จักดีในกลุ่มนี้คือภาษาเมเดียซึ่งก็มีข้อมูลไม่มากนักเช่นกันหนังสือศักดิ์สิทธิ์ของยาซิดิส Mishefa Res (หนังสือสีดำ) เขียนด้วยภาษาเคิร์ด กุมันชีโดยบุตรของเชค อาคีอิส เมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 18 ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 – 22 กวีนิพนธ์ภาษาเคิร์ดยุคคลาสสิกและกวีได้มีการพัฒนาขึ้นจนมีรูปแบบของภาษาทางวรรณคดี
ภาษาเคิร์ดมีสำเนียงหลักสองสำเนียงคือสำเนียงเหนือและสำเนียงกลาง สำเนียงกลางเรียกโซจานีใช้พูดทางตะวันตกของอิหร่าน และภาคกลางของเคอร์ดิสถานในอิรัก สำเนียงเหนือหรือกุรมันชีใช้พูดทางเหนือของเคอร์ดิสถานในอิรัก เทือกเขาคอเคซัส ซีเรีย และตุรกี นักภาษาศาสตร์บางกลุ่มจัดให้ภาษาเคิร์ดมีสามสำเนียง โดยเพิ่มสำเนียงใต้ซึ่งเป็นสำเนียงของชาวซาซัสที่มักอ้างตัวเองเป็นชาวเคิร์ด
ปัจจุบันภาษาเคิร์ดเป็นภาษาราชการในอิรักในขณะที่เคยถูกห้ามใช้ในซีเรียเมื่อก่อนเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2545 รัฐบาลตุรกีมีการควบคุมการใช้ภาษาเคิร์ด ห้ามใช้ในวิทยุกระจายเสียงและการศึกษา จนกระทั่ง พ.ศ. 2544 การใช้ภาษาเคิร์ดถูกรัฐบาลตุรกีออกกฎคุมเข้มงวดมาก แม้แต่การร้องเพลงเป็นภาษาเคิร์ดก็ทำไม่ได้
การใช้อักษรเขียนภาษาเคิร์ดยังไม่ได้รับการยอมรับในตุรกี และการใช้อักษรเฉพาะสำหรับภาษาเคิร์ด X W Q ที่ไม่มีใช้ในภาษาตุรกีถูกห้ามจนถึง พ.ศ. 2551 ในช่วงสองปีที่ผ่านมา นักกิจกรรมทางสิทธิมนุษยชนและนักการเมืองต้องขึ้นศาลเพราะใช้ภาษาเคิร์ดแม้จะเป็นส่วนน้อยเพียงไม่กี่คำ เช่นการส่งบัตรอวยพรที่มีคำว่า “สวัสดีปีใหม่” เป็นภาษาเคิร์ด การจำแนกใช้การปรากฏของอักษร X W Q ที่ไม่มีใช้ในภาษาตุรกีเป็นสำคัญ
ในอิหร่านมีการใช้ภาษาเคิร์ดในสื่อท้องถิ่นและหนังสือพิมพ์ได้ แต่ห้ามใช้ในโรงเรียน ทำให้ชาวเคิร์ดในอิหร่านจำนวนมากเข้าไปในเคอร์ดิสถานของอิรักเพื่อเรียนภาษาแม่ของตนเอง
ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2549 ตุรกียอมให้มีสถานีโทรทัศน์ออกอากาศเป็นภาษาเคิร์ดได้ 1 ช่อง แต่ไม่ให้มีการ์ตูนสำหรับเด็ก หรือรายการการศึกษาที่สอนภาษาเคิร์ดและออกอากาศได้เพียง 45 นาทีต่อวัน หรือ 4 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ และมีแถบอักษรวิ่งเป็นภาษาตุรกี
เป็นภาษาตัวอย่างของภาษาสัมพันธการก (ergative language) โดยในภาษานี้ กรรมเกี่ยวพันหรือสัมพันธ์กับประธาน และกริยาเกี่ยวพันกับกรรม ซึ่งต่างจากภาษาในบริเวณใกล้เคียงเช่นภาษาตุรกี ภาษาเปอร์เซีย และภาษาอาหรับ ที่มีเครื่องหมายหรือการก สำหรับกรรม และรูปกริยาขึ้นกับประธานของประโยค
ตัวอย่างประโยคภาษาเคิร์ด เช่น Pênûsekeyan bo hênayn แยกได้เป็น
รวมแล้วประโยคนี้แปลว่า พวกเขาซื้อปากกาให้เรา
ภาษาเคิร์ดมีระบบการเขียนต่างกันถึงสามระบบ ในอิหร่านและอิรักใช้อักษรอาหรับดัดแปลง แต่ก็เริ่มใช้อักษรละตินบ้างแล้วในอิรัก ในตุรกีและซีเรียใช้อักษรละติน ส่วนชาวเคิร์ดที่เคยรวมอยู่ในสหภาพโซเวียตใช้อักษรซีริลลิกดัดแปลง ปัจจุบันมีแผนการที่จะรวมการเขียนภาษาเคิร์ดให้เป็นเอกภาพ