ประตูชัย (อังกฤษ : triumphal arch , ฝรั่งเศส : arc de tromphe ) เป็นสิ่งก่อสร้างมีลักษณะเป็นซุ้มโค้ง ประดับด้วยประติมากรรม คำจารึก และสิ่งตกแต่งอย่างอื่น กำเนิดในยุคสาธารณรัฐโรม โดยสร้างเพื่อฉลองชัยชนะในการรบแต่ละคราว ตัวอย่างเช่น ประตูชัยของลูชียุส สเตอริตินุส (Lucius Steritinus) สร้างเมื่อ พ.ศ. 348 เพื่อฉลองชัยชนะในการรบที่ฮิสปาเนีย และประตูชัยของควินตุส ฟาบิอุส มักซิมุส อัลโลโบรจิกุส (Quintus Fabius Maximus Allobrogicus) สร้างไว้ในสภาโรมันเมื่อ พ.ศ. 420[1] เหตุที่สร้างเป็นซุ้มโค้งนั้นเพราะสร้างได้ง่ายไม่ต่างจากสิ่งก่อสร้างอื่นเช่นอัฒจันทร์หรือโบสถ์วิหาร[2] ยุคปัจจุบันพบได้หลายแห่ง อาทิ ประตูชัยวงเวียนดาว และประตูชัยการ์รูแซล ที่เมืองปารีส ประตูชัยเวลลิงตัน และประตูชัยมาร์เบิลอาร์ช ที่เมืองลอนดอน ปะตูไซ ที่เมืองเวียงจันทน์ ฯลฯ การสร้างไม่จำต้องเป็นการฉลองชัยชนะเสมอไป อาจเป็นการสร้างเพื่ออุทิศแก่ทหารที่ถึงแก่กรรมในสงครามหรือใช้ประดับตกแต่งก็ได้
ประตูชัยฝรั่งเศส ณ ปารีส สร้างขึ้นเพื่อเป็นการสดุดีวีรชนทหารกล้าที่ได้ร่วมรบเพื่อประเทศฝรั่งเศส โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสงครามนโปเลียน
อนุสาวรีย์ปฏิวัติเม็กซิโก ณ
เม็กซิโกซิตี เป็นประตูชัยขนาดสูงสุดในโลก สร้าง พ.ศ. 2481
ประตูชัยเปียงยาง ณ
เปียงยาง เป็นประตูชัยสูงเป็นที่สองของโลก สร้าง พ.ศ. 2525
ประตูชัยแห่งการูแซล ณ
ปารีส สร้างเพื่อเป็นการสดุดีวีรชนทหารกล้าที่ได้ร่วมรบเพื่อประเทศฝรั่งเศสในระหว่างสงครามนโปเลียน
ประตูชัยนักบุญเดนี ณ
ปารีส สร้างฉลองชัยชนะของ
พระเจ้าหลุยส์ที่ 14
ประตูชัยเวลลิงตัน ณ
ลอนดอน สร้างฉลองการรบชนะในสงครามนโปเลียน
ประตูชัยแห่งเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก สร้างฉลองการรบชนะในสงครามนโปเลียน
ประตูชัยโยธินและนาวี ณ
นิวยอร์กซิตี สร้างฉลองการรบชนะกลุ่มสมาพันธรัฐ
อนุสรณ์เวลส์ฟอร์ด-ปาร์กเกอร์ ณ
ฮาลิแฟกซ์, โนวาสโกเทีย สร้างเพื่อฉลองชัยชนะของกองทัพอังกฤษใน
สงครามไครเมีย
ประตูบรันเดินบวร์ค สร้างเพื่อเป็นตัวแทนแห่งสันติภาพ
ซีเจสเตอร์ ณ
มิวนิก เป็นอนุสรณ์สถานสมัยบาวาเรีย ถูกทำลายในสงครามโลกครั้งที่ 2 ก่อนบูรณะบางส่วน
ประตูชัยปราสาทนูโอโว ณ เนเปิลส์ สร้างเพื่อฉลองชัยชนะของ
พระเจ้าอัลฟองโซที่ 5 แห่งอารากอง
ประตูชัยคาบูล สร้างฉลองการเป็นเอกราชของอัฟกานิสถานเมื่อ พ.ศ. 2462
ประตูมาซิโดเนีย ณ สโคเปีย สร้างเพื่อฉลองครบรอบ 20 ปีการเป็นเอกราช
ประตูชัยอรัญประเทศ ในประเทศไทย สร้างเป็นสัญลักษณ์เพื่อระลึกถึงคนไทยที่สละชีพใน
กรณีพิพาทอินโดจีน
ประตูสู่อินเดีย ณ
มุมไบ สร้างเพื่อเฉลิมฉลองการเสด็จเยือนนครมุมไบของพระเจ้าจอร์จที่ 5 และ พระนางมาเรียแห่งเท็ค
ประตูอินเดีย ณ
นิวเดลี สร้างเพื่อรำลึกถึงทหารอินเดียของกองทัพบริติชอินเดียที่เสียชีวิตในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง
"Triumphal arch." Encyclopædia Britannica (2010)
"Arches." Ancient Greece and Rome: An Encyclopedia for Students. Ed. Carroll Moulton. Vol. 1. New York: Charles Scribner's Sons, 1998. 45-46. World History in Context. Web. 1 Dec. 2013.